Islandana linguo: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Addbot (diskutez | kontributadi)
m Bot: Migrating 112 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q294 (translate me)
kelka korektigi
Lineo 1:
{{Linguo|
|Nomo_en_Ido = Islandana
|Nomo_linguo = íslenska
Lineo 16:
}}
'''Islandana''' esas Germana linguo parolata en [[Islando]].
{{revizo}}
 
== Historio ==
Ante l'introdukto di skriburo en Islando ed en altra nordala landi kom [[Suedia]], [[Dania]] o [[Norvegia]] on kompozis longa e komplexa poemi, qui sequis konkreta normi. L'autori, qui kompozis e recitis ta verki, nomesas ''skalden'' relatita a ta poemi, qui nomesas ''skald''. Le ''skalden'' skribabis granda parto di la historio di ta landi.
 
NormigantaLa nuna gramatikala reguli de la linguo esas direktala kontinueso dildi la linguo dilparolita dal anciena kolonianikolonigiisti, montrantae gravamontras granda influo dilde la linguo diparolata en la sud-westo di Norvegia;. fakteFakte, dum l'unesma 200 yari ne existis notablanotinda diferencidiferi inter l'anciena NordikaNordala linguo e l'anciena Islandana. La kulturala ligili inter la du nacioni fortesisforteskis til la [[14ma yarcento]], kande kreesis la [[Kalmar-uniono]] inter [[Dania]], [[Suedia]] e [[Norvegia]], qua originis separo inter Islando e Norvegia. EnDum la [[16ma yarcento]], l'Islandani tradukis la [[Biblo]] ed altra religiala texti a l'Islandana. La Norvegiani adoptis la DanianaDana kom oficala linguo di lua eklezio kande eventis la [[Protestanta Reformo]].
 
LaDana Danianaokupeso okupado dien Islando ne havis influoinfluis en l'evoluo dil skribataskribita Islandana linguo, qua esabisuzabis en quotidianasingladia komunikadikomuniki dil habitantaro. La DanianaDana nun uzesasuzesis por oficala komunikadikomuniki, komquale eventis kun l'AnglianaAngla dum l'Usana okupookupeso.
 
Quankam en [[1944]] l'Islandana Konstituco ne establis l'Islandana kom oficala linguo dil Stato, konsideresas ol konsideresas ''de facto'' kom la linguo dildi la lando, e delore esas l'unika autorizigita en oficala komunikadi od en publika edikti.
 
Dum la nedependeskonedependo-proceso l'Islandani kombatisdefendis pro lualia linguo. La suportanti di la pura ed originala linguo vinkis, ed on vakuigis la linguo de lal'influo Daniana-linguala influo e dedi vorti prenita de la [[DanianaDana linguo]]. La purigo esis preske kompleta. AnkoreNuntempe nuntempeduras onla developasdevelopo puradi vorti pure Islandana-linguala vorti por la novaciencala fenomeni recente deskovrita. L'Islandani esas extreme konservamakonservema pri lingual aferi e tre rebela por aceptar paroli de altra lingui. Vice prenar vorti de altra lingui, li kreas nova vorti. Exemple, ''heiðursmerki'' signifassignifikas 'medalio' ed kompozesas de ''heiður'' ('honoro'), ''merki'' ('standardo', 'flago)', 'komputorokomputero' esas (''tal'' + ''völva'' =) ''tölva'', vortope "nombro-manciilo" (komparez: karto-manciar), *'hakero' (iruptero) esas logikoze ''tölvaréfur'', "komputoro-foxo". Altra moyeno esas revivigar anciena vorti e donar a li nova signifiki.
 
Pluse, l’extrelandanil’exterlandani nacionanigotaqui aquiras Islandana nacioneso mustas havar nova Islandana nomo. Exemple se on nomesas Jakob e lua patro nomesas Petro, la Islandana nomo esos Jakob Pétursson.
 
=== Evoluciono dil linguo ===
Dum la majoritato di l'ocidentala Europana lingui reduktis lua flexiono, speciale en deklinado di nomi, l'Islandana mantenis flexiva gramatiko komquale la Latina, la klasika GrekianaGreka o la Germanika.
 
Skribata Islandana chanjis poke pos la [[Vikingo|Vikinga epoko]]-ero. Kom rezulto dePro to, e pro la gramatikala similesi inter moderna ed anciena gramatikogramatiki, la parolanti hodianune povas lektar sen desfacileso l'originala sagi e le ''edda'' quaskribita skribis800 yari ante 800 yarinun, mamalgre existas nekorelaciononekorelato inter l'ortografio e la fonetiko (historiala ortografio). L'anciena formo di la linguo konocesas kom anciena IslandanaIslandala ma egaligas a l'anciena NordanaNordala.
 
On povas establisar du etapi di developo dil linguo segun la pronunco:
* Anciena IslandanaIslandala, til la yaro [[1540]].
* Moderna IslandanaIslandala, posde la yaro 1540 adavanetil nun, kun la traduko dildi la [[Nova Testamento]].
 
Moderna Islandana havis chanji pro la fonetikal altero qua afektis omna [[Germana lingui]]. De lore, l'anciena vokali di l'anciena Norvegiana markata kun akut acento transformis aden diftongi, tale:
Lineo 47:
To qua maxime chanjis en la moderna Islandana, esas fonologika sistemo, speciale vokali. De [[12ma yarcento]] existas ecelanta deskripti dil fonologiala sistemo di l'anciena Islandana en la "Unesma gramatikala traktato". En ol konstatesas ke l'Islanadana havis 9 qualitativa vokala unaji, havanta totale 26 vokala fonemi, qua povis esar orala, nasala, kurta o longa.
 
Pri oklusiva konsonanti, l'Islandana prezentasprizentas kontrasto inter aspirata e neaspirata, vice voca e senvoca, quale majoritato di Europana lingui. Anke existas komuna pre-aspirata senvoca klusili. Quankam, frikativa konsonanti e sonoranta fonemi prizentas kontrasto di longeso por plura fonemi, ecepte sonora konsonanti senvoca.
 
{{Indo-Europana linguaro}}