[[Arkivo:Cantino planisphere (1502).jpg|thumb|220px|La planisfero di Alberto Cantino publikigita en [[1502]] prizentas Tordesillas-[[meridiano]].]]
'''Tordesillas kontraktokontrato''' (en [[portugalana linguo]] ''Tordesilhas'') signatas en [[Tordesillas]] ([[Valladolid]]) [[Kastilia]] 7ye la [[7ma di junio]] [[1494]] fixesasfixesis la divido di nova mondo inter [[Hispania]] por westa e [[Portugal]] por esta supere da [[papo]] segun nord-suda [[meridiano]] lokizas yesituita 1770 km westaweste dide [[Kabo Verda]] - meridiano, qua esas nunanune 46° 37'. Ta kontraktokontrato ratifikabasratifikabis per Hispania ye la [[22ma di julio]] e per Portugal ye la [[55ma di septembro]]. SaragossaSaragosa (o Zaragoza) kontraktokontrato ye la [[2222ma di aprilo]] [[1529]] indikas plu precise lua anti-meridiano.
== Explorado e kolonizado ==
OlLa esaskontrato esis pro solvar la disputo kreita dapos la retroveno di [[KristoforoCristoforo KolumboColombo]] a Hispania. YeEn 1481 papala ''[[bul-letro]] [[''Aeterni regis]]'' havas donitadonis omna teritorii sudasude dide [[CanariasKanarii]] pora Portugal. YeEn mayo [[1493]] hispana-naskanaskinta [[papo]] [[Alexander 6ma]] dekretasdekretis en ''bul-letro [[Inter caetera]]'' ke omna sula west di meridiano nur 400 km westa di Kabo Verda devrusdevus por Hispania tale to esta esas por Portugal, tamen teritorii ecepte ja sub kristana kontrolo.▼
EvidentaEvidente la Portugala rejo [[João 2ma di Portugal]] ne esassentis kontenta, do il apertasapertis negocii kun hispanalahispana reji, argumentintaargumentinte ke la meridiano extensus en l'altra parto di mondo, do limitinta hispana kontrolo en [[Azia]]. ▼
▲Ol esas pro solvar la disputo kreita da la retroveno di [[Kristoforo Kolumbo]]. Ye 1481 papala ''[[bul-letro]] [[Aeterni regis]]'' havas donita omna teritorii suda di [[Canarias]] por Portugal. Ye mayo [[1493]] hispana-naska [[papo]] [[Alexander 6ma]] dekretas en ''bul-letro [[Inter caetera]]'' ke omna sula west di meridiano nur 400 km westa di Kabo Verda devrus por Hispania tale to esta esas por Portugal, tamen teritorii ecepte ja sub kristana kontrolo.
Tordesillas-kontraktokontrato divenasdivenis bul-letro per [[papo]] [[Julius 2ma]] yeen 1506, ecepte per la maxim esta parto di sud-[[Sud-Amerika]], deskovristadeskovrita perda [[Pedro Álvares Cabral]] por Portugal. Pos Hispania ne blokasblokuzis [[portugalana extendo en BrazilBrazilia|extendo]] tra la meridiano. De [[1580]] til [[1640]] Hispania kontrolaskontrolai Portugal. YeEn [[1750]] [[Madrid kontraktokontrato]] imputasimputis ad Portugal laaltra teritorii ulnune okupaspartoprenanta hikea [[Brazilia]].▼
▲Evidenta la Portugala rejo [[João 2ma]] ne esas kontenta, do il apertas negocii kun hispanala reji, argumentinta ke la meridiano extensus en l'altra parto di mondo, do limitinta hispana kontrolo en [[Azia]].
L'altraAltra [[Europa]]-landina komlandi ([[Francia]], [[Anglia]] o, [[Nederlando]]) komencasne kunaceptis ta divido dil mondo, e komencis prenar tra [[korsaro|korsari]] prenar parto di Amerika-Amerikana richesi.▼
▲Tordesillas-kontrakto divenas bul-letro per [[papo]] [[Julius 2ma]] ye 1506, ecepte per la maxim esta parto di sud-[[Amerika]], deskovrista per [[Pedro Álvares Cabral]] por Portugal. Pos Hispania ne blokas [[portugalana extendo en Brazil|extendo]] tra la meridiano. De [[1580]] til [[1640]] Hispania kontrolas Portugal. Ye [[1750]] [[Madrid kontrakto]] imputas ad Portugal la teritorii ul okupas hike.
▲L'altra [[Europa]]-landi kom ([[Francia]], [[Anglia]] o [[Nederlando]]) komencas kun [[korsaro]] prenar parto di Amerika-richesi.
