Haiti: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
m Bot: Migrating 164 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q790 (translate me) |
+mikra texto (politiko) |
||
Lineo 1:
{{Landi
| Nomo = Haiti
| Lokala_nomo = République d'Haïti<br />Repiblik Ayiti
Lineo 8:
| Lojanti_chefurbo = 704.776 ([[2003]])
| Precipua_urbo = [[Port-au-Prince]]
| Oficala_lingui = [[Franciana linguo|Franciana]], [[
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di
| Titulo_chefo_stato =
| Chefo_di_stato = [[Michel Martelly]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di
| Titulo_chefo_guverno =
| chefo_guverno = [[
| Surfaco = 27.750
| Rango_surfaco = 140
Lineo 32:
=== Historio ===
{{PA|Historio di Haiti}}
L'insulo di [[Hispaniola]] ube jacas Haiti e [[Dominikana Republiko]] esis habitita da Taíno indijeni, de Arawak raso. [[
Hispaniani serchis [[oro]] en Hispaniola, explorita precipue da lokala indijeni. Kande l'indijeni ne aceptis explorar oro, li esis mortigita o vendita kom [[sklaveso|sklavi]]. Europani trovis infektiva maladesi a l'insulo. L'unesma erupto di [[variolo]] en Hispaniola okuris ye [[1507]]. Ye [[1512]]-[[1513]] legi interdiktis la uzajo di indijeni kom sklavi, ma Taínos esis preske extingita. Ye [[1517]] rejulo [[Carlos 1ma di Hispania|Carlos 1ma]] permisis l'importacajo di nigra sklavi.
Lineo 42:
La revoluciono provokis ekiro di blanka kolonigisti kun kelka sklavi e mestici. Ye [[1809]] cirkum 10,000 refujinti arivis de [[Kuba]], ube li unesma fixigis su, por vivar en [[New Orleans]]. Li helpis mantenar [[Franciana linguo]] en ta urbo por kelka yardeki.
Ye [[1815]] [[Simón Bolívar]] recevis helpo de Haiti por kombatar Hispaniana koloniala trupi. Ye [[1817]]
Ye [[1818]] [[Jean Pierre Boyer]] asumis kom
Ye [[1825]] Franca rejulo [[Charles 10ma di Francia]] sendis 14 navi kun soldati por rikonquestar l'insulo. Sub preso,
Boyer guvernis lando til [[1843]] kande esis renversita da [[stato-stroko]] pos perdar suporto di lokal elito. [[Charles Rivière-Hérard]] asumis, ma ye [[1844]] li anke esis renversita, e komencis periodo di nestabileso. Lokal eliti e richa enmigranta komercisti ([[Germania]]ni, [[Usa]]ni, [[Francia]]ni, [[Unionita Rejio|Britaniani]]) disputis lokal autoritato. Ye [[1912]] [[Siria]]ni partoprenis en konspiro en ke prezidantala palaco esis atakita e destruktita. En plu kam un foyo, Franca, Usana, Germana e Britana forci reklamacis granda quanto di valuti de Centrala banko di Haiti. Ye [[1915]] Usa okupis lando e sejornis ibe til [[1934]]. Li establisis frontiero inter la du landi kun okupo di kontestata teritorii. Kande [[Rafael Leónidas Trujillo]] asumis povo en [[Dominikana Republiko]], li imperis ke Dominikan armeo mortigis Haitiani ke vivis en Dominikana flanko.
Ye septembro [[1957]] [[François Duvalier]], konocata kom ''Papa Doc'', esis elektita
=== Politiko ===
[[Arkivo:Michel Martelly on April 20, 2011.jpg|thumb|150px|[[Michel Martelly]], nuna prezidanto di Haiti.]]
Haiti esas mi-prezidantala [[republiko]] qua permisas multa partisi. Populo elektas la [[prezidanto]] por 5 yari, sen posibleso di rielekto. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], indikita da la prezidanto. Nune esas [[Laurent Lamothe]].
La [[parlamento]] havas du chambri: la chambro di deputati havas 99 membri, e la senato 30. Nuna [[konstituco]] esis adoptita ye [[29 di marto]] [[1987]].
=== Geografio ===
| |||