Sao Paulo (stato): Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Addbot (diskutez | kontributadi)
m Bot: Migrating 79 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q175 (translate me)
kelka korektigi. + imaji
Lineo 28:
| http://www.saopaulo.sp.gov.br
|}
 
'''Sao Paulo''' esas [[Brazilia]]na [[stati di Brazilia|stato]] qua jacas en Sud-Westa Regiono. Lua vicina stati esas:
* en nordo ed nord-esto, [[Minas Gerais]],
Linio 37 ⟶ 36:
 
== Historio ==
Unesma habitanti dil stato esis [[indijeno|indijeni]] de diversa rasi. Unesma [[Portugal]]anaano qua vivis en la regiono esis João Ramalho, trans-vivanto de naufrajuro qua okuris posible yeen [[1510]]. Kande [[Martim Afonso de Sousa]] fondis [[São Vicente (São Paulo)|São Vicente]] en la litoro yeen [[1532]] li trovis Ramalho, ja mariajita kun indijenino, ena la regiono. YeEn [[1553]] João Ramalho klimis la platajo di Serra do Mar e fondis nuna urbo di [[Santo André]].
 
La sequanta yaro, ye [[25 di januaro]] [[1554]], [[jezuito|jezuiti]] [[Manuel da Nóbrega]] e [[José de Anchieta]] fondis nuna urbo di [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]]. YeEn [[1600]] l'urbourbeto havis cirkum {{formatnum:1500}} lojantihabitanti e 150 domi. Poka vari esisproduktesis produktita,ibe. eLa la populohabitanti di Brazilia koncentris su en [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]], ube [[sukro]] esis produktita. Tale, la habitanti di Sao Paulo komencis explorar teritorii en nuna sudo e westo di Brazilia, por kaptar indijeni por [[sklaveso|sklavigar]]. Ta exploreri, organizita en grupi konocita kom ''bandeiras'' divenis konocita da la nomo ''bandeirantes'', e helpis expandar la frontieri di Portugalana kolonio. Li anke deskovris [[oro]] e [[diamanto]] en kelka regioni di nuna [[Minas Gerais]].
 
Ye [[7 di septembro]] [[1822]] la nedependesonedependo di Brazilia esis proklamitaproklamesis en [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] da [[Pedro 1ma di Brazilia|princulo Pedro]], qua divenis imperiestro Pedro 1ma di Brazilia. Malgre taTamen, la populohabitantaro di la provinco di Sao Paulo - nuna stato di Sao Paulo - sejornis poka til duimo di la [[19ma yarcento]], kande, kun l'augmento dil kultivokultivado di [[kafeo]] e kun l'inaugureso di l'unesma [[fervoyo]], ''Sao Paulo Railway'' de [[Santos (Sao Paulo)|Santos]] til [[Jundiaí]], stimulis l'arivo di l'unesma enmigranti komencis arivar de [[Europa]], specale de [[Italia]]ni, ma anke [[Portugal]]ani, [[Hispania]]ni ed altra.
 
[[Arkivo:Estação da Luz-edit-01.jpg|thumb|200px|Staciono Luz, en la fervoyo ''Sao Paulo Railway'', nuna CPTM.]]
LaKun la proklamo di la [[republiko]] en [[1889]] la provinco di Sao Paulo, richa danko a kultivola kultivado di kafeo, divenis stato kun la proklamo dil [[republiko]] ye [[1889]]. Pos du militarala prezidistiprezidanti kun origino en Nord-esto di Brazilia, [[Deodoro da Fonseca]] e [[Floriano Peixoto]], til [[1930]] civila prezidistiprezidanti kun origino en la du maxim richa stati, Sao Paulo o [[Minas Gerais]], guvernis Brazilia. TaTo esis nomizitanomizesis ''Política Café-com-Leite'' ("kafeo-kun-lakto politiko"). Sao Paulo, chef-urbo dil stato, komencis kreskar rapide kom centro di [[komerco]]. YeEn [[1901]] inauguresis en [[Sao Paulo (urbo)|l'urbo di Sao Paulo]] la fer-voyala staciono ''Luz'', konstruktita da [[Anglia]]ni, esis inaugurita.
 
[[Arkivo:Cartão Postal do MMDC.jpg|thumb|200px|Posto-karto de 1932 revoluciono.]]
Pos duesma duimo di 19ma yarcento gradualegradope kreskisaugmentis multala nombro di [[industrio|industrii]] en la stato, kun importanta augmenti yeen [[1914]] por la desfacileso di importar manufakturi dum l'[[Unesmaunesma mondomilito]], e pos [[1930]] por la desfacileso di exportar kafeo ed obtenar rekursi por importar vari. Ma en politiko, [[mez-klazo]] qui suportis [[1930 revoluciono]] komandita da [[Getúlio Vargas]], komencis demandar rapide nova [[konstituco]] por lando e l'adopto di sekreta votado. YeEn [[1932]] komencis revolto qua evolucionis til militarala konflikto kontre centrala guvernoguvernerio, e lastis de [[9 di julio]] til [[2 di oktobro]] ta yaro. Ta revolto, sufokita da centrala guvernoguvernerio, divenis konocita kom ''Revolução Constitucionalista de 1932'' ("1932 konstitucala revoluciono por konstituco"). MalgreQuankam Sao Paulo perdis milito kontre centrala guvernoguvernerio, Getúlio Vargas cedis, e kunvokis konstitucalakonstitucal asemblajo, qua promulgis yenova konstituco en [[1934]] un nova konstituco.
 
[[Arkivo:Kombi Pick Up Aço.jpg|thumb|200px|''Kombi'' de [[Volkswagen]], un di l'unesma automobili fabrikita en Brazilia.]]
L'industrio didil stato kontinuis kreskar dum la [[duesma mondomilito]] kun la desfacileso por importar e la demando por furnisar vari ada asociitamilitanta landi. Dum [[1950a yari]] nova industrii, specale [[automobil industrio]] stimulis l'enmigro di Braziliani de altra stati, specale de [[Nord-estala regiono (Brazilia)|Nord-estala regiono]] e [[Minas Gerais]]. Ultre Sao Paulo, [[Santo André (São Paulo)|Santo André]], [[São Bernardo do Campo]], [[São Caetano do Sul]] e [[Diadema]] (regiono konocata kom ABCD), [[Osasco]] e [[Guarulhos]] recevis por furnisar vento-shildi,[[roto|roti]], metalifala ed elektrikala kompozanti por automobil indutrii. YeEn [[1960]] la populototala habitantaro di Sao Paulo superigis la de [[Rio de Janeiro (urbo)|Rio de Janeiro]] e divenis la maxim granda di Brazilia. Kun vicina urbi formisformacis Metropolala Regiono di Sao Paulo.
 
[[Arkivo:Entrada Unicamp 2.jpg|thumb|left|160px|UNICAMP, Universitato di Campinas.]]
De la [[1960a yari|1960a]] til la [[1970a yari]] guverniestriguberniestri dil stato inauguris infrastrukturi fora de chef-urbo, kom nova voyi, [[aquobarelo|aquobareli]] por furnisar [[elektro]], e l'[[universitato]] di [[Campinas]] (UNICAMP, fonditaqua yefondesis en [[1966]]), por stimular l'ekonomio di regioni stagnita pos la falio di l'ekonomio bazita en kafeo. Dum fino di [[1970a yari|1970a]] til [[1980a yari]] l'expando di producajoproduktado di [[sukrokano]] por produktar [[alkoholo]] uzata kom [[fuelo]] trovis nova richeso a multa regioni. En poka tempo urbi kom [[Campinas]], [[Ribeirão Preto]], [[São Carlos]], [[Sorocaba]], [[São José dos Campos]], [[São José do Rio Preto]] e [[Taubaté]] divenis industrialita e prospera. Nune, stato havas tri metropolala regioni: lua chef-urbo kun 38 altra urbi (metropolala regiono di Sao Paulo), metropolala regiono di Campinas, e metropolala regiono di litoro (Santos e vicina urbi).
 
== Geografio ==
Linio 61 ⟶ 60:
 
=== Precipua urbi ===
[[Arkivo:Entardecer_em_Campinas.jpg|thumb|160px|[[Campinas]].]]
;Plu di 1 milioni lojanti:
;Plu kam 1 milion habitanti:
* [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] (anke chef-urbo di stato)
* [[Guarulhos]]
* [[Campinas]]
 
[[Arkivo:Aeroporto_de_são_jose_dos_campos_cropped1.jpg|thumb|160px|[[São José dos Campos]].]]
;Inter 500 mil e 1 milionimilion lojantihabitanti
* [[São Bernardo do Campo]]
* [[Osasco]]
Linio 74 ⟶ 75:
* [[Ribeirão Preto]]
 
ChefLa chef-urbo di stato, [[Sao Paulo (urbo)|Sao Paulo]] esas la maxim populoza urbo di [[Sud-Amerika]] ed un di la maxim populoza urbi didil mondo.
 
== Ekonomio ==
Linio 81 ⟶ 82:
Anke havas moderna [[agrokultivo|agrokultivi]] di [[sukrokano]] (por produktar [[sukro]], ed [[alkoholo]] uzata kom [[biokombusteblajo]]), [[oranjo]] e [[kafeo]] precipue exportata.
 
Lua kreado di [[bovo|boviaribovari]] anke esas un di maxim moderna di Brazilia. BoviariBovari esas precipuakreesas kreitaprecipue en l'urbi di [[Araçatuba]], [[Andradina]], Presidente Epitácio ed altra regioni en westo didil stato.
 
=== Turismo ===
[[Arkivo:Ubatuba001.jpg|thumb|right|200px|Plajo en Ubatuba, nordala litoro di Sao Paulo.]]
Sao Paulo havas multa e diversa [[turismo|turistala]] loki, precipue:
* En la litoro, la plaji en l'urbi di: [[Santos (Sao Paulo)|Santos]], [[São Vicente]], [[Bertioga]], [[Guarujá]], [[Ubatuba]], São Sebastião, Praia Grande, [[Peruíbe]], Itanhaém
* Fonti di minerala aquo: [[Águas de Lindóia]], [[Lindóia]], [[Águas da Prata]], [[Águas de São Pedro]], [[Serra Negra]], [[Socorro]]
* ChefLa chef-urbo di stato, kun specaligitahavas [[komerco]] specaligita en distriktivesti kome texuri en la distrikti Bom Retiro, Pari e Brás, ed ene stradi kom la Rua 25 de Março (specaligita en vesti e texuri). Altra specaligita stradi: Rua Santa Ifigênia (specaligita enpor elektronikala equipadi e parti di [[ordinatro|ordinatri]]), Avenuo Duque de Caxias (specaligita enpor parti di [[Automobilo|automobili]] e [[motorciklo|motorcikli]]), e Stradola strado Teodoro Sampaio (specaligita enpor moblarimoblaro).
 
== Referi ==
Linio 94 ⟶ 95:
 
== Extera ligili ==
{{Commons|CategoryKategorio:São Paulo|Sao Paulo (stato)}}
* [http://www.saopaulo.sp.gov.br/ GuvernioGuverno dil stato di Sao Paulo] en portugalanaPortugalana linguo.
 
{{Stati di Brazilia}}