Simetra elemento
En matematiko simetra elemento esas en simpla termi funciono qua « facas exakte l'inverso di to ke facas donita apliko ». La reciproka apliko permisas trovar de lia imajo per donita apliko; altre dicas reciproka apliko disfacas to ke l'originala apliko facis.
Exemple, se ni konsideras la funciono x → 3x + 2, lore lia reciproka apliko esas x → (x - 2) / 3. To qua skribas su ofte :
- f : x → 3x + 2
- f -1 : x → (x - 2) / 3
L'exponento « -1 » ne esas potenco e f-1 ne konkordas kun inversa di funciono per multipliko, ma inverso per funcioni-kompozo.
Fakte, por ke la funciono f admisas reciproka apliko, ol devas esas bijektiva.
- omna elemento dil ensemblo di ariveyo devas esar atingita da f :
se ne havas moyeno por definar l'imajo da f-1 di certa elementi.
- omna elemento dil ensemblo di ariveyo devas esar atingita sola foye per f : se ne la reciproka apliko sendos ta elemento ad pluse ke sola valuo.
Formale, la reciproka apliko di bijektiva f di ensemblo X sur ensemblo Y, esas apliko notita f-1 qua ye elemento y dil ensemblo di ariveyo Y, asocias l'uniqua antecedento x a y per f.
- per tota x di X, f-1(f(x)) = x, nam f(x) havas per uniqua antecedento x
- per tota y en Y, f(f-1(y)) = y, nam f sendas l'uniqua antecedento di y sur y.
Ni povas skribar : e .
Esas posibla definar la reciproka apliko di funciono ne obligata bijektiva, se konsiderar l'apliko g di mem defin-ensemblo ke f do l'ensemblo di ariveyo esas restriktar ye imajo di f e qua sendas elemento sur l'imajo di ta elemento per f; la reciproka apliko esas lore la multiforma apliko qua kun elemento di imajo di f asocias lia antei per f.
Sive I e J du parti di e bijektiva funciono. Se ni prizentas grafike la funciono f en karteziana reperilo, lore la grafo di f -1 esas l'ortangula simetriko di ta di f per raporto kun la rekta d'equaciono y = x.
Algebrale, ni determinas la reciproka apliko di f da rezolvinta l'equaciono
- y = f(x) di ne konoco x, e kambiinta y e x per obtenar
- y = f -1(x).
To ne esas sempre facila o posibla.