Nederlando: Diferi inter la revizi

{{Landi|

| Titulo_chefo_stato = RejinoRejo

| Chefo_di_stato = [[Beatrix 1maWillem-Alexander di Nederlando|Beatrix 1maWillem-Alexander]]

| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefa ministrichefministri di Nederlando

| Titulo_chefo_guverno = Chefa ministroChefministro

| Religii = [[Kristanismo]] (precipue [[protestantismo]])
}}

Dum la rejio di [[Karl 5ma di Germania|Karl 5ma]] la regiono di nuna Nederlando divenis parto di la 17 Provinci, qua inkluzis nuna [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]. YeEn [[1579]] la nordo di regiono unionis e formisformacis l'[[Utrecht Uniono]], kontrato di reciproka defenso kontre [[Hispania]]na armeo.

Ye [[26 di julio]] [[1581]] la provinci (qua formacis nuna Nederlando) adoptis un deklaro di nedependesonedependo, renversis oficale la rejulo [[Felipe 2ma di Hispania|Felipe 2ma]] ed adoptis la [[republiko]], qua duris til [[1795]]. Felipe, filiulo di Karl 5ma, ne aceptis la nedependesonedependo, e milito duris til [[1648]].

Nederlandana koloniala imperio komencis kreskar dum [[17ma yarcento]]. YeEn [[1614]] Nederlandani fondis Nieuw Amsterdam, en la sudo di [[Manhattan]]-insulo - nune [[New York]]. En [[Sud-AfrikaSudafrika]] Nederlandani establisis su yeen [[1652]]. Cirkum [[1650]] Nederlandani posedis aproxime {{formatnum:16000}} komercala navi<ref>[http://www.digitalhistory.uh.edu/database/article_display_printable.cfm?HHID=682 The middle colonies] Digital History</ref>, e lua populo kreskis de 1.5 til 2 milioni lojantihabitanti. Multa ekonomiala historiisti konsideras Nederlando kom la bersilo di moderna [[kapitalismo]]. En [[Amsterdam]] esis fonditafondesis l'unesma [[borso]] dil mondo.

YeEn [[19 di januaro]] [[1795]], un dio pos princo [[Willem 5ma di Orange]] fugar vers [[Anglia]], [[Bataviana republiko]] esis proklamita, simila a [[Francia|Franciana republiko]], e lastis til [[5 di junio]] [[1806]]. De [[1806]] til [[1810]] [[Napoleon Bonaparte]] establisis [[Rejio di Holando]] kom marioneta stato, kontrolita da sua fratulo [[Louis Bonaparte]]. YeEn 1810 Napoleon enkorpigis Holando a Franca imperio. L'enkorpigo duris til [[1813]].

YeEn [[1815]] [[Kongreso di Wien]] establisis l'Unionita Rejio di Nederlando, expansita sude por kontrolar nuna [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]. YeEn [[1830]] Belgiani revoltis e deklaris nedependesonedependo. YeEn [[1890]] l'uniono kun Luxemburgia cesis.

Dum [[Unesma mondomilito]], malgre Nederlando restis neutre, lando esis forte volvita en milito<ref>Abbenhuis, Maartje M. The Art of Staying Neutral. Amsterdam: Amsterdam UP, 2006.</ref>. [[GermanianaGermanian Imperioimperio|Germaniani]] projetis invadar lando, ma generalo [[Helmuth Johann Ludwig von Moltke]] abortis la plano. Nederlando furnisis vari a Germania til Britaniana blokuso yeen [[1916]].

YeEn [[10 di mayo]] [[1940]] dum [[Duesma mondomilito]] [[NaziistaNacionalsocialista Germania]] invadis Nederlando por atakar [[Francia]] yeen [[14 di mayo]] Nederlando kapitulacis. Dum German okupeso, cirkum 100,000 [[judo|judi]] esis transportita vers [[koncentro-kampeyo|koncentro-kampeyi]] en Germania, [[Polonia]] e [[Chekoslovakia]], inkluze juda puerino [[Anne Frank]]. Nur 876 transvivis til fino di milito.

Lando esis un di la fondinti di [[Benelux]] (ekonomial alianco kun [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]) yeen [[1944]] e pose esis un di sis fondinti [[Europana Karbono- e Stalo Komuneso]] yeen [[1951]], embriono di nuna [[Europana Uniono]]. Lando anke esis un di 12 fondinti di [[NATO]], yeen [[4 di aprilo]] [[1949]]. Dum [[1960a yari|1960a]] e [[1970a yari]] eventis multa sociala transformi: yuni, specale studenti, refuzis tradicional [[etiko]] ed avancis en temi kom yuro di mulieri, [[sexualeso]], [[desarmizo]] ed ekologiala temi.

YeEn [[10 di oktobro]] [[2010]] [[NederlandanaNederlandan Antiliantili]] desaparis. Kom rezulto di referendumi, [[Bonaire]], [[Sint Eustatius]] e [[Saba]] decidis enkorpigar su a Nederlando kom specala municipi, dum ke [[Aruba]], [[Sint Maarten]] e [[Kuracao]] votis por divenar suverena monarkii en la rejio di Nederlando.

Nederlando esas [[konstitucala monarkio]]. La chefo dil stato esas la rejinorejo, nune [[Beatrix 1maWillem-Alexander di Nederlando|Beatrix 1maWillem-Alexander]]. La [[chefo di guvernoguvernerio]] esas la [[chefa ministrochefministro]], nune [[Mark Rutte]]. La parlamento havas du chambri: la Domo di Reprezenteri kun 150 membri elektataqui daelektesas dal populo por 4 yari, e la [[Senato]] kun 75 membri elektataqui elektesas da la membri de lokala legifanta asemblaji.

[[Konstituco]] di lando esisskribesis skribita yeen [[1815]] e revizitasufris yerevizo en [[1848]] por institucar [[parlamentala demokratio]]. Recente, granda parto di lua texto esis modifikitamodifikesis yeen [[1993]]. Super lua texto, pr enkorpigar [[Aruba]], [[Sint Maarten]] e [[Kuracao]], existas la Statuto dil Rejio di Nederlando.

De longa tempo, lando havas tradiciono di sociala tolero. En [[18ma yarcento]] dum ke [[protestantismo]] esasesis l'oficala religio, [[katolikismo]] e [[judaismo]] esis tolerita. Nune, lando esas konsiderata un di maxim liberala dil mondo en aferi kom [[aborto]], yuri di [[homosexualo|homosexuali]], uzajo di drugi, edc.

Nederlando subdividesas en 12 provinci, singla kun un guverniestroguberniestro. Le provinci esas:

Lando esas dividitadividesas en du regioni da 3 fluvii: [[Rheno]] e du de lua branchi: [[Waal fluvio|Waal]] e [[Meuse fluvio|Meuse]]. La sudo di Nederlando esas granda fluviala delto.

Ye [[5 di novembro]] [[2011]] Nederlando havis cirkum {{formatnum:16735100}} lojantihabitanti<ref>[http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm CBS - Population counter - Extra] Statistics Netherlands</ref>. Ol esas la 11ma granda de [[Europa]] en totala populo-quanto.

[[Nederlandana linguo|Nederlandana]] esas parolata da majoritato dildi populola habitanti. [[Friziana linguo|Friziana]] anke esas oficala e parolata en [[Frizia]].

Nederlando esas notora por lua [[pikto|piktisti]], komexemple [[Rembrandt van Rijn]], [[Johannes Vermeer]], [[Jan Steen]], [[Jacob van Ruysdael]], [[Vincent van Gogh]], [[Piet Mondrian]], ed altra. En [[cienco]], lando havas nomi kom [[Christiaan Huygens]] (qua deskovris [[Titan]], luno di [[Saturno]]), [[Antonie van Leeuwenhoek]] (qua developis l'unesma [[mikroskopo]]), [[Daniel Bernoulli]] (studiisto di [[teorio di probablesi]] e [[mekaniko di fluidi]]), edc. Dum [[20ma yarcento]] lando havis [[Nobel-premio|Nobel-premiariilaureati]] kom [[Jacobus Henricus van 't Hoff]], [[Christiaan Eijkman]], [[Paul Jozef Crutzen]], ed altru.