Historio di Belize

Cirkume 3000 yari aK, chaseri-kolekteri establisis kolonieti an la litoro di nuna Belize. Li domestikigis planti, exemple maizo, fazeolo, zukino e kelka speci di pipro, qui duras esar la bazo di la nutrado en Central Amerika. Kelka populi qui developis ceramiko ja habitis la regiono cirkume 1200 aK. Belize anke habitesis dal civilizuro Maya ante l'arivo di Hispani: on kalkulas ke ante la yaro 1000 la regiono havis cirkume 400 mil habitanti.

Maya konstrukturo en El Caracol, Belize.

Hispania komencis konquestar la peninsulo Yukatan en 1527. Le Maya rezistis la konquesto, tamen la morbi adportita dal Europani devastis la habitantaro e febleskis lia rezisto kontre la konquesto. Dum la 17ma yarcento, Hispana misioneri establisis kirki en Maya urbeti kun skopo pacifikar li. Samatempe, en 1638 Angla e Skota pirati establisis su en la regiono por atakar Hispana navi, e pose por explotar mahagono. En 1642 ed itere en 1648, pirati atakis Salamanca de Bacelar (nuna Bacalar, Quintana Roo, en Mexikia), sideyo di Hispana guvernerio en la peninsulo Yukatan. Sequante, Hispani abandonis Yukatan.

Mapo de 1831 pri Belize.

Dum kelka tempo eventis konflikti inter Angli e Hispani pri Yukatan. Britaniani fine kaptis la regiono en 1796, pos milito. En 1838, sklaveso abolisesis en tota Britanian imperio. Tamen, poka kozi chanjis por la laboristi en la regiono di Belize. En 1862 Unionita Rejio formale deklaris Belize kolonio di Britaniana Krono, subordinita a Jamaika. Kom kolonio, Belize komencis atraktar kolokinti, exemple l'entraprezo Belize Estate e Produce Company, qua divenis proprietero di cirkume 50% de la privata proprieti di Belize.

Standardo di Britaniana Honduras.

L'exploto di ligno, nome mahagono, esis la precipua ekonomial agado di la kolonio, ma ol preske krulis dum la yari 1930a pos l'ekonomiala krizego di 1929. L'ekonomiala situo plubonigis dum la duesma mondomilito, kande granda nombro di Belizeani eniris l'armeo, o kunlaboris por laboro por la milital esforco. Pos la milito, l'ekonomio itere stagnesis. La decido di Unionita Rejio pri diminutar la valoro dil Dolaro di Honduras (lokala valuto) domajis pluse l'ekonomiala situo, ed enduktis la kreado di People's Committee (populala komitato), partiso qua defensis la nedependo. La sucedinto di Populala Komitato, People's United Party - PUP - demandis konstitucala reformi por grantar voto-yuro por omna adulti.

En 1954 komencis konstitucala reformi, qui rezultis la kreado di nova konstituco 10 yari pose. Unionita Rejio grantis propra guvernerio a Belize en 1964, e George Cadle Price, chefo dil PUP, divenis chefa ministro di la lando. En 1973 la nomo di la kolonio chanjesis de Britaniana Honduras a Belize. Fine Belize nedependanteskis ye la 28ma di septembro 1981, ma Guatemala refuzis aceptar la nedependo. Cirkume 1 500 Britaniana soldati restis en Belize por grantar lua nedependo.

Kun George Cadle Price kom lua chefo, PUP vinkis tota l'elekti til 1984, kande la partiso United Democratic Party - UDP - vinkis elekto e Manuel Esquivel divenis chefministro. Price itere ganis povo per l'elekti di 1989, ma en 1993 Esquivel e lua UDP itere vinkis. En 1994 lasta Britaniana soldati foriris de Belize.

En 1998 la partiso People's United Party ganis l'elekti, e Said Musa divenis chefministro. Il promisis plubonigar l'ekonomiala stando di la sudo di la lando. En 2005 eventis protesti kontre la guverno dil partiso People's United Party, pro la propozita augmento di imposti. En 2008, Dean Barrow, del partiso UDP, divenis l'unesma chefministro negra di Belize.