Demokratial Republiko Kongo: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
kelka korektigi/modifiki
Lineo 19:
| Rango_surfaco = 12
| Surfaco_aquo = 4,3
| LojantiHabitanti = {{formatnum:70916439}}<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cg.html CIA - ''The World Factbook]</ref>
| Rango_lojantiRango_habitanti = 19
| Yaro = 2010
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 29,3
| Reto_kodo = .cd
| Nomo_himno = ''Debout Congolais''
Lineo 33:
=== Historio ===
{{PA|Historio dil Demokratial Republiko Kongo}}
[[Arkivo:Stanley_Founding_of_Congo_Free_State_186_View_of_Leopoldville_Station_and_Port_1884_The_Baptist_Mission_on_the_summit_of_Leopold_Hill.jpg|thumb|250px|left|Léopoldville en 1884.]]
[[Europa]]na koloniigo komencis kande [[Henry Morton Stanley]] exploris la regiono sub la komando di rejulo [[Leopold la 2ma di Belgia]]. Leopold aquiris yuri pri la teritorio en [[1885]] dum la [[Konfero di Berlin]]. La teritorio divenis lialua privata domeno sub la nomo [[Libera Stato di Kongo]]. IlIlu komencis enplantacar un [[fervoyoferovoyo]] de la litoro til Léopoldville, nune [[Kinshasa]].
 
Dum l'[[Unesma mondomilito]] Kongani luktis kontre [[GermanianGermana imperio|GermanianiGermani]] en [[Kamerun]] ed en [[TanganikaTanganyika]]. Kom rekompensajorekompenso, Belgia recevis l'administro di Germana teritorii di [[Ruanda-Urundi]]. Pos la milito, BelgianiBelgi komencis explorar [[kupro]] e [[kobalto]] en Kongo. Mili di laboristi transferesis de l'internajo dil teritorio vers [[Katanga]], en sudosude, ube jacis la mineyi di kupro.
 
Kande [[nacional-socialista Germania]] okupis [[Belgia]] en [[1940]] la regiono deklaris su leala a BelgianaBelga guvernerio exilita en [[London]]. Pos [[Japonia]] okuparokupir Malaizia, Kongo divenis granda exportacero di [[kauchuko]]. BelgianaBelga Kongo anke divenis exportacero di [[uranio]] por [[Usa]].
 
Pos la milito, Belgia lansis ambicioza dek-yara projeto por developar BelgianaBelga Kongo ekonomiale e sociale. En [[1953]] Kongani recevis la yuro por komprar e vendar proprietaji en lia propra nomo.
 
En mayo [[1960]] un grupo nacionalista komandita da [[Patrice Lumumba]], ''Mouvement National Congolais'', ganis parlamentala elekti, e Lumumba divenis chefministro. La parlamento elektis [[Joseph Kasavubu]] kom prezidanto. Demokratial Republiko Kongo divenis nedependanta de [[Belgia]] enye la [[3030ma di junio]] [[1960]].
 
Kurte pos la nedependo, komencis [[interna milito]] enche la regioni di [[Katanga]] e Kasai-Sudo, estoeste dide la lando, kun skopo di nedependo. [[Moise Tshombé]] esis chefo di nedependo-movado en Katanga<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,826488-4,00.html ''Jungle Shipwreck'' Time. 25 di julio 1960]</ref>. L'interna milito duras til nun, kun mili di morti.
 
Ye la [[17ma di januaro]] [[1961]] Katangana forci e BelgianaBelga parafala soldati kun financala helpo dide [[Usa]] e [[Belgia]], interesita en la rezervi di [[kupro]] e [[diamanto]] de [[Katanga]] e Kasai-Sudo, kidnapis e mortigis Patrice Lumumba. MezeMalgre la politikala kaozo, un guvernerio formacesis da [[Evariste Kimba]] formacis un guverno.
 
Pos 5 yari di-yara ne-estabileso, [[Mobutu Sese Seko|Joseph-Désiré Mobutu]] kaptis povo en [[1965]] daper [[stato-stroko]]. Dum la [[1970ayari yari|1970a1970ma]] e la [[1980a yari 1980ma|1980ma]] Mobuto vizitis [[Usa]] plura foyi e havis Usana politikala helpo porpro lialua odio a [[komunismo]]. EnYe la [[11ma di januaro]] [[1966]] il rinomizis Léopoldville kom [[Kinshasa]] ed, en [[1971]] il rinomizis la lando kom [[Zaire]]. Mobutu instalis [[diktatoreso]] e [[kleptokratio]] til [[1997]], kande ililu ekpulsesisrevokesis de povo. Kande Mobutu fugis, lando rinomizesis Demokratial Republiko Kongo, porpro ''Zaire'' portar granda konekti kun ilMobutu.
 
Cirkum [[1996]] la konflikto inter la populi Hutu e Tutsi populi en [[Ruanda]] e [[Burundi]] atingis Zaire, porpro le Hutu fugarfugis avers la lando. TutsiLe tutsi formacis milici por kombatar lile Hutu e helpar renversarla revoko di Mobutu. Kande Mobutu renversesisrevokesis, [[Laurent Kabila]] dankis exterala forci por lua helpo, e demandis lia retroiro a lia landi. Kabila timis ke rasala milito extendis su a lando.
 
Kabila esis [[marxismo|marxista]], ma lialua ekonomiala politiko mixis [[kapitalismo]] e [[kolektivismo]]. En [[1998]] lialua ex-helpantihelpinti, [[Uganda]] e [[Ruanda]], divenis lialua enemiki, e suportis nova revolto di la ''Rassemblement Congolais pour la Démocratie'' o RCD ("KonganKongana asemblajo por la demokratio"). OnBalde komencis la [[Duesma Kongo milito di Kongo]]. Kabila fondis nova helpanti en [[Zimbabwe]], [[Namibia]] ed [[Angola]], ed en [[1999]] il domtis la situeso en sudo ed en westo di lando.
 
=== Politiko ===
Demokratial Republiko Kongo esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesas por 5-yara periodo e povas rielektesar ununfoye foyopor la sequanta periodo. Nune esas [[Joseph Kabila]]. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], nune [[Antoine Gizenga]].
 
La [[parlamento]] havas 2 chambri: Senato, kun 108 membri, e ''Assemblée nationale'', kun 500 membri. Nuna [[konstituco]] aprobesis en [[2006]].
Linio 60 ⟶ 61:
=== Geografio ===
[[Arkivo:Cg-map.png|thumbnail|right|200px|Mapo di la Demokratial Republiko Kongo.]]
La predominantadominacanta [[klimato]] di la Demokratial Republiko Kongo esas [[Equatorala klimato|Equatorala]], kun intensa [[pluvo|pluvi]] (plu dikam {{formatnum:2000}} mm omnayare). Lando predominante kovresas dalLua [[Equatorala foresto]] esas la duesma maxim granda de la mondo, pos l'Amazoniana foresto.
 
La precipua fluvio di la lando esas [[fluvio Kongo]].
{{nekompleta}}
 
Linio 71 ⟶ 74:
=== Kulturo ===
[[Arkivo:Map - DR Congo, major languages.svg|thumbnail|right|Precipua Bantua lingui en la D R Kongo.]]
Cirkume 242 lingui parolesas en la Demokratial Republiko Kongo., Dedi ica,qui 4 konsideresas nacionala lingui: [[Kituba linguo|Kituba]], [[Lingala linguo|Lingala]], [[Tshiluba linguo|Tshiluba]] e [[Swahili linguo|Swahili]].
 
=== Referi ===