Literaturo di Antiqua Grekia
La literaturo di Antiqua Grekia skribesis en l'Anciena Greka linguo de la maxim frua texti til la nasko di Bizancana Imperio.
Klasikala e pre-klasikal Antiqueso
redaktarCa periodo di la Greka literaturo extensas su de Homeros til la 4ma yarcento a.K. e til la levo di Alexandros la Magna.
La maxim frua konocata Greka texti esas Mikena, skribita en la silabaro* Lineala B sur argilo-tabeli. Ica dokumenti kontenas prozala registri larje koncernita kun komerco (listi, inventarii, recev-atesti, edc.); vera literaturo ne esas deskovrita. Diversa teorii alegas por explikar ica kurioz absenteso. Una esas ke Mikena literaturo, kom la verki da Homeros e da altra epikala poeti, transmisis orale, pro ke la Lineala B silabaro* ne konvenis por registrar la soni di la Greka.
Greka literaturo dividesis en bone definita literaturala jenri, e singla havis obligita formala strukturo pri dialekto e metriko. L'unesma divido esis inter prozo e poezio. Fiktiva literaturo skribesis verse, dum ke ciencala literaturo skribesis proze. En poezio on povas separar tri super-jenri: epiko, liriko e dramato. Nun ni povas konstatar, ke Greka terminaro divenis komuna che la Europana terminaro pri literaturala jenri. Lirika e dramato esis pluse dividita en plusa jenri: liriko in quar (elegiala, iambala, monodika e korala); dramato en tri (tragedio, komedio e pastorodramato). Pri prozala literaturo existis plue libereso; la precipua arei esis historiografio, filozofio e politikala retoriko.
Epika poezio
redaktarEn la komenco di la Greka literaturo esas la du monumentala verki da Homeros, Iliado ed Odiseo. La figuro di Homeros esas velizata per mistero. Quankam la verki quale li standas hodie, kredesas esar da ilu, lua radiki esas longe antee la tempo di Homeros.
Iliado esas konocata rakonto pri la milito di Troya. Ol centrigis cirkum la persono di Akhilleus, qua enkorpigis la Greka heroala idealo. Dum ke Iliado esas pura tragedio, Odiseo esas mixuro di tragedio e komedio. Ol esas la historio di Odiseus, unek la militeri an Troya. Pos dek-yara lukto en la milito, il pasis altra dek yari navigante vers hemo. Ilua spozino, Penelope, konsideresis idealo di muliero, reprezentita da Homeros kom muliero-idealo segun elua obligo, modestio, pureso e rispekto dum lua mariajo kun Odiseus. Dum ilua dek-yara voyajo, il perdis omna kamaradi e navi, e arivas heme travestita kom mendikanto. Amba verki bazesis sur anciena legendi. La rakonti naracesas en simpla e direta linguo. La Homerosala dialekto esas arkaika linguo, qua apogesas sur la dialekto Ionika kun nuanci di dialekti Eoliana ed Atikana (la lasta pro la edituro dil 6ma yarcento a.K.). L'epikala verso esas hexametro.
L'altra magna poeto dil pre-klasikala periodo esas Hesiodos. Nesimile a Homeros, il parolas pri su en sua poezio. Nulo savesas pri il de ula extera fonto. Ilu naskis en Beotia, en centrala Grekia, ed on kredas, ke ilu vivis e laboris cirkum la 700 a.K. Lua du verki esas Labori e Dii e Teogonio. L'unesma esas fidela reprezenturo pri la povra rurala vivo, quan il tante bone konocis, e aranjis principi e reguli por agrokultivisti. Teogonio esas sistematikala kontado di kreado e di la dei. Ol eloquente deskriptas l'epoki dil homaro, komencante kun la Orala Epoko.
La verki di Homeros e Hesiodos komprenis Biblo por l'anciena Greki; Homeros rakontis la heroala relate proxima pasinto, qua Hesiodos parentezis kun la naraco di la kreado e la rakonto di praktikala realesi di diala vivo.
Filozofio
redaktarLa maxim granda prodaji di la 4ma yarcento esis en filozofio. Ol esis multa Greka filozofi, ma Sokrates, Platon, ed Aristoteles esas super l'altri e li donis enorma influo en westala socio. Sokrates ipse nulo skribis, ma on kredas, ke lua pensado donesis adavane da la frua Sokratala dialogi, qui skribesis da Platon.