Peru: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
EmausBot (diskutez | kontributadi)
m r2.7.2+) (roboto modifikas: ckb:پێروو
+mikra texto, imajo.
Lineo 42:
Yr [[1968]] generalo [[Juan Velasco Alvarado]] renversis la guvernerio di prezidisto [[Fernando Belaúnde Terry]] per [[stato-stroko]]. En [[1975]] nova stato-stroko, komandita da [[Francisco Morales Bermúdez]], renversis la guvernado di Velasco Alvarado, qua preparis ri-establiso di [[demokratio]].
 
Dum [[1980a yari]] Peru sufris kun [[extera debajo]], alta [[inflacioinflaciono]], kresko di komerco di drogi, e kresko di violento<ref>Klarén, Peter. ''Peru: society and nationhood in the Andes.'' New York: Oxford University Press, 2000.</ref>. Dum guverno di [[Alberto Fujimori]] lando komencis rekuperar su, ma akuzi di [[koruptajo]], autoritatemismoautokratismo e violaco di [[homala yuri]] forcis Fujimori a renuncar ye [[2000]]. Pos fino dil rejimo di Fujimori, Peru atemptis kombatar [[korupto]] e mantenar ekonomiala kresko<ref>The Economist [http://www.economist.com/research/backgrounders/displayBackgrounder.cfm?bg=709221 ''Peru'']. Rekuperita ye 18 di julio 2007</ref>
 
=== Politiko ===
Lineo 54:
=== Geografio ===
[[Arkivo:Map of Peru Demis.png|thumb|right|150px|[[Topografio|Topografiala]] mapo di Peru.]]
[[Andi]] montaro transversas lando de nordo til sudo paralele litoro, e dividas Peru en 3 regioni. La ''costa'' (rivo) en westo esas extensa ed arida plano, specale en sudo ([[Arequipa]], [[Tacna]]). En la ''sierra'' (montaro) jacas la maxim alta monto di lando: [[Huascarán]], kun {{formatnum:6768}} metri di [[altitudo]]. En esto jacas la 3ma regiono: ''selva'' ([[Amazoniana junglo]]), qua kovras preske 60% di teritorio.
 
Lua maxim importanta [[fluvio|fluvii]] esas [[Ucayali fluvio|Ucayali]], Marañón, [[Putumayo fluvio|Putumayo]], Yavarí, Huallaga, Urubamba, Mantaro ed [[Amazon]]. Peru dividas [[Lago Titicaca]] kun [[Bolivia]].
 
Malgre ol jacas proxim [[Equatoro]] Peru ne havas exkluzive [[equatorala klimato]], por l'influi di [[Andi]] e [[Humbolt aquofluo]], ke kreas granda varietati di [[klimato|klimati]]. Litoro havas moderema [[temperaturo|temperaturi]], poka [[pluvo|pluvi]] e granda humideso. En Andina regiono, pluvo esas intensa dum somero, e temperaturi e humideso diminutas en granda altitudi. En la regiono di junglo pluvi esas intensa e temperaturi esas alta, ecepte en sudo, qua havas kolda vintri<ref> Instituto de Estudios Histórico–Marítimos del Perú, ''El Perú y sus recursos: Atlas geográfico y económico'', pp. 26–27.</ref>.
 
ChefLa chef-urbo e maxim granda urbo di lando esas [[Lima]]. Altra importanta urbi esas [[Arequipa]], Trujillo e [[Callao]].
 
=== Ekonomio ===
[[Arkivo:Callao.jpg|180px|thumb|La portuo di [[Callao]].]]
{{PA|Ekonomio di Peru}}
SegunPeruan [[ekonomio]] kreskis averajale 6.4 omna yari pos [[2002]], e mantenas preske stabila [[kurso di kambio]] e basa [[inflaciono]]<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pe.html CIA - The World Factbook] Peru</ref>. Malgre ta, segun informo di [[2010]] cirkum 31.3% di lua populo esas povra, inkluze 9.8% extreme povra. [[Minado]], [[agrokultivo]], [[peskado]] ed edukado esas le precipua [[Ekonomiko|ekonomikala]] aktivesi di Peru.
 
=== Demografio ===
[[Arkivo:Peru - Population by region or department (2007).svg|thumb|180px|Populo di Peru segun regioni ye [[2007]].]]
Kun 29,5 milioni lojanti Peru havas la 4ma granda populo di [[Sud-Amerika]].
Kun 29,5 milioni lojanti Peru havas la 4ma granda populo di [[Sud-Amerika]]. Granda parto di lua populo koncentras su proxim [[Lima]] e [[Callao]]. Cirkum 32% esas [[indijeno|indijeni]], 47% esas mestici, 18.5% esas blanka (precipue de [[Hispania|Hispana]] origino), e 2% nigra e 0.5% decendas de Est-Aziani<ref>[http://internacional.universia.net/latinoamerica/datos-paises/peru/poblacion.htm POBLACION-DE-PERU] http://internacional.universia.net</ref>.
:* Indiani 15 %.
:* Mestizi 60 %.
:* de [[Hispania]]na origino 25 %.
:* altri 2 %.
 
Segun la [[konstituco]] adoptita ye [[1993]] l'oficala lingui di Peru esas [[Hispaniana linguo|Hispaniana]], ed Amerindiana lingui (precipue [[Quechua-linguo|Quechua]] ed [[Aymara linguo|Aymara]]) ube ol esas predominacas.
Ye [[2007]] on kalkulas ke 92,9% de adulti savis lektar e skribar.
 
Ye [[2007]] on kalkulaskalkulis ke 92,9% de adulti savis lektar e skribar.
 
=== Kulturo ===