Wikipedio

Uruguay: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
m +mikra texto (historio). Bezonas gramatikala revizo, tota la texto.
mNula rezumo di redakto
Lineo 6:
| Imajo_mapo = LocationUruguay.svg
| Chefurbo = [[Montevideo]]
| Lojanti_chefurbo = 1 325 968{{formatnum:1325968}} ([[2004]])
| Precipua_urbo = [[Montevideo]]
| Oficala_lingui = [[Hispaniana linguo|Hispaniana]]
Lineo 13:
| Titulo_chefo_stato = Prezidisto
| Chefo_di_stato = [[José Alberto Mujica]]
| Surfaco = 176 220{{formatnum:176220}}
| Rango_surfaco = 90
| Surfaco_aquo = 1,5
Lineo 32:
'''Bazala fakti pri Uruguay'''
=== Historio ===
Ante [[Europa]]ni arivis en Uruguay, la regiono esis habitita da Charrua e Guarani indijeni. [[Hispania]]ni arivistervenis ye [[1516]], ma la difikultesi por koloniigar la regiono porpro la rezistorezistado di indijeni, e la manko di [[oro]] eed [[arjento]] limitis la koloniigo dum la [[16ma yarcento|16ma]] e [[17ma yarcento|17ma]] yarcenti. Lua teritorio divenis disputita da [[Hispania]]na e [[Portugal]]ana imperii. Ye [[1603]] Hispaniani enduktis [[bovo|gebovi]] a la regiono. Villa Soriano, l'unesma urbo di la regiono, esis fondita nur ye [[1624]].
 
Ye [[1680]] [[Portugal]]ani fondis forto en [[Colonia del Sacramento]] en sudo di la regiono, avan [[Buenos Aires]]. Ye [[24 di decembro]] [[1726]] Hispaniani fondis [[Montevideo]]. La disputo pri Colonia del Sacramento inter Hispania e Portugal kontinuis dum quaze 100 yari, e nur ye [[1777]] kun [[Santa Ildefonso kontrakto]] Portugal retrodonis la kolonio a Hispania.
 
Ye [[1807]] [[Unionita Rejio|Britaniani]] okupis Montevideo e pos atakis Buenos Aires, ma esis ekpulsita da Hispaniana trupi e populala rezisto. Ye [[1810]] kande okuris la [[Revoluciono di Mayo]] en Buenos Aires, Uruguay tardigis partoprenar en la proceso. Ye [[27 di februaro]] [[1811]] komencis rebeliono kun 300 homi komandita da Pedro José Viera e Venancio Benavides, konocata kom ''Grito de Asencio'', qua esas konsiderata la komenco dil proceso di nedependeso di Uruguay. Viera e Benavides okupis l'urbi di Mercedes, Villa Soriano, ''El Colla'' (nune Rosario) e San José, e demandis la helpo dil guverno di Buenos Aires. [[José Gervásio Artigas]], nune konsiderata Uruguayana heroo, lansis atako kontre Hispaniani en Uruguay ed okupis l'urbi di Minas ye [[24 di aprilo]] [[1811]], San Carlos ye [[28 di aprilo]], e Maldonado ye [[29 di aprilo|29]]. Il anke vinkis Hispaniani en [[Las Piedras batalio]] ye [[18 di mayo]] [[1811]] e finale Montevideo. Colonia del Sacramento esis okupita ye [[26 di mayo]] sam yaro, e Hispaniana dominacajo en la regiono finis.
 
Uruguay divenis okupita da Portugalani e depos da [[Brazilia]]ni de [[1816]] til [[1827]]. Ye [[25 di agosto]] [[1825]] [[José Gervasio Artigas]] deklaras Uruguayana nedependeso de Brazilia.
 
De [[1864]] til [[1870]] Uruguay, kun [[Arjentinia]] e [[Brazilia]], kombatis en la [[Triopla Alianco Milito]] kontre [[Paraguay]]. [[Montevideo]], uzita kom navala bazo por Braziliana mar-armeo experiencis periodo di prosperado e tranquileso dum ta epoko.
 
Guverno di generalo [[Lorenzo Batlle y Grau]] supresis rebeliono komandita da Nacionala Partiso (''Blancos''). De [[1875]] til [[1886]] militisti komandis guverno. Dum ta periodo, l'enmigro di [[Italia]]ni e [[Hispania]]ni augmentis populo di lando: ye [[1879]] lojanti esis cirkum 438,000<ref>[http://countrystudies.us/uruguay/8.htm "Evolution of the economy and society - Uruguay"]</ref>.
 
Ye [[1903]] [[José Batlle y Ordóñez]] esis elektita prezidisto. Il guvernis til [[1907]] ed esis rielektita ye [[1911]] por guvernar til [[1915]]. Dum lia duesma periodo, Uruguay adoptis laborjorno di 8 hori, indemno por chomeso eed universala votado.
 
Ye [[1931]] [[Gabriel Terra Leivas]] asumis povo. Lia mandato koincidis kun l'efekti di [[1929 Granda Depreso]]. On okuris konfronti en ke polici e laboristi de sinistra mortisinterocidis. Ye [[1933]] Terra Leivas komandis [[stato-stroko]], supresis kongreso e guvernis da dekreti. Nova [[konstituco]] esis impozita ye [[1934]], qua donis plu povi a prezidisto.
 
Ye [[1938]] generalo [[Alfredo Baldomir Ferrari]] esis elektita prezidisto. Kande [[duesma mondo-milito]] komencis, Baldomir deklaris Uruguay neutra lando. Uruguay nur eniris milito ye [[1945]] kontre [[Nacista Germania]].
 
De [[1973]] til [[1985]] lando sufris [[diktatoreso]]. Cirkum 180 Uruguayani esis mortigitaocidigita dum ta periodo. Ye [[1 di marto]] [[1985]] [[demokratio]] esis riestablisita. [[Julio María Sanguinetti]] de ''Colorado'' partiso esis elektita, e guvernis de [[1985]] til [[1990]].
 
=== Politiko ===
Lineo 63:
La maxim alta monto di Uruguay esas ''Cerro Catedral'', kun 513 metri. Granda parto di lando (regiono konocata kom ''pampas'') esas kovrata da [[pasturajo]]. La maxim importanta fluvio di lando esas [[Uruguay (fluvio)|Uruguay]]. Plata Fluvio (''Río de la Plata'') ne esas fluvio, ma un granda [[estuario]].
 
La [[klimato]] esas [[subtropikala klimato|subtropikala]], kun granda influenco di [[Atlantiko]]. La L'averajala temperaturo en [[somero]] esas 22º[[Celsius|C]], e 10&nbsp;°C en [[vintro]].
 
=== Ekonomio ===
Lineo 70:
 
=== Demografio ===
Preske 88% di Uruguayana populo havas [[Europa]]na acendenti, precipue [[Hispania]]ni, [[Italia]]ni (1/4 di populo), [[Francia]]ni, [[Germania]]ni, ed altra, specale enmigrante ke arivis dum la 19ma yarcento.
 
Populo-kresko esas un di maxim basa de [[Latin Amerika]]. De [[1963]] til [[1985]] cirkum 320,000 Uruguayani ekmigris, e lua destini esis precipue Arjentinia, Usa, Australia, Hispania, Brazilia e Venezuela<ref>[http://countrystudies.us/uruguay/30.htm "Population - Uruguay''] Library of Congress studies</ref>.
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Uruguay"