Modern-epoko: Diferi inter la revizi

'''Moderna ero''' esas triesma dildi historiala periodi en qui dividesas tradicionale historio en la Ocidento. Moderna ero, segun ta perspektivo, esus periodo en qua triumfas la valoraji di moderneso, quale progreso, komunikado, e raciono, kontraste lal' antea periodo, la [[Mez-epoko]], qua nomizesas la ''Obskura Eroero''. La spirito di Modernamoderna ero serchus olua refero en antea pasinto, [[Antiqueso]], olquan on nomas la Klasika Epoko.

Borgezaro, nomo qua donacesis dum Mez-epoko a habitantaro dildi burgi (nova quarteri didil l'urbi en expanso), havas ambigua poziciono en la Moderna ero. Lineala viziono, qua prenis kam arivo-puntoarivopunto Borgezaborgeza revoluciono, serchos ili lokalizanta su exter feudala sistemo, kam libera homi qua, en Europa, atingis povo per kreado di komercala reti qua extensesis ekde nordo til sudo. Urbi qui atingis libera existado inter Papesopapeso ed Imperioimperio, kam Venetia e Genova, kreis vera komerciala imperii. La [[Hanso-uniono]] dominacis la [[Baltiko]] til la 18ma yarcento.

16ma yarcento que, pos chera rekupero dildi la Krizokrizo di Basabasa Mez-epoko, en ekonomio vidas Precopreco-revoluciono, qua koincidas kun la [[Ero dildi Deskovrideskovri]] qua permesas Europana expanso ligatabasata ade teknologial avantaji e di sociala organizoorganizado. Poka eventi chanjis tante multe la historio dildi la mondo kam l'arivo di la Hispaniani ad Amerika e posa konquesto ed aperto di l'oceanala voyi quin la Kastiliani e la Portugalani atingis en la yari cirkum 15001500a. Kulturala inter-skokointerskoko kruligis *antekolumbala civilizesi. Pokope, l'Atlantiko atingis protaginismo kontre la Mediteraneo, di qua baseno vidas ri-ajusto di civilisi: se en Mez-epoko dividesis inter kristana nordo ed islamana sudo (kun frontiero quan krucis Al-Andalus, Sicilia ed Santa Tero), ek fini dildi 15ma yarcento la l'axo renversas, lasanta ocidentala Mediteraneo hegemoniata da Hispaniana Monarkiomonarkio (qua ekdepos 1580 inkluzis Portugal), dum en orientala Europa Otomana Imperio atingis lua maxima expanso. Milyara orientala civilisi (India, Chinia e Japonia) ricevasrecevas en kelka kostala urbi la presenco di Portugalani (Goa, Ceylon, Malaca, Makau, Nagasaki, misioni da San Francisco Javier), ma pos l'unesma kontakti esis poka konektita e mem ignoris chanji en Ocidento; momente povas permisar lo). [[Indonesia]] (Spic-insuli) e Filipini esis skopo di koloniala dominado. Kontre orientala kontinueso, sociala chanji koncentrigis en la nomizita triangulala komercio: notabla en Europa (ube komencas diferenci inter burgeza nord-westo e sudo ed esto en procso di ri-feudaligorifeudaligo) e koloniigo en Amerika ed Afrika (sklaveso).

Pos Westfalia-traktato, religio lasis esar invokita kam kauzo di militi en Europa, impozanta pragmatismo di internaciona relati qua invokas interesi plu sekularigita por ili, kam reklamacis [[Niccolò Machiavelli]] en ilua traktato ''La Princo''. Ica verko por uli markas la komenco di moderneso, ed lua influo povas videsar en la fondisti dil yuri di genti, la Nederlandana Hugo Grotius od, ek opozata vidpunto, la Skoloskolo di Salamanka.

Kam konstatis mez-epoka urbala herezii represita da [[Inquiziciono]] Katolik Eklezio esas kontre nova urbala vivo, e ne juis lua chanji, quankam anke demonstris granda kapableso di similigo di dissolvanta elementi ([[Franciskano|Franciskan ordeno]] e ''devotio moderna'' da Thomas Hemerken). Dum la 14ma yarcento, il vivis kaptiteso en Avignon e ladum [[Granda ocidentala kismoskismo]], ed en la 15ma vivis proceso di kreskatoaugmentado di temporalasekulara povo.