Slovakia: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Dexbot (diskutez | kontributadi)
m Removing Link FA template (handled by wikidata)
mNula rezumo di redakto
Lineo 27:
| Nomo_himno = ''Nad Tatrou sa blýska''
| Pekunio = [[Euro]]
| Religii = [[kristanismo]], 85%
}}
 
'''Slovakia''' ([[Slovakiana linguo|slovak.]] ''Slovensko''), longe '''Slovaka Republiko''' (slovak. ''Slovenská republika''), esas lando sen-litora en [[central Europa]], habitata da plu kam kin milion homi en areo di cirkum 49 000 km². Slovakia havas frontieri kun [[Chekia]] ed [[Austria]] en la westo, [[Polonia]] en la nordo, [[Ukrainia]] en l' esto e [[Hungaria]] en la sudo. L' urbo maxim granda e chef-urbo esas Bratislava. Slovakia esas membro dil Uniono Europana, NATO, [[Organizuro por la Kunlaborado e la Developo Ekonomial]], [[Mondala organizeso pri komerco]] ed altra internaciona organizuri.
 
Slavi venis al teritorio di nuna Slovakia inter la 5ma e la 6ma yarcenti dum la migrado di populi. Diversa parti di Slovakia apartenis al unesma unajo politikal di Slavi - l' Imperio di Samo, Granda Moravia, la [[Rejio di Hungaria]], la Habsburga monarkio, [[Austria-Hungaria]] e [[Chekoslovakia]] dum la historio. Slovakia divenis nedependanta en la 1ma di januaro 1993 per la pacoza dividesko di Chekoslovakia en la Divorco di Veluro; ol esis la lasta lando Europana, qua ganis sua autonomeso dum la [[20ma yarcento]].
 
Slovakiana ekonomio esas un ek le maxim rapide kreskanta en l' Uniono Europana ed en l' Organizuro por la Kunlaborado e la Developo Ekonomial. Ol eniris l' Uniono Europana en la yaro 2004 e l' [[Eurozono]] en la [[1ma di januaro]] [[2009]].
 
== Historio ==
{{PA|Historio di Slovakia}}
 
=== Ante la 5ma yarcento ===
[[Arkivo:Trencin-Roman2.JPG|thumb|right|Romana enskriburo proxim Trenčín (178-179).]]
Depos la yaro cirkum [[500 aK]], la teritorio di nuna Slovakia populizesis da [[Kelti]], qui konstruktis povoza [[opidi]] en la loki di nuna Bratislava e [[Havránok]]. [[Biateko|Biateki]], arjenta moneti kun la nomi di Celta reji, reprezentas l' unesma uzo konocata di skribo en Slovakia. Depos la yaro 2, [[RomanaRoman Imperioimperio]] expansanta establisis e mantenis serio di avanposteni cirkum e norde dil Danubio; le maxim granda di li konocesis kom [[Carnuntum]] and [[Brigetio]]. Proxim la lineo maxim nordal dil Romana doplando existis vitral kampeyo di [[Laugaricio]] (nuna Trenčín), ube en la batalio decidiva, Romana legiono kombatis e vinkis tribuo di [[Quadi]] Germanika en la yaro 179 dum la [[militi Markomana]]. La Rejio di [[Vannius]], rejio barbara fondita dal [[Suevi|Sueva]] tribui Germanika di Quadi e [[Markomani]], same quale kelka mikra tribui Germanika e Celta, inkluzante l' [[Osi]] e la [[Kotini]], existis en west- e central Slovakia depos la yaro 8-6 aK til la yaro 179.
 
=== Slava stati ===
Lineo 52:
[[Arkivo:SK BS Trinity Square.PNG|thumb|right|''Trojičné námestie'' en [[Banská Štiavnica]], mondumal patrimonio dil [[UNESCO]].]]
 
Perdego di habitantaro rezultis de l'[[Mongola invado di Europa|invado da Mongoli]] en la yaro 1241 e la famino sequanta. MezDum mez-epokaepoko Slovakial'urbi esisen karakteroza ye urbiSlovakia rapide kreskantakreskis, konstruktado di nombroza petroza kasteli konstruktesis e la developado di l'arto developesis. En la yaro 1465, rejo [[Matthias Korvinus]] fondis l' unesma [[universitato]] en [[Bratislava|Pressburg]], ma ol klozesis en la yaro 1490 pos ilua morto.
 
Pos ke l' [[Otoman imperio|Otomana ImperioOtomani]] komencis sua expansado a Hungaria e l' okupado di [[Buda|Budim]] en ladum frua 16ma yarcento, la centro dil Rejio di Hungaria (sub la nomo [[Rejal Hungaria]]) movis a Pressburg (nun Bratislava), qua divenis la chef-urbo dil Rejal Hungaria en la yaro 1536. Ma la militi Otomana ed ofta revolti kontre la Hasbsburg-a monarkio anke divenis kauzo di multa destruktado, precipue en rural regioni. Pos ke la Turki retraktis de Hungaria en la tarda 17ma yarcento, SlovakianaSlovakian importanteso interne dil rejio diminutis, quankam Pressburg retenis sua poziciono dil chef-urbo di Hungaria til la yaro 1848, kande la chef-urbo movis a [[Budapest]].
 
Dum la revoluciono en la yari 1848-1849, la Slovaki suportis l' AustrianaAustrian imperiestro, ambiciante separar su del parto Hungariana dil Austriana monarkio, ma li faliis. Dum la periodo di [[Austria-Hungaria]], Slovaki experiencis severa opresado e [[Hungarigado]], promocata dal guvernerio Hungariana.
 
=== Chekoslovakia etil la duesma mondomilito ===
 
En la yaro 1918, Slovakia e la regioni di [[Bohemia]], [[Moravia]], [[Chekiana Silezia]] e [[Karpata Rutenia]] formacis stato komuna, [[Chekoslovakia]], la frontieri di qua konfirmesis dal [[Traktato di Saint-Germain-en-Laye]] e [[Traktato di Trianon]]. En la yaro 1919, dum la kaoso pos la disintegresko di [[Austria-Hungaria]], Slovakia atakesis dal provizora [[Republiko Sovieta Hungara]] e un triimo di Slovakia provizore divenis la [[Republiko Sovieta Slovaka]].
 
Dum la periodo intermilita, Chekoslovakia esis demokrata e prosperanta, ma ol dominacesis da Chekoslovaki (65% dil populo), dum ke la relato di Germani (23%) e di Hungara minoritato (5%) al nova stato ne solvesis, til ke Chekoslovakia tandem disintegreskis en la yaro 1939. Hungara parto di sud-Slovakia cedesis a Hungaria dum l' [[Unesma Arbitro di Wien]].
 
Sub preso da NaziNaziista-Germania, la [[Republiko Slovaka (1939-1945)|Republiko Slovaka]], duktata dal [[klerikal fashismo|klerika fashisto]] [[Jozef Tiso]], deklaris sua ne-dependesonedependo de Chekoslovakia en la yaro 1939. Ma la guvernerio forte influesis da Germania ed ol gradope divenis [[rejimo marioneta]]. Movado rezistanta le NaziNaziisti komencis sovaja revolto armizata, konocata kom la [[Slovaka Nacional Revolto]], en la yaro 1944. Sangoza GermanianaGermana okupookupado e milito di trupi libera konsequis. Majoritato di Judi deportesis del lando e li prenesis a GermanianaGermana [[koncentreso-kampeyo|kampi di koncentreso]] dum la [[holokausto]].
 
=== EroKomunist di komunismoepoko ===
 
Pos la [[duesma mondomilito]], Chekoslovakia ri-konstitucesis e Jozef Tiso pendesis en la yaro 1947 pro sua kunlaborado kun le NaziNaziisti. Plu kam 76 ,000 Hungari e 32 ,000 Germani koaktesis livar Slovakia en serio di transferi di populi iniciita dal aliancatifederiti enpos la [[Konfero di Potsdam]] e konfirmita per la [[Dekreti di Beneš]] ankore valida. Ca ekpulso ankore esas fonto di tensi inter Slovakia e Hungaria.
 
Chekoslovakia venis sub l' influo dil [[Sovietia]] ed olua [[Pakto di Warszawa]] pos [[stato-stroko]] en la yaro 1948. La lando [[Invado di Chekoslovakia dal Pakto di Warszawa|okupesis]] dal forci dil Pakto di Warszawa en la yaro 1968, quo finis [[Printempo di Praha|periodo di liberigado]] sub la duktado di [[Alexander Dubček]]. En la yaro 1969, Chekoslovakia divenis federuro dil [[Republiko Socialista Cheka]] e [[Republiko Socialista Slovaka]].
Lineo 84:
La [[chefo di stato]] esas la prezidanto, qua elektesas direte dal populo por 5-yara periodo. Nune esas [[Ivan Gašparovič]], 2004-2009, 2009-2014. Andrej Kiska 2014-2019. La [[chefo di guvernerio]] esas la chefministro, qua havas plu povo kam la prezidanto, ed ordinare esas la chefo dil partiso qua havas la majoritato. Generale lu bezonas formacar majoritata koalisuro en la parlamento. La [[chefministro]] komisesas dal prezidanto. Nune la chefministro esas [[Robert Fico]].
 
La maxim supra legifantaro esas la Nacionala KoncilantaroKonsilantaro dil Slovaka Republiko havanta un chambro kun 150 delegiti, qui elektesas por periodo di quar yari per proporcional reprezento. La maxim supra judiciantaro esas la Korto Konstitucal di Slovakia, qua guvernas [[konstituco|konstitucala]] questioni. La 13 membri di ca korto komisesas dal prezidanto ye kandidati rekomendita da parlamento.
 
Slovakia esas membro dil Europana Uniono e NATO depos la yaro 2004. Kom membro dil [[Unionita Nacioni]] (depos la yaro 1993), Slovakia elektesis ye la 10ma di oktobro 2005 por periodo di du yari (2006-2007) en la [[Sekuresokonsilantaro]] di Unionita Nacioni. Slovakia anke esas membro dil Organizuro por la kunlaborado e la developo ekonomial, Mondala organizeso pri komerco e Organizuro por la Sekureso e la Kunlaborado en Europa ed altra internaciona organizuri.