Wikipedio

Ido: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Nula rezumo di redakto
m kelka korektigi
Lineo 1:
{{revizo}}
{{Linguo
|Nomo_en_Ido = Ido
Linio 15 ⟶ 16:
 
== Etimologio ==
La nomo di la linguo venas del pseudonimo dil autoroskriptisto ("Ido") dil unesma gramatiko prizentita al komitato qua kunsidis en Paris en 1907. Ica nomo evidente esas personigo dil Esperanto-vorto ''ido'', qua signifikas "decendanto", nam la lore propozata linguo esis maxim-granda-parte derivita de Esperanto. Dum la unesma yari la nova linguo nomesis "Linguo Internaciona di la Delegitaro", ofte kun l'adjuntita expresuro "Sistemo Ido", e pokope "Ido" divenis la nomo di la linguo, quankam multa altra nomi esis propozata e diskutata sur la pagini di [[Progreso (revuo)|Progreso]] precipue inter 1908 e 1911.
 
== Historio ==
Linio 21 ⟶ 22:
 
== L'ideo ==
Ido vizas esar "la maxim facila linguo por la maxim granda quanto de homi" ed anke "duesma linguo por internaciona relati". Ido selektas sua vorti de la tale nomizita "fonto-lingui": [[AnglianaAngla linguo|Angla]], [[FrancianaFranca linguo|Franca]], [[GermanianaGermana linguo|Germana]], [[HispanianaHispana linguo|Hispana]], [[Italiana linguo|Italiana]] e [[RusianaRusa linguo|Rusa]] (segun alfabetal ordino). Ica lingui (ofte mencionata segun l'abreviuro [[AFGHIR]]) esas parolata da multega milioni de homi e havas multa komuna radiki. Yen exemplo pri sis Ido-vorti e la korespondanta formi en la sis fonto-lingui:
{| class="wikitable"
!Ido
Linio 77 ⟶ 78:
|caballo
|cavallo
|лошадь (lóšadʹ) –- kavalo, кобы́ла (kobýla) –- kavalulo
|}
 
=== KritikoKritiki dikontre Esperanto ===
{{PA| Kritiki dikontre Esperanto}}▼
Esperanto recevis de lalua komenco, e duras recevar, plursorta kritiki. Hike esasYen kelka punti:
* Esperanto esas sexuale diskriminacema. Multa Esperanto-vorti esas naturale maskula e produktas femina formi per adjuntar la sufixo ''-in'' (ne existas specala sufixo por indikar maskuli): ''patro'' ("patro") > ''patrino'' ("matro"), ''viro'' ("viro") > ''virino'' ("muliero"), ''onklo'' ("onklulo") > ''onklino'' ("onklino"). edc. Pri certena vorti on vane diskutas ka li esas sexuale neutra o determinita. Exemple, segun certena uzanti, ''amiko'' esas sexuale neutra (do signifikanta "amikulo" od "amikino"), ma segun altri ol esas vorto nur maskula (do signifikanta nur "amikulo").
* En Esperanto existas sis literi supersignizita netrovebla en altra lingui: ''ĉ'', ''ĝ'', ''ĥ'', ''ĵ'', ''ŝ'', ''ŭ,'' quo desfaciligas la uzo di la linguo per komputeri, poshtelefonili ed altra aparati. .
Linio 87 ⟶ 89:
* Esperanto havas superflua vorti de anciena lingui: ''kaj'' ed ''-oj''/''-aj'' venas del [[Anciena Greka]] e ne trovesas en la [[Grekiana linguo|nuna Greka]] (και en la nuna Greka pronuncesas ''ke'', ed ''-oj/-aj'' trovesas nur en la maskula pluralo ''-oi'', ma ne uzesas omnaloke). Kontraste, l'Idala vorto por ''kaj'' (''e/ed)'' esas trovata en multa lingui (kom ''e'', ''ed'', ''et'', ''y'', ''i''), e ne nur Latina ([[wikt:e#I_Ido_.28konjunciono.29|videz]]), e l'Idala dezinenco por ''-oj'', (''-i'') esas trovata en l'Italiana, Rumaniana, Rusa e plusa Slava lingui.
* Obskura etimologio di certena ofta vorti, exemple ''edzo'' ("spozulo"), ''ĝi'' ("olu")''.''
* DeformitaDeformacita radiki, exemple ''farti'' ("standar"), del Germana ''Wohlfahrt'' ("prospero"), kompozita ek ''Wohl'' ("komforto, prospero") e ''Fahrt'' ("veho, voyajo"). Do Zamenhof tranchis la vorto e prenis nur la duesma parto, ma ''farti'' e ''Fahrt'' havas tote diferanta signifiki.
 
* Interakordo di adjektivi e substantivi ed obliganta akuzativo. La Angla (inter multa altra lingui) pruvas ke ica gramatikala traiti esas superflua e ne faciligas la interkompreno.
* Vorti kun poka susteno internaciona. Exemple, ''aĉeti'' esas nur Franca (''acheter''), kontre ke ''komprar'' sustenesas dal Hispana/Portugalana/Kataluniana ''comprar'', Italiana ''comprare'' e Rumaniana ''cumpăra'' ed anke kelke memorigas korespondanta (quankam ne samorigina) formi Germanala (Germana ''kaufen'', Nederlandana ''kopen'', Sueda ''köpa'', Islandana ''kaupa'') e Slava (i.a. Polona ''kupować'', Cheka ''kupovat'').
* Esperanto esas linguo fixigita por sempre dal tale nomizita [[Fundamento de Esperanto|Fundamento]] e do ne povas evolucionar nek emendar la defekti o neoportunaji inheranta en irga verko homal, precipue en verko produktita da nur un homo, mem se tre talentoza.
▲{{PA| Kritiki di Esperanto}}
 
== Fonologio ==
Linio 189 ⟶ 190:
|
|}
L'acento en Ido omnatempe pozesas sur la duesma-a-lasta silabo –- inci'''den'''to, ence'''fa'''lo, brosh'''ur'''o, ecel'''an'''te, anci'''en'''a, '''a'''quo, pe'''ku'''nio. Sur l'infinitivo, l'acento esas sur la finala silabo. IcoTo esas pro kepor montrar la diferanta konjuncioni plu extra ('''es'''as kontre es'''ar''') –- sa'''var''', do'''nar''', entrapre'''zar'''.
 
== Ortografio ==
Linio 965 ⟶ 966:
 
=== La korelativo-tabelo ===
Ido prizentas korelativo-tabelo min sistemala e min reguloza kam Esperanto. Kompense, l'Idala korelativi esas multe plu interdicernebla (komparez exemple ''kia''/''kie'' a ''quala''/''ube e quale''/''pro quo'' a ''kiel''/''kial'') e multe plu rikonoceblaagnoskebla: komparez exemple ''ĉia'', etimologiale obskura, ad ''omna'', existanta kom aparta adjektivo en la Latina (omnis) ed Italiana (''ogni'') e renkontrebla en kompozita vorti en multa lingui (exemple en la vorto ''omnibus'', internacione konocata).
{| class="wikitable"
! rowspan="2" colspan="2" |
Linio 1 092 ⟶ 1 093:
{| class="wikitable"
!Ido
![[AnglianaAngla linguo|Angla]]
![[FrancianaFranca linguo|Franca]]
![[GermanianaGermana linguo|Germana]]
|-
|Patro nia qua esas en la cieli,
Linio 1 147 ⟶ 1 148:
|}
{| class="wikitable"
![[HispanianaHispana linguo|Hispana]]
![[Italiana linguo|Italiana]]
![[RusianaRusa linguo|Rusa]]
|-
|Padre nuestro, que estás en los cielos,
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Ido"