|
| Rango_surfaco = 41
| Surfaco_aquo = Neglijebla
| Lojanti Habitanti = {{formatnum:29835392}}<ref name=CIA>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2119.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af®ionCode=sas&#af "The World Factbook"] - informo rekuperita ye 15 di agosto 2011</ref>
| Rango_lojanti Rango_habitanti = 42
| Yaro = 2011
| Lojanto-densesoDenseso di habitantaro = 43,5
| Reto_kodo = .af
| Nomo_himno = ''Milli Surood''
| Religii = [[islamo]] (98,1%)
}}
'''Afganistan''' od '''Afgania''' esas stato senlitora en centr-central [[Azia]] inter [[Iran]], [[Pakistan]], [[India]], [[Chinia]], [[Tajikistan]], [[Uzbekistan]] e [[Turkmenistan]].
'''Bazala fakti pri Afganistan.'''
=== Historio ===
{{PA|Historio di Afganistan}}
Segun [[arkeologio|arkeologiala]] studii, homi ja habitis nuna Afganistan cirkum {{formatnum:50000}} yari ante nun. La regiono habitesis da populi Indo-Ariana populiAriani, e dum yarcenti esis parto di [[Macedonian imperio]], Mauryan imperio de [[India]], Mughal imperio, ed altra. Macedoni, komandita da [[Alexandros la Magna]] okupis la regiono dum la [[4ma yarcento aK]]. Arabi komencis okupar la regiono en [[642]] ed introduktis [[islamo|islama]] religio. En [[870]] [[Kabul]] esis okupita da Arabi.
[[Arkivo:Habibullah.jpg|130px|thumb|left|[[Habibullah Khan]], emiro di Afganistan de [[1901]] til [[1919]].]]
Pos la morto di [[Nader Shah]] en [[1747]] la moderna stato di Afganistan establisesis. Afgani elektis [[Ahmad Shah Durrani]] lia [[chefo di stato]]. Konsiderita la fondinto di moderna Afghanistan,<ref name=CIA>{{Cite web|url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2028.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af®ionCode=sas&#af |title = “Background:Afghanistan|author=CIA}}</ref> Durrani konquestis teritorii de moderna Afganistan, [[Pakistan]], la nuna [[IraqIrak]]ana provinci di [[Khorasan]] e [[Kohistan]], ed anke [[Delhi]] en [[India]]<ref name=Engels>{{cite web|url = http://www.marxists.org/archive/marx/works/1857/afghanistan/index.htm |title = “Afghanistan”|author = Friedrich Engels|year = 1857}}</ref>. IlIlu vinkis [[India]]na [[Maratha imperio Maratha]].
En oktobro [[1782]] Durrani mortis depro naturala kauzi. LiaLua filiulo, [[Timur Sha]] sucedis il,ilu e transferis la chef-urbo dil rejio de [[Kandahar]] por [[Kabul]].
Dum la [[19ma yarcento]] [[Unionita Rejio|Britaniani]] probis konquestar la regiono. De [[1839]] til [[1842]], e de [[1870]] til [[1880]] eventis Angla-Afgana militi. En [[6 di oktobro]] [[1879]] BritaniBritaniani okupis Kabul, ed en julio [[1880]] li siejis [[Kandahar]]. LandoLa lando dividesis en influo-sferi di [[RusianRusa imperio|Rusa]] e di [[Unionita Rejio|Britaniana]].
LaDum la[[19ma di agosto]] [[1919]] Afganistan divenis nedependanta de [[Unionita Rejio]], kun rejiorejulo [[Amanullah Khan]] kom monarko. LandoLa lando esis [[monarkio]] til [[1973]], kande [[Mohammed Daoud Khan]] lansiskomandis [[stato-stroko]] e proklamis la [[republiko]].
De la [[24ma di decembro]] [[1979]] til [[1989]] Afganistan okupesis da [[Sovietia|Sovietiana]] trupi. Kun la departo di SovietaniSovietiani en [[1989]], laika rejimo di Afganistan gradope perdis povo en la lando, specalenote pos [[1992]], kande asumis nova guvernerio en [[Rusia]]na guvernerio. En [[1994]] {{formatnum:10000}} personi mortis en [[Kabul]] kun atako di Mujahedini ([[Islamo|Islama]] soldati), armizita da [[NATO]] . En [[1996]] [[Taliban]] asumis povo en Afganistan e proklamis IslamaIslamala Emirato di Afganistan. En [[2000]] Taliban kontrolis preske 95% dide la lando.
Pos [[atenti ye 11 di septembro 2001]] [[Usa]] invadis Afganistan e la rejimo di [[TalibanTalibano]] rejimo finis, ma nova rejimo ne obtenasobtenis politika stabileso en tota la lando. En decembro [[2009]] Usana prezidanto [[Barack Obama]] anoncisanuncis l'augmento di militarala impliko en la lando, kune la sendajo disendis pluplua {{formatnum:30000}} soldati dum periodo di 6 monati<ref>[http://www.msnbc.msn.com/id/34218604/ns/politics-white_house ''Obama to announce war strategy'' Associated Press. 1 di decembro 2009]</ref>.
=== Politiko ===
[[Arkivo:Afghan_parliament_in_2006.jpg|thumb|200px|Nacional Asemblajo di Afganistan en 2006.]]
Afganistan esas prezidantala [[islamo|islamaislamala]] [[republiko]]. La [[chefo di stato]] e la [[chefo di guvernerio]] esas la prezidanto, qua elektesas dadal populo por 5 yari. NunaLa nuna prezidanto esas [[Ashraf Ghani]], qua elektesis ye la [[21ma di septembro]] [[2014]] ed asumis povo ye la [[29ma di septembro]] sam yaro. La prezidanto havas du viceprezidanti e 25 ministri.
La Nacional Asemblajo havas du chambri. ''Wolesi Jirga'', la basa chambro, havas 250 membri, qui elektesas por 5-yara periodo. ''Meshrano Jirga'' esas l'alta chambro e havas 102 membri, di qui 34 elektesas da distriktala konsilantari por 3 yari, altra 34 elektesas da provincala konsilantari por 4 yari, e l'altra 34 elektesas dal prezidanto por 5 yari. Nuna [[konstituco]] aprobesis en januaro [[2004]] e konsistas ek 160 artikli.
| 