Paraguay: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
kelka korektigi/modifiki
kelka korektigi/modifiki
Lineo 34:
=== Historio ===
{{PA|Historio di Paraguay}}
Ante l'arivo di Europani, Paraguay habitesis da 17 indijena kulturi dide raso [[Guaraní]] raso. Ta kulturi kontinuasduras existar til nun. Unesma Hispaniani arivis en la regiono cirkum la yaro [[1516]]. L'urbo di [[Asuncion]] fondesis ye la [[15ma di agosto]] [[1537]] da Juan de Salazar y Espinosa. L'urbo divenis importanta centro por [[jezuito|jezuiti]] komencar lia verki en Sud-Amerika.
 
En [[1542]] Paraguay divenis parto di [[Vicerejio di Peru]], kun sideyo en [[Lima]]. EnJezuiti arivis en la regiono en [[1604]], dum la guvernerio di Hernando Arias ("Hernandarias") de Saavedra jezuiti arivis en la kregiono. Dum plu kam 150 yari, li verkis en Paraguay ed en la regioni di [[Provinco di Corrientes|Corrientes]] (nune [[Arjentinia]]) e [[Rio Grande do Sul]] til ekpulsesir da Hispaniani e Portugalani en [[1767]]. Anke dum la guvernerio di Hernandarias la regiono esis dividita en du administrala regioni: Paraguay y Buenos Aires. En [[1776]] Hispana rejulo [[Carlos la 3ma di Hispania|Carlos la 3ma]] kreis la [[Vicerejio di Platala fluvio Plata]], ed unionis Paraguay kun ta vicerejio. Ta uniono duris til [[1811]].
 
En [[1810]] arivis en la regiono di Buenos Aires la notico ke [[Napoleon Bonaparte]] okupis Hispania ed ekpulsis la rejulo [[Fernando la 7ma di Hispania|Fernando la 7ma]]. Sen la rejulo, komencis em Sud-Amerika la [[Revoluciono di Mayo]] en [[Buenos Aires]]. Paraguayani ne partoprenis en la revoluciono, por existar rivaleso inter la habitanti di [[Asuncion]] e di Buenos Aires (''Porteños'').
Lineo 46:
 
[[Arkivo:Solano Lopez ak.jpg|thumb|left|[[Francisco Solano López]].]]
Ye la [[14ma di marto]] [[1844]] [[Carlos Antonio López]] asumis kom unesma prezidanto di Paraguay. Lua filiulo, [[Francisco Solano López]], komencis modernigar lando, instalar [[skolo|skoli]], konstruktar [[navo|navi]] ed inauguris l'unesma [[fervoyo]] di lando. En decembro [[1864]], pos [[Bernardo Berro]], lua asociiito en Uruguay, esar ekpulsita de povo kun la helpo di Brazilia, Solano López deklaris milito kontre Brazilia ed komencis la [[TrioplaMilito Aliancodi MilitoParaguay]], anke konocata kom [[ParaguayMilito milito]]di la Triopla Interkonsento. Por atakar la sudo di Brazilia ed Uruguay, Paraguay krucumistrairis l'Arjentiniana teritorio di Corrientes,. eTo provokisenduktis Arjentiniana eniroArjentinia en la milito. kontre Paraguay, perdisqua la militovinkesis pos 6 yari di-yara kombati, e. [[Francisco Solano López]], lore diktatoro di lando, mortigesis en batalio. Kun la milito lando perdis 2/3 diek lua maskula populo, ed en 1870 nur restis precipue mulieri, ancieniolda personi e pueri, lua [[industrio]] esis severe destruktita, publika eduko preske desaparis e la fervoyoferovoyo e la [[telegrafo]] esis konfiskitakonfiskesis por pagar debi pri la milito. LandoParaguay anke perdis kelka teritorii por Brazilia e la nuna [[provinco di Formosa]] por Arjentinia.
 
Dum la [[20ma yarcento]], de [[1932]] til [[1935]], eventis la [[milito en Chaco]], en qua Paraguay vinkis [[Bolivia]]. De marto til agosto [[1947]] eventis [[interna milito]] en lando, qua produktis 30.000 morti<ref>http://www.exordio.com/1939-1945/paises/Latinoamerica/paraguay.html</ref>.
 
En [[1954]] generalo [[Alfredo Stroessner]] kaptis povo pos revokir prezidanto [[Federico Chávez Careaga]]. Stroessner restis en povo til la [[3ma di februaro]] [[1989]] kande [[stato-stroko]] komandita dal generalo [[Andrés Rodríguez Pedotti]] revokis ilu.
Lineo 77:
Paraguayana [[kulturo]] mixuras [[Hispania]]na ed indijena kulturi: plu kam 80% de la habitantaro parolas [[Hispaniana linguo|Hispaniana]] e [[Guarani linguo|Guarani]]. "Jopara", un mixuro inter ta du lingui, anke esas larje uzata.
 
Danko a la [[bilingueso]] di lalua populohabitantaro, existas en Paraguay un [[literaturo]] en Guarani linguo Guaraní, kun verki di autori komquale [[Natalicio de María Talavera]] e la poeti Rigoberto Fontao Meza e [[Félix Fernández Galeano]]. Nune 94,6% de Paraguayani savas lektar e skribar.
 
En la [[muziko]], Paraguayana [[polko]] kombinas binara e ternara ritmi, dum ke Europana polko uzas nur binara ritmo. La maxim konocata stilo di muziko de Paraguay esas "guarania" kreita da muzikistulo José Asunción Flores en [[1925]]<ref>[http://www.staff.uni-mainz.de/lustig/guarani/jose_asuncion_flores.htm José Asunción Flores]</ref>. Importanta nomo en la historio di Paraguayana muziko esas [[Luis Alberto del Paraná]]. Pos la [[1990a yari|yari 1990ma]] aparis kelka grupi di [[rock]], komquale [[Enemigos de la Klase]]<ref>http://www.portalrockero.com/e/enemigos-de-la-klase/</ref> ("punk rock") e [[Ripe Banana Skins]]<ref>http://www.myspace.com/ripebananaskinsrbs</ref> ([[ska]]).
 
La maxim populalapopulara [[sporto]] di la lando esas [[futbalo]]. La precipua fubtalo-klubi di landoParaguayana esas ''Club Olimpia'' e ''Club Cerro Porteño''.
 
=== Referi ===