Modern-epoko: Diferi inter la revizi

{{revizoriskribota}}

'''Moderna ero''' esas triesma di historiala periodi en qui dividesas tradicionale historio en Ocidento. Moderna ero, segun ta perspektivo, esus periodo en qua triumfas la valorajivalori di moderneso, quale progreso, komunikado, e raciono, kontraste l' antea periodo, [[Mez-epokoMezepoko]], qua nomizesas ''Obskura ero''. La spirito di moderna ero serchus olua refero en antea pasinto, [[Antiqueso]].

Borgezaro, la nomo qua donacesis dum Mez-epokoMezepoko a la habitantaro di burgi (nova quarteri dil urbi en expanso), havashavis ambigua poziciono en Moderna ero. Lineala viziono, qua prenis kam arivopunto borgeza revoluciono, serchos ili lokalizanta su exter feudala sistemo, kam libera homi qua, en Europa, atingis povo per kreado di komercala reti qua extensesis de nordo til sudo. Urbi qui atingis libera existado inter papeso ed imperio, kam Venetia e Genova, kreis vera komerciala imperii. [[Hanso-uniono]] dominacis [[Baltiko]] til la 18ma yarcento.

Ta epoko sequencas en yarcenti, qua povas esar arbitriala, ma generaleordinare historigrafio karakterigis ciklala, qua uli volis identigaridentifikar kun ekonomiala cirkli sama a ta deskriptita da Clement Juglar e NicoláiNikolai Kondratiev, ma plu ampla, kun fazi A di expanso e B di sekulara recenso.

La 16ma yarcento que, pos chera rekupero di la krizo di basa Mez-epokoMezepoko, en ekonomio vidas preco-revoluciono, qua koincidas kun [[Ero di deskovri]] qua permesas Europana expanso basata de teknologial avantaji e sociala organizado. Poka eventi chanjis tante multe la historio di la mondo kam l'arivo di la Hispaniani ad Amerika e posa konquesto ed aperto di l'oceanala voyi quin la Kastiliani e la Portugalani atingis cirkumcirkume 1500a1500. KulturalaL'intershoko interskokokulturala kruligis *antekolumbalala civilizesicivilizuri qui existis ante l'arivo di [[Cristoforo Colombo|Colombo]]. Pokope, l'Atlantiko atingis protaginismo kontre la Mediteraneo, di qua baseno vidas ri-ajusto di civilisicivilizuri: se en Mez-epokoMezepoko dividesis inter kristana nordo ed islamana sudo (kun frontiero quan krucis Al-Andalus, Sicilia ed Santa Tero), ek fini di 15ma yarcento l'axo renversas, lasanta ocidentala Mediteraneo hegemoniata da Hispaniana monarkio (qua depos 1580 inkluzis Portugal), dum en orientala Europa Otomana Imperio atingis lua maxima expanso. Milyara orientala civilisicivilizuri (India, Chinia e Japonia) recevasrecevis en kelka kostala urbi la presencoprezenteso di Portugalani (Goa, Ceylon, Malaca, Makau, Nagasaki, misioni da SanSanta FranciscoFranciscus JavierXavier), ma pos l'unesma kontakti esis poka konektita e mem ignoris chanji en Ocidento; momente povas permisar lo). [[Indonesia]] (Spic-insuli) e Filipini esis skopo di koloniala dominado. KontreKontraste orientalakun kontinuesola poka kambio en la tradicionala socii orientala, la sociala chanji koncentrigis en la nomizita triangulala komercio: notablanotebla en Europa (ube komencaskomencis diferencidiferi inter burgezaborgeza nord-westo e sudo ed esto en procsoproceso di rifeudaligo(?)) e koloniigo en Amerika ed Afrika (sklaveso).

Pos la [[kontrato di Westfalia-traktato]], religio lasis esar invokita kamquale kauzo di militi en Europa, impozanta pragmatismo di internaciona relati qua invokas interesi plu sekularigita por ili, kam reklamacis [[Niccolò Machiavelli]] en ilua traktato ''La Princo''. Ica verko por uli markas la komenco di moderneso, ed lua influo povas videsar en la fondisti dil yuri di genti, Nederlandana Hugo Grotius od, ek opozata vidpunto, la skolo di Salamanka.

Kam konstatis mez-epoka urbala herezii represita da [[Inquiziciono]] Katolik Eklezio esas kontre nova urbala vivo, e ne juis lua chanji, quankam anke demonstris granda kapableso di similigo di dissolvantadisdissolviva elementi ([[Franciskano|Franciskan ordeno]] e ''devotio moderna'' da Thomas Hemerken). Dum 14ma yarcento, il vivis kaptiteso en Avignon dum [[Granda ocidentala skismo]], ed en 15ma vivis proceso di augmentado di sekulara povo.

[[Kategorio:Moderna ero| ]]