Albania: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Xqbot (diskutez | kontributadi)
m r2.7.3) (roboto adjuntas: mwl:Albánia
+mikra texto (demografio).
Lineo 10:
| Oficala_lingui = [[Albaniana linguo|Albaniana]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo di prezidistiprezidanti di Albania
| Titulo_chefo_stato = PrezidistoPrezidanto
| Chefo_di_stato = [[Bamir Topi]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo di chefa ministrichefministri di Albania
| Titulo_chefo_guverno = Chefa ministroChefministro
| chefo_guverno = [[Sali Berisha]]
| Surfaco = {{formatnum:28748}}
Lineo 28:
| Religii = [[islamo]] 65-70%, [[Kristanismo]] 20-25% }}
 
'''Albania''' (en [[Albaniana linguo|Albaniana]] ''Shqipëri/Shqipëria'') esas lando qua jacas en sudo di Europa. Lua vicina landi esas: [[Montenegro]] en nord-westo, [[Kosovo]] (lando ne agnoskata da [[Serbia]]) en nord-esto, [[Republiko Macedonia]] en l'esto, [[Kosovo]] en nord-esto, e [[Grekia]] en sudo. En la westo jacas litoro di [[Adriatiko]]. Lando jacas min ke 72 km de [[Italia]], tra Adriatiko.
* [[Montenegro]] en nord-westo,
* [[Kosovo]] (lando ne agnoskata da [[Serbia]] en nord-esto,
* [[Republiko Macedonia]] en l'esto, [[Kosovo]] en nord-esto,
* [[Grekia]] en sudo.
En la westo jacas litoro di [[Adriatiko]].
 
'''Bazala fakti pri Albania'''
== Historio ==
Albania divenis nedependanta de [[Otoman imperio]] ye [[28 di novembro]] [[1912]]. Ol adoptis [[republiko]] kom formo di guvernerio ye [[1920]]. Ye [[1928]] [[Ahmet Zogu]], lua unesma prezidistoprezidanto, adoptis rejala titulo di [[Zog 1ma]], e lando divenis [[monarkio]].
 
[[Italia]]ni invadis Albania ye [[1939]] e okupis lando til [[1943]], kande esis remplasita da [[Germania]]ni, qua okupis lando til oktobro [[1944]]. [[Nacionalismo|Nacionalista]] grupi, qua inkluzis [[komunismo|komunista]] partisani kombatis unesme kontre Italiani e pose kontre Germaniani, sen [[Soviet-Uniono|Sovietana]] helpo. [[Enver Hoxha]], chefo di Albaniana Partiso di Laboro (komunista) divenis chefo di lando. Ilu esis aliancito kun Sovietani til [[1960]], ma ruptis l'alianco kande [[Nikita Hruschev]] denoncis le krimini di [[Yosif Stalin|Stalin]]. Do, Hoxha aliancis kun [[Populala Republiko di Chinia]].
 
Ye [[11 di aprilo]] [[1985]] Hoxha mortis. Lia sucedanto, [[Ramiz Alia]] gradoze komencis politikala aperturo. Ye marto [[1991]] on okuris elekti en lando, e Ramiz Alia vinkis prezidantala elekto. Malgre ta, generala striko forcis la guverno abandonar [[komunismo|komunista rejimo]]. Lando esis guvernita da Ramiz Alia til [[3 di aprilo]] [[1992]], kande il renoncis. On okuris elekti, e [[Sali Berisha]] esis elektita prezidistoprezidanto.
 
Ye [[4 di aprilo]] [[2009]] Albania divenis membro di [[NATO]].
 
== Politiko ==
Albania esas [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]]. La prezidistoprezidanto esas la chefo di stato, ed esas elektita da 5-yara periodo da Nacionala Asemblo. Nune esas [[Bamir Topi]]. La chefa ministrochefministro esas la chefo di guverno. Nune esas [[Sali Berisha]].
 
La parlamento (''Kuvendi i Republikës së Shqipërisë'' - Nacionala Asemblo di Albania) havas 1 chambro kun 140 membri. Nuna [[konstituco]] esis adoptita ye [[28 di novembro]] [[1998]].
Linio 106 ⟶ 101:
== Ekonomio ==
{{PA|Ekonomio di Albania}}
Albania kontinuas esar povra lando kande komparata kunad altra Europana stati<ref>[http://www.dfat.gov.au/GEO/albania/country_brief.html Albania Country Brief] Department of Foreign Affairs and Trade (Australia)</ref>. Lua [[KLP]] per persono esas 26% de l'averajalo di Europana Uniono ye [[2010]]<ref>[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-25062009-BP/EN/2-25062009-BP-EN.PDF "Albania's GDP per capita in PPS (2008)"]] eurostat.eu</ref>.
 
== Demografio ==
L'averaja evo di Albaniana populo esas 28.9 yari,<ref>[http://www.instat.gov.al/graphics/doc/downloads/publikime/femrameshkuj2006.pdf Women, Men and shefit's in Albania 2006]</ref> yuna kande komparata ad altra Europana landi. De [[1991]] til [[2004]] cirkum {{formatnum:900000}} Albaniani ekmigris, di qua cirkum 600,000 establisis su en [[Grekia]]<ref>[http://www.migrationinformation.org/Profiles/display.cfm?ID=239 Albania:looking beyond borders]. Migration Policy Institute</ref>. La majoritato di lua populo esas Albani, kun minoritati di Greki, Macedoni, Bulgari, ed altra.
 
Ne exitas oficala statistiki pri [[religio]]: ''The World Factbook'' de CIA kalkulas ke cirkum 70% esas [[islamo|islami]], 20% [[ortodoxa kristanismo|ortodoxi]] e 10% [[katolikismo|katoliki]]<ref name=CIA/>. Segun ''World Christian Encyclopaedia'' en [[2009]] 38.8% esis islami, 16.1% ortodoxi, 16.8% katoliki ed altra 16.8% ne havis religii<ref>http://religiousfreedom.lib.virginia.edu/nationprofiles/Albania/rbodies.html</ref>.
 
La maxim granda urbo esas [[Tirane]]. Altra importanta urbi esas [[Durrës]] ed [[Elbasan]].
 
== Kulturo ==
''Meshari'' ("la meslibro") da [[Gjon Buzuku]] publikigita ye [[1555]] esas konsiderata la maxim anciena libro en [[Albaniana linguo]], ma on existas evidenci ke la linguo ja esis skribita dum la 14ma yarcento. Dum la [[19ma yarcento]] okuris "Albaniana rivivacigo" kun influo di [[romantikismo]], e kelka autori divenis notora en Albaniana [[literaturo]]: romanisti [[Jeronim De Rada]] e [[Naim Frashëri]], e poeti [[Ndre Mjeda]] e [[Andon Zako Çajupi]]. La maxim bone konocata nun-tempala autorulo en Albaniana linguo esas [[Ismail Kadare]].
 
== Noti e referi ==
Linio 122 ⟶ 119:
{{Commonscat|Albania}}
* [http://www.parlament.al/ Albaniana Parlamento]
* [http://www.president.al/ PrezidistoPrezidanto di Albania]
 
{{EU-stati}}