Wikipedio

Filipini: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Addbot (diskutez | kontributadi)
34 238 redaktoj
m Bot: Migrating 182 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q928 (translate me)
+kurta texti. Bezonas gramatikala revizo.
Lineo 1:
{{Landi|
| Nomo = Filipini
| Lokala_nomo = Republika ng Pilipinas<br />Republic of the Philippines
Lineo 10:
| Oficala_lingui = [[Filipino linguo|Filipino]], [[Angliana linguo|Angliana]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidistiprezidanti di Filipini
| Titulo_chefo_stato = PrezidistoPrezidanto
| Chefo_di_stato = [[Benigno Aquino III]]
| Surfaco = {{formatnum:299764}}
Lineo 23:
| Nomo_himno = ''Lupang Hinirang''
| Pekunio = [[Peso di Filipini]]
| Religii = [[kristanismo]] 89,7% (katoliki: 82,4%)
}}
'''Filipini''' esas lando e [[arkipelago]] en [[Azia]] formata da pluse 7 ,000 [[insulo|insuli]].▼
 
▲'''Filipini''' esas lando e [[arkipelago]] en [[Azia]] formata da pluse 7 000 [[insulo|insuli]].
 
'''Bazala fakti pri Filipini.'''
=== Historio ===
{{PA|Historio di Filipini}}
[[Fernão de Magalhães]] deskovris l'insuli yeen [[1521]]. [[Hispania]]ni komencis koloniigo yeen [[1565]] e fondis [[Manila]] yeen [[1571]], qua divenis chefurbochef-urbo didil teritorio. Hispaniani introduktis [[latinal alfabeto]], [[GregorianaGregoriala kalendario]] e skribita yuri, ed anke la kultivesi di [[maizo]], [[ananaso]] e [[chokolado]] de [[Latinal Amerika]]<ref>[''Recopilación de las Leyes de Indias. Titulo Quince''. De las Audiencias y Chancillerias Reales de las Indias (1680).</ref>
 
Dum la 1800a yari, Filipina portui esis apertitaapertesas a mondala komerco, e chanji okuris en Filipina societo. Multa Hispaniani naskinta en Filipini (''criollos'') e ti kun mixurita acendenti (''mestizos'') divenis richa. La L'enfluo di Hispana e Latina kolonieri sekularigis kirki e apertis por li guvernala ofici tradicionale okupita da Hispani naskinta en [[Iberia peninsulo]] (''peninsulares''). La idei di revoluciono anke expansis tra la insuli. YeEn [[1872]] okuris mutino di kreoli en Cavite El Viejo, prekursoro di Filipina revoluciono<ref>Agoncillo, Teodoro A. (1990). ''History of the Filipino People'' (8th ed.). Garotech Publishing</ref>.
 
YeEn [[1898]] depos [[Hispana-Usana milito]], Filipini divenis [[Usa]]na protektorato. Usa pagis 20 milion dolari kom indemno a Hispania. Do, divenis klara por Filipiniani ke Usa ne aceptos la nedependo dil insuli. En [[12 di junio]] [[1898]] [[Emilio Aguinaldo]] deklaris nedependesonedependo yedi Filipini, ma la sequanta yaro komencis [[12Filipinan-Usana dimilito]], junioqua lastis til [[1902]] kande l'Unesma Filipinana Republiko desaparis. [[1898Moro populo]] anke komencis rebeliono en 1899 en la sudo di lando, ma esis vinkita da Usa en [[1913]].
 
Til [[1935]] Usana prezidanto selektis la generala-guberniestro qua administris la teritorio. Ye la [[8ma di februaro]] ta yaro la [[konstituco]] di la Republiko di Filipini aprobesis, e kreis la Komuneso di Filipini (''Commonwealth of the Philippines'') tamen sub Usana kontrolo ma en preparo por futura nedependo. Ta konstituco anke stimulis la kreado di nacionala linguo, [[Filipinana linguo|Filipinana]], bazata en lokala dialekti. Ye la [[17ma di septembro]] [[1935]] okuris prezidantal elekti, e [[Manuel Quezón]] elektesis.
Dum [[Duesma mondomilito]], insuli esas okupita da [[Japonia]]ni, depos [[1941]] til [[1945]]. Kande Japoniani perdis milito, Usa ri-okupis ol.
 
Dum la [[Duesma mondomilito]], [[Japonia]]ni komencis invadar l'insuli en [[8 di decembro]] [[1941]]. Manuel Quezon exilis su, e generalo [[Douglas McArthur]], komandero di Usana trupi en l'extrema oriento, recevis ordini por abandonar l'insuli en marto [[1942]]. En [[8 di mayo]] sam yaro Japoniani okupis tota l'arkipelago, e l'okupeso lastis til [[15 di agosto]] [[1945]], kande Japoniani perdis la milito. Dum Japonian okupeso, [[José Paciano Laurel]] esis la chefo di marioneto-stato kreita da Japoniani en Filipini.
Filipini divenis nedependanta de [[Usa]] ye [[4 di julio]] [[1946]]. [[Manuel Roxas]] esis lua unesma prezidisto. Quankam, lando sufris kun politikala nestabileso kun ataki de [[komunismo|komunista]] grupi en rurala regioni. Prezidisto [[Ramón Magsaysay]] atemptis un rikonciliado.
 
YePos la vinkeso la Komuneso di Filipini riestablisesis. Prezidantal elekti okuris en aprilo [[1946]], e [[Manuel Roxas]] elektesis. En [[4 di julio]] [[1946]] Filipini divenis nedependanta de Usa. Quankam, lando sufris kun politikala nestabileso kun ataki de [[komunismo|komunista]] grupi en rurala regioni. prezidanto [[Ramón Magsaysay]] atemptis un rikonciliado.

En [[1965]] [[Ferdinand Marcos]] asumis povo unesma foyo. Kande il esis impedita di serchar lua 3ma foyo kom prezidistoprezidanto, il deklaris [[militala legaro]] yeen [[21 di septembro]] [[1972]] e asumis kom [[diktatoreso|diktatoro]]. Il guvernis kun lua spozino [[Imelda Marcos]]. YeEn [[1986]] okuris la Revoluciono di la Populala Povo, e Marcos aceptis disputar elekteso kontre [[Corazón Aquino]], qua vinkis. Pos la vinko di Aquino, Marcos e lua spozino abandonis Filipini por livar en [[Havayi]]<ref>Aquino, Corazon. ''Corazon Aquino Speaks to Fulbrighters'' Washington, D.C. (1996-10-11). Retrieved on 15 di aprilo 2008</ref>.
 
=== Politiko ===
Filipini esas prezidantala [[republiko]]. Segun [[1987]] [[konstituco]], la prezidistoprezidanto esaselektesas elektita dadal populo por 6-yaryara-periodo. Ne existas [[chefa ministrochefministro]]. La nuna prezidistoprezidanto esas [[Benigno Aquino III]], pos [[30 di junio]] [[2010]].
 
Ico esasYen la subdividuro di Filipina en Administrala regioni:
 
{|class="wikitable"
Linio 87 ⟶ 89:
=== Geografio ===
[[Arkivo:Ph Territorial Map.png|thumb|Teritoriala limiti di Filipini.]]
DeFilipini lahavas 7 ,107 insuli die Filipini36,289 lakm di [[litoro]]. La maxim granda insuli esas [[Luzon]] (109 165 km²), e [[Mindanao]] (97 530 km²). La maximmajoritato altadi montola esasinsuli kovresas da [[Montotropikala Apoforesto]], kune 2954 metri dihavas [[altitudovolkano|volkanal]], en Mindanaoorigino. La maxim longa [[fluvioTer-tremo|Ter-tremi]] esase [[Cagayanvolkanal fluvio]],aktiveso kun 505 km diesas extensofrequenta.
 
La maxim alta monto esas [[Monto Apo]], kun 2954 metri di [[altitudo]], en Mindanao. La maxim longa [[fluvio]] esas [[Cagayan fluvio]], kun 505 km di extenso.
 
[[Tropikala klimato]] predominacas en lando. Averajala [[temperaturo]] esas 26,5[[Celsius|°C]].
Linio 95 ⟶ 99:
 
=== Demografio ===
YeEn [[2011]] Filipini havis la 12ma granda populo dil mondo, kun plu kam 101 milioni lojantihabitanti<ref>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/01/weodata/weorept.aspx?sy=2008&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=566&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=35&pr.y=15 "Philippines"] Internaciona monetala fondo</ref>. La maxim granda urbo di lando esas [[Quezon City]]. Altra importanta urbi esas la chefurbo [[Manila]], e [[Davao City]].
 
Preske 80% dide la populohabitanti profesas [[katolikismo]], 10% esas protestanta, 5% [[islamo]] e 5% altra.
 
=== Kulturo ===
La kulturo di Filipini kombinas Estala e Westala influi. Tradicionala festi konocata kom ''barrio fiestas'' celebras patrona santi.
 
La [[literaturo]] di Filipini inkluzas verki en [[Angliana linguo|angliana]], [[tagalog linguo|tagalog]] e [[Hispaniana linguo|Hispaniana]]. Un di la maxim konocata autori de la [[19ma yarcento]] esis [[Francisco Balagtas]]. Altra importanta nomi esas Néstor Vicente Madali González, Nick Joaquin, F. Sionil Jose, e [[Alejandro Reyes Roces]].
 
Ultre literaturo, [[religio]] ([[katolikismo]]) e kelka kostumi, un di maxim videbla [[Hispania]]na influi esas la nomi e surnomi kun origino en [[Hispaniana linguo]].
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Filipini"