Sao Paulo (stato): Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
Nula rezumo di redakto
Lineo 9:
| Guberniestro = Geraldo Alckmin (PSDB)
| Surfaco = {{formatnum:248222.8}}
| Habitanti= {{formatnum:44396484}}<ref name=IBGE>{{cite web|url=ftp://ftp.ibge.gov.br/Estimativas_de_Populacao/Estimativas_2015/estimativa_dou_2015.pdf | title = Estimativas da população residente no Brasil e Unidades da federação com data de referência em 1º de julho de 2015 |date = 2828ma di agosto 2015 |publisher = Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística |accessdate = 28ma di agosto 2015|languagge={{pt}} | format = PDF }}</ref>
| Yaro = 2015
| Denseso di habitantaro = 178.86
Lineo 17:
| Internet = www.saopaulo.sp.gov.br
}}
'''Sao Paulo''' esas [[Brazilia]]na [[stati di Brazilia|stato]] qua jacas en Sud-Westala Regiono. Lua vicina stati esas [[Minas Gerais]] norde ed nord-este, [[Rio de Janeiro (stato)|Rio de Janeiro]] nord-este, [[Paraná (stato)|Paraná]] en sudosude, e [[Mato Grosso do Sul]] en westoweste. Este e sud-este jacas [[Oceano]] [[Atlantiko]].
 
Kun plu kam 44 milion habitanti<ref name=IBGE/>, qui reprezentas 22% de tota habitantaro di Brazilia, ol esas la maxim populoza stato di Brazilia. La habitantaro dil stato rezultas de la mixo inter [[Italia]]ni, [[Portugal]]ani, [[indijeno|indijeni]], [[Afrika]]ni e personi qui venis de altra regioni di la lando. Altra enmiganti, quale [[Hispania|Hispani]], [[Araba|Arabi]], [[Japonia]]ni, [[Germania|Germani]], [[Korea]]ni e [[Chinia]]ni anke kontributis por la kompozuro di lokala habitantaro.
Lineo 23:
== Historio ==
[[Arkivo:Benedito Calixto - Fundação de São Vicente, 1900.jpg|thumb|left|250px|"Fondado di la vilajo [[São Vicente (São Paulo)|São Vicente]].]]
Unesma habitanti dil stato esis [[indijeno|indijeni]] de diversa rasi, qui ja habitabis la regiono cirkume 12,000 yari aK.<ref>{{cite web|url = http://pt.scribd.com/doc/35430825/Os-povos-Guarani-na-regiao-de-Indaiatuba |title=Os povos Guarani na região de Indaitatuba|publisher= ''Scribd.''|language={{pt}}|accessdate= 1717ma di mayo 2013}}</ref> Unesma [[Portugal]]ano qua vivis en la regiono esis João Ramalho, trans-vivantotransvivinto de naufrajuro qua eventis posible en [[1510]]. Kande [[Martim Afonso de Sousa]] fondis [[São Vicente (São Paulo)|São Vicente]] enan la litoro en [[1532]], ilu trovis Ramalho, qua vivis en la regiono e ja mariajabis kun indijenino. En [[1553]] João Ramalho klimis la platajo di Serra do Mar e fondis la nuna urbo [[Santo André]].
 
La sequanta yaro, ye la [[25ma di januaro]] [[1554]], [[jezuito|jezuiti]] [[Manuel da Nóbrega]] e [[José de Anchieta]] fondis la nuna urbo [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. En [[1600]] l'urbeto havis cirkume {{formatnum:1500}} habitanti e 150 domi. Poka vari produktesis ibe. La habitantaro di Brazilia koncentresis en [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]], ube produktisproduktesis [[sukro]]. Pro la manko di vivomoyeni, la habitanti di Sao Paulo komencis explorar nova teritorii sude e weste, por kaptar indijeni por [[sklaveso|sklavigar]]. La exploreri, organizita en grupi konocita komnomizita ''bandeiras'' divenis konocita per la nomo ''bandeirantes'', e helpis expansar la frontieri di Portugalana kolonio en Sud-Amerika. Li anke deskovris [[oro]] e [[diamanto]] en kelka regioni di nuna [[Minas Gerais]].
 
[[Arkivo:Estrada_de_Ferro_Santos-São_Paulo,_1870.jpg|thumb|250px|left|Fervoyo Santos-Jundiaí, 1870.]]
Ye la [[7ma di septembro]] [[1822]] la nedependo di Brazilia proklamesis en [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] dal [[Pedro la 4ma di Portugal e la 1ma di Brazilia|princulo Pedro]], qua divenis imperiestro Pedro la 1ma di Brazilia. Tamen, la habitantaro di la provinco di Sao Paulo - nuna stato di Sao Paulosamnoma - restis mikra til la duimo di la [[19ma yarcento]], kande l'augmento dil kultivado di [[kafeo]] e l'inauguro di l'unesma [[fervoyoferovoyo]], ''Sao Paulo Railway'' de [[Santos (Sao Paulo)|Santos]] til [[Jundiaí]] en [[1867]], stimulis l'arivo di l'unesma [[Europa]]na enmigranti, note [[Italia]]ni, ma anke [[Portugal]]ani, [[Hispania|Hispani]]ni ed altri.
 
[[Arkivo:Estação da Luz-edit-01.jpg|thumb|200px|Staciono Luz, en la ferovoyo ''Sao Paulo Railway'', nuna CPTM.]]
Kun la proklamo di la [[republiko]] en [[1889]] la provinco di Sao Paulo, richa dankopro a lalua kultivadoplantacerii di kafeo, divenis stato. Pos du militarala prezidanti kun origino en Nord-esto di Brazilia, [[Deodoro da Fonseca]] e [[Floriano Peixoto]], til [[1930]] civila prezidanti kun origino en la du maxim richa stati, Sao Paulo o [[Minas Gerais]], guvernis Brazilia. To nomizesis ''Política Café-com-Leite'' ("kafeo-kun-lakto politiko"). L'urbo Sao Paulo, chef-urbo dil stato, komencis kreskar rapide kom centro di [[komerco|komercala]] centro. En [[1901]] inauguresis en [[Sao Paulo (urbo)|l'urbo di Sao Paulo]] la ferovoyala staciono ''Luz'', konstruktita dal [[Anglia|Angli]].
 
[[Arkivo:Revolução_de_1930.jpg|thumb|250px|left|[[Getúlio Vargas]] e lia suporteri en Itararé, Sao Paulo.]]
[[Arkivo:Cartão Postal do MMDC.jpg|thumb|200px|Posto-karto pri la Revoluciono di 1932.]]
Pos la duesma duimo dil 19ma yarcento gradope augmentis la nombro di [[industrio|industrii]] en la stato, kun importanta augmenti en [[1914]] pro la desfacileso por importacar manufakturi dum l'[[unesma mondomilito]], e pos [[1930]] porpro la desfacileso di exportacar kafeo ed obtenar rekursiextera monetaro por importacar vari. Ma politike, la [[mez-klazo]] qui suportis la [[revoluciono di 1930 en Brazilia|revoluciono di 1930]] komandita da [[Getúlio Vargas]], balde komencis demandar rapide nova [[konstituco]] por la lando e l'adopto di sekreta votado. En [[1932]] komencis revolto qua evolucionis til militarala konflikto kontre centrala guvernerio, e duris de la [[9ma di julio]] til la [[2ma di oktobro]] ta yaro. Ta revolto, sufokita da la centrala guvernerio, divenis konocita kom ''Revolução Constitucionalista de 1932'' ("konstitucala revoluciono di 1932"). Quankam Sao Paulo perdis la milito kontre centrala guvernerio, Getúlio Vargas cedis, e kunvokis konstitucal asemblajo, qua promulgis nova konstituco en [[1934]].
 
[[Arkivo:Kombi Pick Up Aço.jpg|thumb|left|250px|''Kombi'' de [[Volkswagen]], un di l'unesma automobili fabrikigita en Brazilia.]]
L'industrio dil stato duris kreskar dum la [[duesma mondomilito]] kunpro la desfacileso por importacar e la demando por furnisar vari a militanta landi. Dum la [[yari 1950ma]] nova industrii, exemple [[automobilala industrio]] stimulis l'enmigro di Braziliani de altra stati, note de [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]] e [[Minas Gerais]]. Ultre Sao Paulo, en l'urbi [[Santo André (São Paulo)|Santo André]], [[São Bernardo do Campo]], [[São Caetano do Sul]] e [[Diadema]] (regiono konocata kom ABCD), [[Osasco]] e [[Guarulhos]] instalesis fabrikerii qui furnisis automobilala kompozanti, exemple vento-shildi, [[amortisilo|amortisili]], [[roto|roti]], edc. En [[1960]] la habitantaro di Sao Paulo ja superabis [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] e divenisl'urbo divenabis la maxim grandapopuloza dide Brazilia. Kun lua vicina urbi formacesis la Metropolala Regiono di Sao Paulo.
 
[[Arkivo:Entrada Unicamp 2.jpg|thumb|200px|L'Universitato di Campinas, UNICAMP.]]
De la [[yari 1960ma]] til la [[yari 1970ma]] guberniestri dil stato inauguris substrukturi fore la chef-urbo, exemple nova chosei, [[aquobarilo|aquobarili]] por furnisar [[elektro]], e l'[[universitato]] di [[Campinas]] (UNICAMP, qua fondesis en [[1966]]), por stimular la developo di regioni stagnita pos la krulo dil ekonomio kafeala. De la fino di la [[yari 1970ma]] til la [[yari 1980ma]] l'expandoexpanseso di la plantacerii di [[sukrokano]] por produktar [[alkoholo]] uzata kom [[fuelo]] adportis nova richeso a multa regioni. BaldeRapide, urbi quale [[Campinas]], [[Ribeirão Preto]], [[São Carlos]], [[Sorocaba]], [[São José dos Campos]], [[São José do Rio Preto]] e [[Taubaté]] divenis industrialigesis e divenis prospera.

Nune, la stato havas tri metropolala regioni: lua chef-urbo kun 38 altra urbi: la [[metropolala regiono]] di Sao Paulo (formacita per lua chef-urbo kun 38 plusa urbi), la metropolala regiono di Campinas, e la metropolala regiono di la litoro (formacita per Santos e lua vicina urbi).
 
== Geografio ==
Linio 48 ⟶ 50:
Sao Paulo esas la 13ma maxim granda stato de Brazilia e la 2ma maxima granda de [[Sud-estala regiono (Brazilia)|Sud-estala regiono]] segun la surfaco totala. Preske 85% de lua surfaco jacas inter 300 e 900 metri di [[altitudo]]. La maxim alta monto di stato esas Pedra da Mina, kun 2,798.4 metri di altitudo.
 
Lua [[klimato]] esas [[tropikala klimato|tropikalo]] e [[subtropikala klimato|subtropikala]], kun influi dil [[altitudo]]. En l'urbo [[Campos do Jordão]] (quajacante jacasa 1,.600 metri di altitudo) la [[temperaturo|temperaturi]] povas falar infre 0&nbsp;°C endum kelka kolda dii dil [[vintro]].
 
Lua fluvii apartenas a 3 hidrografiala baseni. La precipua esas la dil [[fluvio Paraná]], qua separasformacas la naturala frontiero inter la stato Sao Paulo dee [[Mato Grosso do Sul]] e recevas l'aqui de diversa altra fluvii. Fluvio Grande naskas en [[Minas Gerais]] e pos separarformacar la frontiero inter Minas Gerais e São Paulo, ol ekfluas en la Paraná. La [[fluvioFluvio Tietê]], kunlonga de 1,.136 km di extenso, esas la maxim grandaextensa fluvio qua naskas e fluas komplete en la teritorio dil stato. Altra importanta fluvio esas Paranapanema, qua naskas en Sao Paulo e formacas la naturala frontiero inter Sao Paulo e la stato [[Paraná (stato)|Paraná]]. L'altra du hidrografiala regioni esas la nomizita "regiono hidrografiala dil Atlantiko sud-westowestal Atlantiko" (lua precipua fluvio esas [[Paraíba do Sul]]) e la "regiono hidrografiala dil Atlantiko sudo" (la precipua fluvio esas Ribeira de Iguape).
 
=== Precipua urbi ===
Linio 80 ⟶ 82:
| imajo1 = SP_at_night.jpg
| imajo2 = Vista_da_cidade_de_Guarulhos_(SP).JPG
| fonto= IBGE<ref name= "IBGE_Pop_2014">{{cite web| url = http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/estimativa2014/estimativa_dou.shtm | título = Estimativas da população residente nos municípios brasileiros com data de referência em 1º de julho de 2014|date=28 di agosto 2014|publisher=Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística|accessdate=2929ma di agosto 2014|format = PDF|language={{pt}}}}</ref>
}}
 
Linio 88 ⟶ 90:
Ultre esar la maxim populoza stato di Brazilia, São Paulo havas la maxim granda quanto di [[industrio|industrii]]. Lua produktado totala konstitucas plu kam 30% de la [[kuntara landala produkto]] di Brazilia, ed esas la maxim granda di lando.
 
Lua precipua [[industrio|industrii]] esas metalifo, mashinifado, alimenti, drinkaji, stofi, kemiala produktiprodukturi, [[plastiko|plastiki]], [[automobilo|automobili]] ed [[aeroplano|aeroplanifiaeroplani]] (la fabrikerii di [[Embraer]] en [[São José dos Campos]] e [[Gavião Peixoto]]). La precipua industriala regioni esas la Metropolala Regiono di la chef-urbo, la regiono di [[Campinas]], la valo dil [[fluvio Paraíba do Sul]] (exemplenote [[São José dos Campos]] e [[Taubaté]]), e la regioni di [[Ribeirão Preto]] e São Carlos.
 
[[Arkivo:Bovespa Traders.jpg|thumb|left|200px|BOVESPA, la [[borso]] di Sao Paulo.]]
Ol esas la precipua financala centro di [[Latinal Amerika]]. En [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] jacas la sideyi di importanta banki Braziliana e stranjera kun branchi en Brazilia. L'avenuo ''Paulista'' esas exemplo di ta financala centro: ibe jacas la sideyi di banki ''Itaú'' (la duesma maxim granda privata banko di Brazilia), ''Santander'' e ''Citibank'', ed anke la sideyo di la povoza FIESP, la povoza federuro di ladil industrii de la stato. BOVESPA, la [[Borso]] dil stato, esas la maxim importanta de Latinal Amerika.
 
Quankam havantel'agrokultivo pokareprezentas relevantapoka partoprenoprocento ende lua KLP, la stato anke havas moderna [[agrokultivo|agrokultivi]]plantacerii di [[oranjo]] e [[kafeo]] qua(qui esas precipue exportata), di [[sukrokano]] (uzata por produktar [[sukro]] ed [[alkoholo]] uzata kompor [[biofuelo]]), e [[kotono]]. Altra frukti, quale [[avokado]], [[mandarino]], [[pasifloro]], [[frago]] e [[aquomelono]], ed anke legumi kultivesas por l'interna merkato.
 
Lua kreado di [[bovo|bovaro]] anke esas un di maxim moderna di Brazilia. Bovaro kreesas precipue en [[Araçatuba]], [[Andradina]], Presidente Epitácio ed altra regioni en westo dil stato. Segun Braziliana Instituto pri Statistiko (IBGE) la stato havis en 2009 {{formatnum:11197605}} bovi, {{formatnum:380333}} [[kavalo|kavali]] {{formatnum:60572}} [[bufalo|bufali]], {{formatnum:7432}} [[asno|asni]], {{formatnum:43988}} [[Mulo|muli]] e {{formatnum:1938647}} [[Porko|porki]]<ref name="Agropecuária">{{cite web |arquivourl=http://www.webcitation.org/60Q8PhPcT|url=http://www.ibge.gov.br/estadosat/temas.php?sigla=sp&tema=pecuaria2009 |title=Pecuária 2009 |author=Cidades@ - IBGE |accessdate=13ma di mayo 2011}}</ref> La sam yaro la stato produktis {{formatnum:1583882000}} litri di [[lakto]] de 1,426,820 bovini, 854,890 dozeni di [[ovo|ovi]] de [[hanino|hanini]] e 2.103.341 kilogrami di [[mielo]].<ref name="Agropecuária"/>
Linio 99 ⟶ 101:
=== Turismo ===
[[Arkivo:Ubatuba001.jpg|thumb|right|200px|Plajo en Ubatuba, nordala litoro di Sao Paulo.]]
Sao Paulo havas multa e diversa [[turismo|turistala]] loki, noteenote:
* En la litoro, la plaji en la urbi [[Santos (Sao Paulo)|Santos]], [[São Vicente]], [[Bertioga]], [[Guarujá]], [[Ubatuba]], São Sebastião, Praia Grande, [[Peruíbe]], Itanhaém.
* Urbi kun fonti di minerala aquo, konsiderita medicinala: [[Águas de Lindóia]], [[Lindóia]], [[Águas da Prata]], [[Águas de São Pedro]], [[Serra Negra]], [[Socorro]].
* UrboUrbi notora por lua moderema klimato: [[Campos do Jordão]] e Santo Antônio do Pinhal.
* Nacionala od statala parki: Nacionala Parko Serra da Bocaina, Statala Parko Alto do Ribeira (PETAR), Marala Statala Parko di Santos (''Parque Estadual Marinho da Laje de Santos'', multefreque vizititavizitata da plunjeri), Statala Parko Serra do Mar, Statala Parko Ilhabela, edc.
* La chef-urbo di stato havas [[komerco]] specaligita en vesti e texuri en la distrikti Bom Retiro, Pari e Brás, e stradi quale ''Rua 25 de Março'' (texuri e vesti) e ''Rua São Caetano'' (robi por fiancitini dum mariajo). Altra specaligita stradi: Rua Santa Ifigênia (por elektronikala equipadi e parti di [[komputero|komputeri]]), Avenuo ''Duque de Caxias'' (por parti di [[Automobilo|automobili]] e [[motorciklo|motorcikli]]), e la strado ''Teodoro Sampaio'' (por moblaro).
 
La granda quanto di bona hoteli ank atraktas la "turismo di aferi" notinde a la chef-urbo dil stato, ma anke a [[Campinas]] ed en minora quanto ad altra urbi. Omna yari la lasta automobilo-konkurso pri "Formula 1" eventas en l'urbo Sao Paulo, ed atraktas multa viziteri inkluzite de altra stati. Note dum recenta yari, ofte eventas muzikala spektakli kun notora naciona od internaciona artisti, quale la kantisto [[Roberto Carlos Braga|Roberto Carlos]], la kantistino [[Katy Perry]] e la bando [[Pearl Jam]] en [[2015]].