Central Amerika: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto (geografio). + imaji |
+kurta texto (ekonomio). Informi tradukita de en.wikipedio |
||
Lineo 30:
Inter la montari existas fertila vali qui permisas plantacar [[kafeo]], [[tabako]], [[fabo|fabi]] ed altra agrokultivala produkti, e krear domestik animali.
[[Arkivo:Usumacinta.jpg|thumb|200px|Usumacinta-fluvio.]]▼
[[Arkivo:Motagua.km.jpg|thumb|200px|left|Montagua-fluvio dum sika sezono.]]▼
[[Fluvio|Fluvii]] en la regiono generale esas kurta, e la precipua ekfluas en l'[[Atlantiko]]. La maxim longa esas l'[[Usumacinta-fluvio]] kun 1,123 km en la frontiero inter [[Guatemala]] e [[Mexikia]] (ol naskas en Guatemala), Coco-fluvio (inter Nikaragua e Honduras, kun 660 km) kun Montagua-fluvio (en Guatemala, kun 486 km), e [[Lempa fluvio]] (422 km, inter Salvador, Guatemala e Honduras).▼
L'[[Alizeo|alizea-venti]] influas multe en la [[klimato]] di Central Amerika. La [[temperaturo|temperaturi]] esas plu alta dum la pluvoza [[somero|someri]] e plu basa dum la sika [[vintro|vintri]], kande l'alizei helpas diminutar la temperaturo. La maxim alta temperaturi okuras en aprilo, kande existas poka [[nubo|nubi]] e multa [[suno|sunala dii]], e la venti esas poka.<ref name=Oliver2005>{{cite book|title =Encyclopedia of world climatology|last=Taylor, MA ed Alfaro,EJ|editor= JE Oliver|edition=1st|series=Encyclopedia of Earth Sciences Series|chapter=Central America and the Caribbean, Climate of|pages=183–9|publisher=Springer Science & Business Media|location=New York|year=2005|isbn=978-1-4020-3264-6|url=http://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/1-4020-3266-8_37 |language=Angla}}</ref>▼
<center>
{| class="wikitable sortable"
Linio 69 ⟶ 76:
|}
</center>
[[Arkivo:Resplendent_Quetzal_JCB.JPG|thumb|130px|[[Brileganta-quetzal]], endemika en Central-Amerika, esas menacita speco.]]
Central-Amerika koncentras 7% de mondala [[biodiverseso]]. Migranta uceli qui krucumas la kontinento de nordo til sudo povas videsar en tota la regiono. Landi de la sudo di la regiono ([[Kosta Rika]] e [[Panama]]) havas plua biodiverseso kam l'altra de la nordo. Cirkum 300 speci de lua [[animalaro]] e de lua [[plantaro]] sufras menaco di extingeso, di qui 107 esas en kritika situeso.▼
Por protektar l'animalaro e la plantaro on kreesis diversa naturala rezervi en la regiono: cirkum 36% dil teritorio di Belize e 13% de lua marala zono esas protektita. En [[2010]] Belize ankore havis 63% de lua originala foresti, dum ke Kosta Rika havis 46%, Panama 45%, Honduras 41%, Guatemala 37%, Nikaragua 29% e Salvador 21%.
▲[[Arkivo:Usumacinta.jpg|thumb|200px|Usumacinta-fluvio.]]
▲[[Arkivo:Motagua.km.jpg|thumb|200px|left|Montagua-fluvio dum sika sezono.]]
▲[[Fluvio|Fluvii]] en la regiono generale esas kurta e la precipua ekfluas en l'[[Atlantiko]]. La maxim longa esas l'[[Usumacinta-fluvio]] kun 1,123 km en la frontiero inter [[Guatemala]] e [[Mexikia]] (ol naskas en Guatemala), Coco-fluvio (inter Nikaragua e Honduras, kun 660 km) kun Montagua-fluvio (en Guatemala, kun 486 km), e [[Lempa fluvio]] (422 km, inter Salvador, Guatemala e Honduras).
Un granda korala rifo extensas de Mexikia til Honduras. En Belize lua biodiverseso esas un di la maxim diversigita dil mondo.
▲L'[[Alizeo|alizea-venti]] influas multe en la [[klimato]] di Central Amerika. La [[temperaturo|temperaturi]] esas plu alta dum la pluvoza [[somero|someri]] e plu basa dum la sika [[vintro|vintri]], kande l'alizei helpas diminutar la temperaturo. La maxim alta temperaturi okuras en aprilo, kande existas poka [[nubo|nubi]] e multa [[suno|sunala dii]], e la venti esas poka.<ref name=Oliver2005>{{cite book|title =Encyclopedia of world climatology|last=Taylor, MA ed Alfaro,EJ|editor= JE Oliver|edition=1st|series=Encyclopedia of Earth Sciences Series|chapter=Central America and the Caribbean, Climate of|pages=183–9|publisher=Springer Science & Business Media|location=New York|year=2005|isbn=978-1-4020-3264-6|url=http://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/1-4020-3266-8_37 |language=Angla}}</ref>
== Ekonomio ==
▲Central-Amerika koncentras 7% de mondala [[biodiverseso]]. Migranta uceli qui krucumas la kontinento de nordo til sudo povas videsar en tota la regiono. Landi de la sudo di la regiono ([[Kosta Rika]] e [[Panama]]) havas plua biodiverseso kam l'altra de la nordo. Cirkum 300 speci de lua [[animalaro]] e de lua [[plantaro]] sufras menaco di extingeso, di qui 107 esas en kritika situeso.
Signatita en [[2004]] la [[Konkordo pri Libera Komerco di Central Amerika]] (CAFTA) esas konkordo por promocar [[libera komerco]] inter [[Usa]], [[Kosta Rika]], [[Salvador]], [[Guatemala]], [[Nikaragua]] e [[Dominikana Republiko]].
Guatemala havas la maxim granda ekonomio de la regiono. Ol exportas precipue [[kafeo]], [[sukro]], [[banano]], [[petrolo]], [[vestaro]] e [[kardamomo]]. De lua 10.19 miliardi di dolari en exportacaji dum [[2013]]<ref name=CIA/> 37.2% esas por [[Usa]], 8.7% por lua vicino Salvador, 7.8% por Honduras, 5% por [[Mexikia]], 4.8% por Nikaragua e 4.3% por Kosta Rika.<ref name=CIA>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gt.html|title="Guatemala" |publisher=The World Factbook|accessdate=16 di aprilo 2015|language=Angla}}</ref>
[[Turismo]] kreskis multe en [[Belize]], [[Kosta Rika]] e [[Nikaragua]]. Kosta Rika esas la maxim vizitita lando di Central Amerika.<ref>{{cite web|url= http://www.nacion.com/economia/Costa-Rica-registra-millones-turistas_0_1390861044.html|title= "Costa Rica registró la llegada de más de 2,4 millones de turistas en 2013" [Costa Rica registered the arrival of more than 2.4 million tourists in 2013]|author=La Nación|language=Hispana|accessdate=16 di aprilo 2015}}</ref> La sektoro havas un di la maxim granda procentala kresko en Kosta-Rikan ekonomio. En Nikaragua ol esas la 2ma maxim granda de l'ekonomio.
== Referi ==
| |||