Edukado en la antiqua Grekia

De lua origino en Homerika ed aristokrata tradiciono. Grekia eduko esis vaste "demokratigita" dum la 5ma yarcento aK, sub influi de la Sofisti, Platon e Sokrates. Dum helenistika* periodo, l'eduko en gimnazii judikesis kom nedesintrikebla preliminara bezono por la partopreno en Greka kulturo.

Existis du formi di eduko en l'antiqua Grekia: la formala e la neformala. La formala eduko facesis per l'asisto a publika skolo o provizesis da engajita preceptoro. La neformala edukado furnisesis da nepagata docisto, ed eventis en nepublika loko. Edukado esis esencala kompozanto di identeso di ula persono en l'antiqua Grekia, e la tipo di eduko qua ula persono recevis apogesis forte en lua klaso sociala, lua kulturo, e l'opiniono pri kulturo di unu pri edukado devus inkluir.

Formala Grekiana edukado esis precipua por maskulo, ed esis, ordinare, ne propozita a sklavi, manuala laboristi, o mulieri. En kelka urbi, legi adoptesis por interdiktar edukado di sklavi. Yuna puerino recevus neformala edukado de sua matro ed esus parolata quale mantenar hemanaro por servar sua patro e posa en vivo, lua spozulo. Spartani anke lernis muziko e danso, ma pro plubonigar lua manovreso kom soldati.

Athinala sistemo

Primara

Dum lua frua yari de lua vivi, la pueri de Athina instruktesis en domo, kelkafoye sub l'instruciono di mastro o pedagogo. Lu docesis bazala etiko, til komencar lua primara edukado, proxim l'evo di sep yari. Pueri instruktesis quale lektar e skribar, ed anke quale kontar e desegnar. Pueri instruktesis leteri e silabi, sequanta da vorti e frazi. Lektado e skribado esis docita lore. Studenti skribus uzanta stilo, kun qua lu radirus sur vaxo-kovrata planko. Kande pueri esis pronta a komencar lektado tota verki, lu skribos ofte poeziajo por memorar e recitar. Primara edukado esis l'unika edukado disponebla por maxim populo, specale la povri. La pueri qui apartenis al alta klaso recevis formala primara edukado pro lua parenti esos kapabla engajar tutelanto o sendar lu a publika skolo. Pueri veninta de povra familii, tamen, esos ofrar nur neformala edukado, e l'ampleso di lua expozado a super subjekti esos direte ligita a la savo di sua parenti. En adjunto ad ne havar pekunio por formala edukado, membri di basa klaso maxim ofte bezonas la servadi di lua pueri en hemo jus por esar kapabla pagar nutrivo ed altra bazala necesesi.

Gimnazio

Havar bona stando korpala esis maxime importanta por la Greki. Greka pueruli komencis korpala edukado dum o jus pos komencar lua primara eduko. Komence lu lernis de privata docisto konocita kom paidotribe. Tandem, pueruli komencis aprentiseso en gimnazio. Korpala aprentiso judikesis kom importanta por plubonigar l'aparo di ulu, preparar por militi, e bona stando en olda evo. Tradicionale, frequento a gimnazio kompletigis la majoritato di pos-primara edukado en Athina. Esis ne til proxim 420 aK ke sekundara edukado divenis eminenta, qua duktas a kontroverso inter tradicionala e moderna vidpunti pri edukado. To di tradicionala vidpunto kredis ke elevita "intelektozi" destruktos Athinia kulturo e lasita Athina en desavantajo dum milito. Altralatere, to kun plu moderna vidpunto sentas dum ke korpala forco esis importanta, diminutos pos duro e ke edukado esos uzita por developar la tota viro, inkluzite su intelektuala mento.

Sekundara

Pos evar 14 yari, pueruli de richa familii povis frequentar la sekundara skolo. Sekundara studii povus docesar en permananta skoli, o povus esar docesar da voyajanta docisti, quale Sofisti od altra filozofi inkluzite Zeno di Elea ed Anaxagoras de Clazomenae. Sekundara edukado inkluzita subjekti kam naturala cienco (biologio e kemio), retoriko (arto di parolar o skribar efektive), geometrio, astronomio e meteorologio. L'instrukto di ta subjekti divenas alta prizita kun Athinia socio, pro quo Athiniani kredas ke inteligent edukado esis decidigiva kompozanto di identeso di persono, kreanta precipua parto di reputeso di persono. Plenigi en akademio povas helpar individuala gaino la respekto di sua egali, chefi kam Temistokles, Perikles ed Alkibiades esis kapabla influar politikala ed militala esforci sequanta da Athina.

Pos-sekundara

Pueruli povos prolongigar lua edukado pos sekundara skoloo per obtenar efebala* aprentiseso. Lo povas peticionar por divenar efebo a dek ed ok evo. Dum 5 aK yarcento, efebala aprentiso komencas kam armeala edukado, sequanta da du yari di armeala servico. Pose, tamen, plu avancita akademiala instrukto esis inkluzita.

Altra

Quale mencionita ante, pueri de povra familii freque ne recevis formala edukado. Ta pueri, tamen, esis ne totale obliviita. Solon, Athina chefo qua vivis dum fino di la 7ma til la duimo de la 6ma yarcento aK, facis multa por reformar sua urbostato, e kurajigar povra patri a provizar lua filiuli kun profesionala edukado. Per instrukto ta pueri mestiero, lu povas anke esar egardita kam produktiva membri di Athina socio. Muziko e danso esis anke tre importanta en Athina. Omnaparte la multa etapi di edukado di individuo, esis kurajigita praktikar danso, kantar e plear instrumenti. Komuna instrumenti uzita en Athina inkluzis harpo, fluto e liro. Per plubonigo en dansado, kantado e pleado, Athina helpis kontinuar la tradicioni di sua socio.

Spartana sistemo

Spartana socio demandis ke omna maskula civitani divenas sucesanta soldati kun la vigoro e habilesi por defensar lua urbostato kam membri di sparta falango. Tale, nur la maxim sana maskula infanti naskita de spartana civitani esis permisita vivar. Konsilantaro asemblis a la nasko di omna bebeo kun la skopo di inspektar la bebeo por defekti e signi di febleso. Pos exameno, la konsilantaro decidos sive ke la bebeo esas konvenanta por vivar o refuzar la bebeo kondamnanta lu a morto per abandono ed expozo.

Agoge*

Armeala dominaco esis la maxim imporo por Spartani di antiqua Grekia. En respondo, Spartani strukturis lua docista sistemo quale extrema formo di armeala kampoexercado*, qua lu referis kam agogo*. La persequo di intelektuala savo esis vidita kam triviala, e do akademiala docisto, kam lektar e skribar, esis mantenita a minimo. Vivo di Spartana puerulo esis vovita preske totala a sua skolo, e ke ta skolo havas nur uno skopo produktar preske nedestruktebla sparta falango. Formala edukado por Spartana maskulo komencas a sep evo kande la stato forigas la puerulo de la gardo di sua parenti e sendas lu por vivar en kazerno, kun multa pueruli di sua evo. Por omna intenci e projeti, kazerno esis sua nova hemo, e l'altra maskuli vivanta en la kazerno sua familio. Por la sequanta kin yari, til proxim l'evo di dek e du, la pueruli manjos, dormos e tranos en lua kazerno-unajo e recevas instrukto de viro civitano qua havas kompletita tote lua armeala trano ed experiencita batalio. L'nstruktisto insistis diciplino ed exercis e garantiis lua studenti recevita mikra nutrivo e minimala vesto pro koaktar la pueruli lernar quale forejifar, furtar ed sufrar extrema hungro, omni esos bezonata habileso dum milito. Ta pueruli qua survivis la frua etapo di trano eniris en sekundara stadio en qua punisi divenas plu harda e korpala aprentiseso e partopreno en sporti preske sen halto pro fasonar forco ed duriveso. Dum ta stagio, qua duras til la maskuli esis proxim dek ed ok evo, kombato en l'unajo esis kurajigita, falsa batalii facesis, agi di kurajo laudita, e signi di poltroneso e desobedio severe punisita. Dum la falsa batalii, la yuna viri formacis falangi, por lernar quale quale unika ento, e nur un grupo di individui. Por esar plu efikanta ed efektigiva dum manovro, studenti anke lernis danso e muziko, por ameliorir lua habileso movar gracioze kom unajo. Proxim la fino di ta fazo di agogo*, la probotempieri* esis expektita chasar ed ocidar Helot, Greka sklavo. Se kaptita, la studento esus kondamnita e diciplinita - ne por facar ocido, ma por sua nekapableso por kompletigar l'ocido sen esar deskovrita.

Efebo

La studenti diplomizos de apogo* evante dek e ok yari, e recevis la titulo efebi. Pos divenir efebo, la maskulo juros strikta e kompleta fideleso a Sparta ed unionar a privata organizuro por kontinuar aprentiseso en qua il konkursos en gimnastiko, chasado ed exekuto kun projetita batalii uzanta reala armi. Pos du yari, evante duadek yari, ta aprentiseso esis finita e la viro esis oficale egardanta kam spartana soldato.

Edukado di Spartana mulieri

Spartana mulieri, diferante di la mulieri de Athina, recevis formala edukado qua esis supervidita e kontrolita da la stato. Multa di publika skolado recevita da spartana mulieri turnis cirkum korpala edukado, Til proxim dek ed ok evo adolecanti esis docita a kurar, luktar, lansar disko, ed anke lansar javelini. La habileso di adolecanti esis probita reguloze en konkursi quale yarala pedokuro en Heraes* di Elis. Pluse a korpala edukado puerini esis docita kantar, dansar e plear instrumenti ofte da voyajanta poeti kam Alcman e da grand-eva mulieri en urbanostato. Sparta edukala sistemo por la mulieri esis tre strikta, nam lua skopo esis diciplinar la futura matri di soldati por mantenar la forco di la falango di Sparta, qua esis esencala a Sparta defenso e kulturo.