|
[[Arkivo:Ecologia.jpg|thumb|200px|]]
'''Ekologio''' esas [[cienco]] per qua on studias la relati inter vivanta organismi e lia medio. Ekologiala medio povas esar altra vivanta organismi o faktori quale la [[klimato]] od [[orografio]]. '''Ekologio''' esas fako di [[biologio]]. Por ekologio ank esas importanta studiar la relati inter [[homo|homi]] e la [[naturo]].
== Asimilala niveli, skopo, e dimensiono di organizuro ==
{{specala revizo}}
[[Arkivo:Seral stages 4.JPG|400px|thumbnail|Ekosistemi regeneras pos trublo quale fairo, por formacar mozaiki di diversa evo grupi strukturita tra peizajo. Pikturita esas diversa multa etapi en foresta ekosistemi komencanta de pioniri kolonizanta diversa situo e maturiganta en sucedanta etapi duktanta a anciena kreskanta foresti.]]
La skopo di ekologio kontenas larja tabelo di interaganta niveli di organizuro kovranta mikronivelo (exemple celuli) a planetala nivelo (exemple biosfero) fenomeno. Ekosistemi, por exemploexemple, kontenas abiotika moyeni ed interaganta vivanta formi (e.c. individuala organismi qua agregas en habitantaro qua agregas en diversa ekologiala komunesi). Ekosistemi esas dinamikala, lo no sempre sequas lineara sucedanta voyo, ma lo esas sempre chanjanta kelkafoye rapide e kelkafoye tanta lente qua povas prenar mili yari tra ekologiala procesiprocedi por efektigar certa sucedanta etapi en foresto. Arei di ekosistemo povas variar multe, de tre mikra til vasta. Singla arboro esas di poka konsequo a la klasifikado di foresta ekosistemo, ma decidiganta relatanta a organismi vivanta en e sur lo. Multa generacioni di afido populo povas existar dum vivoduro di singla folio. Omna di ta afidi, sucedante, suportas diversa bakteriala komunesi. La naturo di konekti ne povas esar explikita per konanta la detali di omna speci en eskarteso, pro quo l'emersanta modelo esas nek revelita nek predicita til l'ekosistemo esas studita kam integrigita ento. Kelka ekologiala principi, tamen, ya prizentas kolektala propraji ube la sumo di la kompozanti explikas la propraji di ento, tale naskeso di populo esanta simila a la sumo di individuala naski dum indikita tempokadro.
=== Hierarkiala ekologio ===
{{Frazo|Sistemi konduto devas unesma esar ordinita en diversa niveli di organizuro. Konduti korespondanta a plu alta niveli eventas a lenta gradi. Inverse, plu basa organizala niveli montras rapida gradi. Por exemplo, individuala arborala folii replikas rapide a instantala chanji en lumala intenseso. CO2Abundo abundodi CO<sub>2</sub>, e similo. La kresko di arboro replikas plu lenta ed integras ta kurta tempo chanji.<br>O'Neill et al. (1986)}}
La dimensiono di ekologiala dinamiko povas efikar kam klozita sistemo, tale kam afidi migranta sur singla arboro, dum ke sama tempo restas apertita pri grandega influi, tale atmosfero o klimato. Do, ekologi klasifikas ekosistemi hierarkiale per analizanta donaji kolektita de plu dina unaji, tale ke vejetantaro asociuro, klimato, e terala tipi, ed integrigas ta informo por identifikar emersanta modeli di uniforma organizuri e procesiprocedi qua operacas de lokala a regionala, peizajo, e kronologiala skali.
=== Biodiverseso ===
{{Frazo|Biodiverseso referas a la diverseso di vivo e sua procesi. Ol inkluzas la diverseso di vivanta organismi, la genezala diferi inter lu, la sociii ed ekosistemi en qua lo eventas, e l'ekologiala ed evolucionala procesiprocedi qui mantenas lia funcionar, tamen sempre chanjanta ed adaptanta.}}
[[Biodiverseso]] (abreviuro di "biologiala diverseso") deskriptas la diverseso di la vivala enti, de [[geno|geni]] til [[ekosistemo|ekosistemi]] ed inkluzas omna niveli di biologiala organizuro. La termino havas multa interpreti, ed esas multa voyi por indexar, mezurar, karakterizar, e reprezentar lua komplexa organizeso. Biodiverseso inkluzas la diverseso di speci, di ekosistemi, e [[geno|genezala diversesi]], e ciencisti studias la formo per quo ta diverseso afektas la komplexa ekologiala procesiprocedi existanta en ta rispektiva niveli.<ref name="Scholes08">{{Cite web|author=Scholes, R. J., Mace, G. M., Turner, W., Geller, G. N., Jürgens, N., Larigauderie,A., Muchoney, D., Walther, B. A., Mooney, H. A. |title=Toward a global biodiversity observing system |publisher=Science |volume=321 |issue=5892 |pages=1044–10451044-1045 |year=2008 |url=http://www.earthobservations.com/documents/committees/uic/200809_8thUIC/07b-Health0Montira-Pongsiri-BON-Article-in-Science.pdf |doi=10.1126/science.1162055 |pmid=18719268}}</ref> La biodiverseso pleas importanta rolo en ekosistemol'equilibro servicidil ekosistemo, qua per defino mantenas ede plubonigas homalala qualeso di vivo dil homo. PreventantaPreventar specil'extingo extingidi speci esas unoformo voyo pordi prezervar biodiverseso e ta skopo repozas sur tekniki qua prezervas genezala diverseso, habiteyo e la kapableso por speci a migrar. La prioresi pri konservo e la direktadireta tekniki bezonas diversa aprochi por traktar la tota skopo di biodiverseso. La "naturala kapitalo" - to esas, la rekursi naturala existanta en singla loko - qua suportas habitantari esas kritika por mantenar la produkturo dil ekosistemi, e la migrado di speci (exemple, la prezervo fluviala por la riprodukto di fishi e por permisar la pesko, e la kontrolo di insekti per uceli) havas intrikita kam uno mekanismo per qua ta servico perdaji esas experiencita. Kompreno di biodiverseso havas praktikala aplikaji por speci ed ekosistemo nivelo konservo projetifisti lor lu facas administrato rekomendi a konsultanta firmi, guvernerii, ed industrio.
== Referi ==
{{reflist}}
|
