Atmosferala polutajo: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto |
|||
Lineo 1:
[[Arkivo:Air-pollution.JPG|thumb|300px|[[Kamiono]] lansas polutanta fumo che l'atmosfero.]]
'''Atmosferala polutajo''' esas materio, qua akumulas en la [[atmosfero]] e kunportas nedezirebla efekti por la [[homo]], por la [[animalo]] e por la [[naturo]].▼
[[Arkivo:CNX Chem 14 02 AcidRain.jpg|thumb|left|380px|L'efekti de acida pluvi: a) super planti, e b) super konstrukturi.]]
▲'''Atmosferala polutajo''' esas materio, qua akumulas en la [[atmosfero]] e kunportas nedezirebla efekti por la [[homo]], por la [[animalo]] e por la [[naturo]]. Ol povas efektigar [[morbo|morbi]], [[alergio|alergii]] o mem la morto di homi, animali, animali o planti. Ol povas anke nocar naturala o konstruktita cirkumaji.
La [[vento|venti]] povas transportar la polutiva substanci tra longa disti de lia originala fonto. La nomizita "acida pluvo" eventas kande substanci quale [[dioxido di sulfo]] (SO<sub>2</sub>), dioxido di azoto (NO<sub>2</sub>) o [[karbobioxo]] (CO<sub>2</sub>) mixas kun l'[[aquovaporo]] del atmosfero, qua kondensas e falas sub la formo di [[pluvo]].
==La origino di la poluteso==
Linio 7 ⟶ 11:
Inter la maxim grava polutomaterii esas ca sep substanci:
* '''Ozono''' (O<sub>3</sub>): [[Ozono]] esas neordinara formo di [[oxigeno]]. En la [[stratosfero]] ozono protektas la vivo sur [[Tero]] deturnante la ultraviolea radiaco da [[Suno]]. Ma en inhalita aero ozono esas domajiva por la pulmoni. En la baza atmosfero ozono augmentas la [[globala varmesko]].
* '''
* '''Mikra partikuli''': Mikra partikuli esas tre tenua parteti en la atmosfero. Kelki ek li naskas en forestobruli, volkanoerupti e sablotempesti. Altra partikuli naskas en kombusteblaji, exemple en brulita [[fuelo]] e karbono. La granda quanto de mikra partikuli en la aero plugrandigas la risko pri pulmonala morbi. Mikra partikuli di [[karbo]], [[silico]], [[amianto]] ed altra materiali povas akumular en la [[pulmono|pulmoni]] e produktar [[kancero]].
* '''Karbonomonoxido''' (CO): [[Karbonomonoxido]] esas senkolora e senodora gaso. Ol naskas kande ligno brulesas, ma anke tabakofumo kontenas karbonomonoxido. Anke automobili lasas karbonomonoxido. Ca gaso esas toxika por vivanta enti pro ke ol diminutas la kapableso di la [[sango]] kunportar oxigeno. En cirkumaji poke ventilata, granda quanti di karmbomonoxo en l'aero povas produktar la morto per [[asfixio]].
* '''Azotodioxido''' (NO<sub>2</sub>): [[Azotodioxido]] havas akra odoro e la gaso esas domajiva por la pulmoni. La energiigeyi, apud energio, nedezireble produktas anke azotodioxido. La gaso havas granda rolo en la formesko di ozono ed en [[acida pluvo|acida pluvi]]. Ol augmentas respirala krizi en personi qui havas [[astmo]].
* '''Sulfodioxido''' (SO<sub>2</sub>): [[Sulfodioxido]] esas senkolora e havas akrega odoro. Ol naskas en multa feldi di industrii. Sulfodioxido e mikra pluvoguti formigas la acida pluvo, qua iritas la [[pulmono|pulmoni]]. La acida pluvo esas domajiva anke por la planti e por la aquala enti.
* Volatila organika kompozuri (VOK, Angle: VOC) di qui existas du kategorii: [[metano]] (CH<sub>4</sub>), e l'altra kompozuri quale [[benzeno]], [[tolueno]] e [[xilono]]. Metano esas un ek la precipua gasi qui produktas [[teplico-efekto]] e produktesas precipue dum la putro di planti, animali e rezidui en kloaki o tereni. [[Benzeno]], [[tolueno]] e [[xilono]] existas en la [[gazolino]] ed altra produkturi de [[petrolo]]. Li povas efektigar [[kancero]] en homi, note [[leukemio]].
* '''Plombo''': Antee uzesis [[plombo]] en fuelo kom helpiva substanco, ma nun plombo esas interdiktita en fuelo di la automobili. Ankore plombo finas aden atmosfero de fabrikerii metalurgiala e de fabrikerii produktanta akumulatori. Pos inhalo, plombo povas domajar korpoparti e tardigar la mentala developo di la infanti.
| |||