Central Amerika: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+kurta texto |
+texto (geografio). + imaji |
||
Lineo 25:
[[Panama]] apartenis a [[Granda Kolumbia]] til [[1903]], kande ol ganis nedependo kun militala helpo de [[Usa]], qua havis intereso en la konstrukturo di [[Panama-kanalo]].
== Geografio ==
Central-Amerika esas l'akuta istmo de la sudo di [[Nord-Amerika]], kun unika e variita geografiala traiti. [[Pacifiko]] jacas sud-weste, [[Karibeano]] jacas nord-este, e la [[Gulfo di Mexikia]] jacas norde. De la multa montari di Central-Amerika la maxim longa esas [[Sierra Madre de Chiapas]], la ''Cordillera Isabelia'', e la ''Cordillera de Talamanca''. Kun 4,220 metri di [[altitudo]], [[volkano]] Tajumulco, en [[Guatemala]], esas la maxim alta.
Inter la montari existas fertila vali qui permisas plantacar [[kafeo]], [[tabako]], [[fabo|fabi]] ed altra agrokultivala produkti, e krear domestik animali.
<center>
{| class="wikitable sortable"
|-
! colspan="3"| Landi en Central-Amerika e lua maxim alta monti
|-
! Lando
! Monto
! Altajo (metri)
|-
|style="text-align:left;"| {{BLZ}}
| monto ''Doyle's Delight''
|1124
|-
|style="text-align:left;"| {{CRI}}
| monto ''Cerro Chirripó''
|3820
|-
|style="text-align:left;"| {{SLV}}
| monto ''Cerro El Pital''
|2730
|-
|style="text-align:left;"| {{GTM}}
| [[volkano]] Tajumulco
|4220
|-
|style="text-align:left;"| {{HON}}
| monto ''Cerro Las Minas''
|2780
|-
|style="text-align:left;"| {{NIC}}
| monto ''Mogotón''
|2107
|-
|style="text-align:left;"| {{PAN}}
|[[volkano]] Barú
|3474
|-
|}
</center>
[[Arkivo:Usumacinta.jpg|thumb|200px|Usumacinta-fluvio.]]
[[Arkivo:Motagua.km.jpg|thumb|200px|left|Montagua-fluvio dum sika sezono.]]
[[Fluvio|Fluvii]] en la regiono generale esas kurta e la precipua ekfluas en l'[[Atlantiko]]. La maxim longa esas l'[[Usumacinta-fluvio]] kun 1,123 km en la frontiero inter [[Guatemala]] e [[Mexikia]] (ol naskas en Guatemala), Coco-fluvio (inter Nikaragua e Honduras, kun 660 km) kun Montagua-fluvio (en Guatemala, kun 486 km), e [[Lempa fluvio]] (422 km, inter Salvador, Guatemala e Honduras).
L'[[Alizeo|alizea-venti]] influas multe en la [[klimato]] di Central Amerika. La [[temperaturo|temperaturi]] esas plu alta dum la pluvoza [[somero|someri]] e plu basa dum la sika [[vintro|vintri]], kande l'alizei helpas diminutar la temperaturo. La maxim alta temperaturi okuras en aprilo, kande existas poka [[nubo|nubi]] e multa [[suno|sunala dii]], e la venti esas poka.<ref name=Oliver2005>{{cite book|title =Encyclopedia of world climatology|last=Taylor, MA ed Alfaro,EJ|editor= JE Oliver|edition=1st|series=Encyclopedia of Earth Sciences Series|chapter=Central America and the Caribbean, Climate of|pages=183–9|publisher=Springer Science & Business Media|location=New York|year=2005|isbn=978-1-4020-3264-6|url=http://link.springer.com/referenceworkentry/10.1007/1-4020-3266-8_37 |language=Angla}}</ref>
Central-Amerika koncentras 7% de mondala [[biodiverseso]]. Migranta uceli qui krucumas la kontinento de nordo til sudo povas videsar en tota la regiono. Landi de la sudo di la regiono ([[Kosta Rika]] e [[Panama]]) havas plua biodiverseso kam l'altra de la nordo. Cirkum 300 speci de lua [[animalaro]] e de lua [[plantaro]] sufras menaco di extingeso, di qui 107 esas en kritika situeso.
== Referi ==
| |||