|
'''Bazala fakti pri Nederlando:'''
== Historio ==
Dum la rejio di [[Karl 5ma di Germania|Karl 5ma]] la regiono di nuna Nederlando divenis parto di la 17 Provinci, qua inkluzis nuna [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]. Ye [[1579]] la nordo di regiono unionis e formis l'[[Utrecht Uniono]], kontraktokontrato di reciproka defenso kontre [[Hispania]]na armeo.
Ye [[26 di julio]] [[1581]] lela provinci (qua formisformacis nuna Nederlando) adoptis un deklaro di nedependeso, renversis oficale la rejulo [[Felipe 2ma di Hispania|Felipe 2ma]] ed adoptis la [[republiko]], qua lastisduris til [[1795]]. Felipe, filiulo di Karl 5ma, ne aceptis la nedependeso, e milito duris til [[1648]].
Nederlandana koloniala imperio komencis kreskar dum [[17ma yarcento]]. Ye [[1614]] Nederlandani fondis NiewNieuw Amsterdam, en la sudo di [[Manhattan]]-insulo - nune [[New York]]. En [[Sud-Afrika]] Nederlandani establisis su ye [[1652]]. Cirkum [[1650]] Nederlandani posedis aproxime {{formatnum:16000}} komercala navi<ref>[http://www.digitalhistory.uh.edu/database/article_display_printable.cfm?HHID=682 The middle colonies] Digital History</ref>, e lua populo kreskis de 1.5 til 2 milioni lojanti. Multa ekonomiala historiisti konsideras Nederlando kom la bersilo pordi moderna [[kapitalismo]]. En [[AmsterdanAmsterdam]] esis fondita l'unesma [[borso]] dil mondo.
Ye [[19 di januaro]] [[1795]], un dio pos princo [[Willem 5ma di Orange]] fugar vers [[Anglia]], [[Bataviana republiko]] esis proklamita, simila a [[Francia|Franciana republiko]], e lastis til [[5 di junio]] [[1806]]. De [[1806]] til [[1810]] [[Napoleon Bonaparte]] establisis [[Rejio di Holando]] kom marioneta stato, kontrolita da liasua fratulo [[Louis Bonaparte]]. Ye 1810 Napoleon enkorpigis Holando a Franca imperio. L'enkorpigo lastisduris til [[1813]].
Ye [[1815]] [[Kongreso di Wien]] establisis l'Unionita Rejio di Nederlando, expanditaexpansita sude por kontrolar nuna [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]. Ye [[1830]] Belgiani rebelionisrevoltis e deklaris nedependeso. Ye [[1890]] l'uniono kun Luxemburgia secediscesis.
Dum [[Unesma mondo-milito]], malgre Nederlando sejornisrestis neutralaneutre, lando esis forte envolvitavolvita en milito<ref>Abbenhuis, Maartje M. The Art of Staying Neutral. Amsterdam: Amsterdam UP, 2006.</ref>. [[Germaniana Imperio|Germaniani]] planigisprojetis invadar lando, ma generalo [[Helmuth Johann Ludwig von Moltke]] abortis la plano. Nederlando furnisis vari a Germania til BritanaBritaniana blokuso ye [[1916]].
Ye [[10 di mayo]] [[1940]] dum [[Duesma mondo-milito]] [[NacistaNaziista Germania]] invadis Nederlando por atakar [[Francia]] ye [[14 di mayo]] Nederlando kapitulacis. Dum German okupeso, cirkum 100,000 [[judo|judi]] esis transportita vers [[koncentresokoncentro-kampeyo|koncentresokoncentro-kampeyi]] en Germania, [[Polonia]] e [[Chekoslovakia]], inkluze juda puerino [[Anne Frank]]. Nur 876 transvivis til fino di milito.
Lando esis un di la fondinti di [[Benelux]] (ekonomial alianco kun [[Belgia]] e [[Luxemburgia]]) ye [[1944]] e pospose esis un di sis fondinti [[Europana Karbono- e Stalo Komuneso]] ye [[1951]], embriono di nuna [[Europana Uniono]]. Lando anke esis un di 12 fondinti di [[NATO]], ye [[4 di aprilo]] [[1949]]. Dum [[1960a yari|1960a]] e [[1970a yari]] okuriseventis multa sociala transformi: yuni, specale studenti, rejektisrefuzis tradicional [[etiko]] ed avancis en temi kom yuro di mulieri, [[sexualeso]], [[desarmizo]] ed ekologiala temi.
Ye [[10 di oktobro]] [[2010]] [[Nederlandana Antili]] desaparis. Kom rezulto di referendireferendumi, [[Bonaire]], [[Sint Eustatius]] e [[Saba]] decidis enkorpigar su a Nederlando kom specala municipi, dum ke [[Aruba]], [[Sint Maarten]] e [[Kuracao]] votis por divenar suverena monarkii en la rejio di Nederlando.
== Politiko ==
| 