Deklaro pri nedependo Usana
La Deklaro pri Nedependo Usana, skribita da Thomas Jefferson, esas la maxim famoza dokumenti de la historio di Usa.
Per ta dokumento, ye la 4ma di julio 1776 la 13 Britaniana kolonii en Nord-Amerika deklaris lua nedependo de Britania e kreis la nova naciono, Usa. Mem hodie, Usa festas ye 4ma di julio kom lua naskodio.
Ta okaziono esis politikale importanta, pro la motivi pro quo la nedependo bezonesis, prizentita da la deklarinti:
- La homala yuri esas esencala e neperdebla.
- La guvernerio mustas administrar nur kun konsento di la populo.
| Introdukto |
Kande dum la progreso di eventi homala, oporteskas ke populo dissolvez la ligi politikala qui konektis olu ad altra populo, ed asumez inter la povi di la tero, la stando aparta ed egala a qui la legi di naturo e la deo di naturo yurizas oli, respekto decenta a la opinioni di homaro postulas ke li deklarez la kauzi qui impulsas li ad aparteso. |
| Prefaco |
Ni konsideras ta veraji esar evidenta per su, ke omna homi kreatesas egala, ke li donacesas da lia kreanto certena yuri nealienebla, ke inter ti esas vivo, libereso, e la persequado di feliceso. Ke por sekurigar ta yuri, la guvernerii institucesas inter homi, derivante lia yusta povi de la konsento da la guvernati. Ke irgakande irga guvernerio-formo destruktiveskas a ta skopi, la yuro di la populo esas chanjar od abolisar olu ed institucar nova guvernerio, fondante olu ye la principi ed organizante olia povi ye formo olqui semblas a li maxim probable efektigor lia sekureso e feliceso. Prudenteso imperos ke guvernerii longatempe establisita ne chanjesez pro motivi negrava e tempala; e segun lo tota experiencado montras, ke homaro esas plu inklinata subisar, dum ke malaji esas subisebla, kom rektifikar la situeso per abolisar la guvernii a qui li kustumas. Ma kande longa sequenco de misuzi ed uzurpi, persequanta nevarieble la sama objekto manifestas desegnuro reduktar li sub despotismo absoluta, lia yuro esas, lia devo esas, forjetar tala guvernerio, e provizar nova garderi por lia sekureso futura. |
| Akuzo |
Tala esis la subisado pacienta da ca kolonii; e tala esas nun la necesajo qua obligas ke li chanjez lia olima guvernerio-sistemi. La historio pri la prezenta Rejulo di Britania (George 3ma) esas historio pri iterita lezi ed uzurpi, omni havanta kom objekto direta la establiso di tiraneso absoluta super ica stati. Por demonstrar lo, la fakti submisesez a mondo kandida.
Ilu refuzis sua asento a legi, la maxim sana e maxim necesa por la boneso publika. Ilu interdiktis ke ilua guverneri promulgez legi qui havas importo nemediata e presanta, ecepte ke oli suspensesez de efikar til ilua asento atingesos; e kande oli suspensesis tale, ilu absolute omisis atencar oli. Ilu refuzis promulgar altra legi por la provizo di granda distrikti de homi ecepte ke ta homi cedez la reprezento-yuro en la legifantaro, yuro estimindega a li e timinda nur a tirani. Ilu konvokis legifantari a loki neordinara, deskomfortoza, e for la depozeyo de lia registri publika, sole por konsentigar da li sua propozi per fatigar li. Ilu dissolvis iterante domi reprezentala, pro opozar per virala fermeso ilua invadi a la yuri di la populo. Ilu refuzis longatempe, pos tala dissolvi, elektigar altri; per quo la povi legifala, nekapabla de nihiligeso, retroiris al populo generala por olia exercado; la stato restanta dume expozita ad omna danjeri di invado de extere, e di tumulto interna. Ilu esforcis preventar la populizado di ca stati; pro ta motivo obstruktante la legi pri civitanigo di stranjeri; refuzante promulgar altri kurajigar lia migri adhike, ed augumentante la kondicioni pri nova proprigi di sulo. Ilu obstruktis la administro di yusteso, per refuzar sua asento a legi qui establisus povi judiciala. Ilu dependantigis judiciisti nur de sua volado, por la durado di lia ofici, e por la pagado di lia salarii. Ilu erektis amaso de nova ofici, e sendis adhike turbi de nova oficisti por molestar nia populo, e manjar de lia substanco. Ilu retenis inter ni, dum paco-tempo, armei duranta sen la konsento da nia legifantari. Ilu esforcis igar la militistaro nedependanta del povo civitala e supera ad olu. Ilu kunlaboris kun altri por prizentar ni a resortiso qua esas stranjera a nia konstituco e neagnoskata da nia legi; asentante ad olia legifuri fingata: Por lojigar granda soldatari inter ni. Por protektar li, per judicio fingata, de puniso pro irga ocidi quin li kriminus kontre la habitanti di ca stati. Por haltigar nia komerco de omna parti di la mondo. Por impostar ni sen nia konsento. Por privacar ni, multakaze, del avantaji di judicio da jurio. Por transportar ni trans la maro por judiciar ni pro ofensi fingata. Por abolisar la libera legala sistemo Angla en provinco apuda, establisar ibe guvernerio despotala, e plugrandigar olia frontieri por igar olu ambe exemplo ed instrumento apta por introduktar la sama guvernerio absoluta aden ca kolonii. Por revokar nia charti, abolisar nia legi maxim valoroza, ed alterar fundementale nia guverno-formi. Por suspensar nia propra legifantari e deklarar su investita per povo por legifar por ni omnakaze. Ilu abdikis guvernerio hike per deklarar ke ni esas exter ilua protekto ed ilu militis kontre ni. Ilu spoliis nia mari, devastis nia rivi, brulis nia urbeti, e destruktis la vivi di nia populo. Ilu nun transportas granda armei de mercenarii stranjera por kompletigar la labori di morto, dezolo, e tiraneso, ja komencinta en cirkonstanci di krueleso e di trahizo apene egaligita dum la epoki maxim barbara, e tote nedigna del chefo di naciono civilizita. Ilu obligis nia samcivitani, kaptita sur la mari libera, kombatar kontre sua lando, esar mortigisti di lia amiki e frati, o faligar su per lia manui. Ilu ecitis revolti lokal inter ni, ed esforcis duktar a nia frontieri la nativi sovaja e senmizerkordia, di qui la milito-praktiko esas nedicernita destrukto di homi de omna evi, sexui e kondicioni. Dum singla etapo di ta opresi ni peticionis por kompenso per la termini maxim humila: nia iterita peticioni respondizesis nur per iterita noci. Princo di qua la karaktero esas tale markizita per omna agi qui definas tirano, esas desapta esar guvernanto di populo libera. |
| Denunco La skopo dil kazo dil nedependo. La kondicioni dil revoluciono esas justifikata.[1] |
Ma nia atenco a nia frati Britaniana ne mankis. Ni avertis li tempope pri esforci da lia legifantaro extensar nejustifikebla resortiso super ni. Ni memorigis da li la cirkonstanci di nia ekmigro e koloniigo hike. Ni apelis a lia nativa yusteso e grandanmeso, e ni adjuris li per la ligi di nia parentaro desagnoskar ta uzurpi, qui interruptus neeviteble nia konektaji ed interrelato. Li anke esis surda a voco di yusteso e sampatreso. Do ni mustas asentar ye la necesajo, qua denuncas nia separo, e konsideras li, quale ni konsideras la cetera homaro, kom enemiki dum milito, kom amiki dum paco. |
| Konkluzo |
Do ni, la reprezentanti di la unionita stati di Amerika, en kongreso generala, asemblita, apelante a la suprega judiciisto di la mondo por la yusteso di nia intenci, solene publikigas e deklaras, en la nomo di la bona populo di ca kolonii e da lia autoritato, ke ta unionita kolonii esas, e yure devas esar stati nedependanta e libera; ke oli absolvesas de omna fideleso al Krono Britaniana, e ke la konektaji politikal inter li dissolvesas e devas dissolvesar; e ke kom stati libera e nedependanta, li posedas tota povo komencar milito, konkluzar paco, kontratar alianci, establisar komerco, ed agar omna altraji quin libera naciono yure darfas agar. E por la suporto di ta deklaro, kun fido ferma ye la protektado da providenco deala, ni reciproke promisas uni a la altri nia vivi, nia destini e nia sakra honoro. |
| Signanta |
|