Mafio

Mafio esas tipo di kriminal organizuro qua praktikas extorso, furniso di protekto por nelegala agadi, arbitrado di disputi inter kriministi, ed organizo e surveyo di nelegala pakti e negocii. Mafii anke entraprezas altra agadi, quale sistemi di pario, prestaji kun alta interestoprocenti, vendo di drogi, e fraudi.

Grafiko kreita dal FBI montras chefi di Usana Mafio en 1963.

La vorto "mafio" originis del Italiana vorto mafia, qua originis de Siciliana mafiusu, qua signifikas aproxime 'fanfarono', od anke 'kurajo', 'audaco'. Komence la vorto uzesis por nomizar la 'Mafio Siciliana', ma nun ol uzesas por nomizar multa kriminal organizuri qui havas simila metodi o projeti, exemple 'Mafio Rusa', 'Mafio Italian-Usana', 'Mafio Japoniana' od 'Yakuza'.

Segun la Franca historiisto Paul Veyne, Romana imperio havis strukturo simila a Mafio, pro ne existar restrikti kontre la "lego di la maxim forta" e nur la klientelismo*, to esas, la negociado di protekto po favori o pagi, permisis ke la febli o povri povis transvivar. La fraudo, l'eskroko, la furto e la violento - inkluzite violaci - ne judikesis kom kriminala delikti, vice li judikesis kom privata delikti; e pro ke ne existis polico, singla civitano mustis facar yusteso por su propre. La judiciisti nur prezidis la judicii, por ke la jurio o jurii decidez se ulu esis kulpinta od inocenta. Tamen, la sercho di la kulpinti e l'exekuto di la sentenco facabis da la viktimi. Ne existis publika povo por limitizar la personala venji. Ne existis "stato" quale konocesas nun, l'imperio konsistis ek klani, ed omni vivis sub la 'protekto' di un chefo povoza. La jurisprudenco en ula regiono esis diferanta de la jurisprudenco en l'altra.

Dum yarcenti, Sicilia dominacesis da feudala sistemo qua explotis la rurani, kontre ke richa minoritato juis privileji. Ta cirkonstanci stimulis l'aparo di mafii. La manko di strukturo guvernala por protektar la habitantaro stimulis l'unioni familiala. Pro to, en mafii la familiala ligili esas multe importanta.