Norda regiono (Brazilia): Diferi inter la revizi

'''Norda regiono di Brazilia''' (en la [[Portugalana linguo|Portugalana]]: ''Região Norte do Brasil'') esas [[geografio|geografiala]] regiono di [[Brazilia]] konsistanta ek sep stati: [[Acre (Brazilia)|Acre]], [[Amapá]], [[Amazonas (Brazilia)|Amazonas]], [[Pará]], [[Rondônia]], [[Roraima]] e [[Tocantins (stato)|Tocantins]]. Ol esas la maxim vasta regiono di la lando, havante totala surfaco de {{formatnum:3659637}} km², qui reprezentas 42,27% de la totala surfaco di la lando, e havas {{formatnum:15865178}} habitanti, segun la kontado [[2010]]<ref name=IBGE>http://www.censo2010.ibge.gov.br/dados_divulgados/index.php</ref>. Granda parto di lua surfaco esas kovrata da [[Equatorala e tropikala foresti|equatorala foresto]].

 

 

== Historio ==

 

En [[1616]] la Portugalani arivis e komencis konstruktar fortresi en la regiono, exemple la fortreso ''São José da Barra do Rio Negro'' en [[1669]], origino dil urbo [[Manaus]]. De [[1775]] til [[1778]] la konstruktis la fortreso "São Joaquim do Rio Branco" en la nuna stato [[Roraima]]. En [[1782]] inauguresis la fortreso ''São José do Macapá'' en la nuna stato [[Amapá]].

 

[[Arkivo:Teatro amazonas.jpg|thumb|220px|Teatro Amazonas, en Manaus.]]

 

Ta richeso stimulis anke l'enmigro di mili de personi de [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-esto]] di Brazilia ad Amazonia. Ta enmigro kreskis dum longa periodi di [[sikeso]] en Nord-esto, exemple de [[1877]] til [[1879]]. Nord-estani eniris profunde la foresto serchante kauchukofigieri, ed en la fino dil 19ma yarcento li atingis [[Bolivia]]na teritorio. En [[1899]] Luis Gálvez Rodríguez de Arias proklamis la Republiko di Acre nedependanta de Bolivia. To produktis konflikto en la regiono, qua retrodonesis a Bolivia en [[1900]]. En [[1902]] - pos la dissemado di informi pri Bolivian intenci permisar ad [[Usa]]na [[sindikato]] ''Bolivian Syndicate'' explotar la richeso dil kauchuko en la regiono - Braziliana militisto [[José Plácido de Castro]], qua habitis Acre, komencis revolto kontre la Boliviana guvernerio. En [[1903]] la [[kontrato di Petrópolis]] establisis ke la posedajo di Acre esus Braziliana, e la "Republiko di Acre" desaparis. Kompense, Bolivia recevis 2 milion [[Britaniana pundo|pundi]], e Brazilia konstruktis la [[ferovoyo Madeira-Mamoré]] por faciligar l'exportacado de Bolivia.

En [[6 di junio]] [[1967]] la Braziliana guvernerio kreis SUFRAMA, ''Superintendência da Zona Franca de Manaus'' ("Intendanteyo dil liber ekonomiala zono di Manaus") por stimular l'instalo di [[industrio|industrii]] en la regiono, qui konsumus importacita vari. Fine di la [[1960a yari]] komencis la konstrukto di la [[choseo Transamazônica]], por unionar l'uro Lábrea en Amazonas kun la Nord-esto di Brazilia. Tranzamazônica inauguresis en [[1972]], ma til nun ol ne povas uzesar dum la pluvoza sezono ([[oktobro]] til [[marto]]).

 

 

== Geografio ==

 

=== Reliefo ===

Skemale, on povas dividar Norda regiono en tri parti segun reliefo: norde, an la frontiero kun [[Venezuela]], [[Guyana]], [[Surinam]] e [[Franca Guyana]] jacas la [[platajo di Guyani]]. En ta platajo jacas du ek la maxim alta monti di Brazilia: ''[[Pico da Neblina]]'', kun [[altitudo]] di {{formatnum:2994}} metri, e ''Pico 31 de Março'' kun altitudo di {{formatnum:2897}} metri.

 

 

=== Klimato ===

Predominacas [[equatorala klimato]] kun intensa [[pluvo|pluvi]] qui superiras {{formatnum:2000}} mm omnayare en granda parto di la regiono, precipue en Amazonas e Rondônia, e {{formatnum:3000}} an la frontiero kun [[Peru]] e [[Kolumbia]].

 

=== Vejetantaro ===

Predominacas [[Equatorala e tropikala foresti]] en granda parto di la regiono, e [[savano]] en parti di [[Roraima]] e [[Rondônia]] e granda parto di [[Tocantins (stato)|Tocantins]]. Existas naturala [[pastureyo]] en la sudo ed en la westo dil [[insulo Marajó]] ed en kelka loki di Amazonas, Pará e Roraima. Existas cirkume 150.000 speci di planti en la regiono, di qui plu kam 75.000 esas [[arboro|arbori]].

 

 

== Ekonomio ==

L'[[ekonomio]] di la regiono esas fondita sur l'extraktado di [[mineralo|minerali]] (precipue [[fero]], [[mangano]], [[bauxito]] e [[stano]]), sur la kultivado di [[arboro|arbori]] por obtenar [[ligno]], di ''Castanha-do-Pará'' ("nuco di Brazilia") e di [[kauchuko]], sur [[peskado]], [[industrio]] (transformo di minerali e ligno, nutrivi e drinkaji, l'ekonomiala zono di Manaus, elektronikala aparati e motorcikli.

 

 

=== Turismo ===

La regiono ja recevas Braziliana ed exterlanda [[turismo|turisti]], precipue de [[Europa]], qui volas konoceskar lua richa naturala peizaji, lua indijena [[mestiero]] e mult aspekti de lua kulturo, qua mixas elementi de indijena e blanka kulturi, quale en la festo ''Boi Bumbá'', qua eventas en l'urbo [[Parintins]] o la [[karnavalo]] di [[Manaus]], qua havas [[samba-skolo|samba-skoli]] quale la karnavali de Rio de Janeiro e São Paulo<ref>[http://carnavaldemanaus.nafoto.net/ Carnaval de Manaus - UOL Fotoblog]</ref>.

 

 

== Demografio ==

{| class="wikitable" table style="ont-size: 90%; border:1px #000000;" cellspacing="0" align="right" style="margin-left: 1em"

|-

|[[mestico|Mestici]] ||69,2%