München: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, imajo |
+texto, imaji |
||
Lineo 35:
En 1506, München divenis chef-urbo di tota Bavaria. L'arti e la politiko en la urbo influesis da la korto. Dum la [[16ma yarcento]], ol divenis centro por la [[Renesanco]], ed anke por la Kontre-Reformo religiala. Dum la [[Milito di triadek yari]] ol divenis rezideyo di Maximilian la 1ma, duko de Bavaria. De 1634 til 1635, granda [[epidemio]] di [[bubonala pesto]] mortigis la triimo de lua habitantaro. Sub la regenteso di Bavariana elekteri, München divenis importanta centro artala di [[Baroko]]. Tamen, ol subisis okupo dal [[dinastio Habsburg|Habsburgi]] dufoye, en 1704 ed en 1742.
[[Arkivo:Münchener_Bahnhof,_around_1854.jpg|thumb|left|280px|Ferovoyala staciono di München, 1854.]]
En 1826, l'[[universitato]] Landshut transferesis al urbo. Multa ek la maxim bona edifici de la 19ma yarcento konstruktesis dum l'epoko de la tri Bavariana reji, nome [[Ludwig la 1ma di Bavaria]], qua transformis ol en artala centro qua atraktis multa artisti. Anke kreesis multa bulvardi por plubeligar la urbo. L'unesma ferovoyala staciono kompleteskis en 1839, ed en 1849 la centrala staciono ''München Hauptbahnhof'' inauguresis. En 1868, fondesis l'[[Universitato]] Teknikala di München. Malgre lua progreso, l'urbo subisis du epidemii di [[kolero]], de 1836 til 1837, e de 1853 til 1854, kande 3 mil personi mortis. Kande medicinodoktoro Max von Pettenkofer divenis chefo di lua Instituto pri Higieno en 1865, ilu konvinkis lora rejulo [[Ludwig la 2ma di Bavaria|Ludwig la 2ma]] ke l'unika formo por preventar nova epidemio esus plubonigar la distributado di drinkebla aquo ed expansar la sistemo di kloaki. L'efiko di ca agadi divenis klara en 1892, kande [[Hamburg]] subisis altra epidemio, qua ne afektis München.
En [[1871]], tota Bavaria, inkluzite München, enkorpigesis a [[Germana imperio]]. Malgre ne pluse esar chef-urbo di nedependanta rejio, multa ambasadeyi duris existar en la urbo til l'[[unesma mondomilito]]. En 1878 princo Otto, fratulo di Ludwig, deklaresis fola ed enkarcerigesis en Fürstenried. Lua psikiatro, Bernhard von Gudden, fondis kliniko en la urbo qua divenis mondale famoza.
En 1901, München superiris 500 mil habitanti, e ja esis la 3ma maxim populoza urbo di [[Germana imperio]], dop [[Berlin]] e [[Hamburg]].
Dum la [[duesma mondomilito]], [[Federiti de la duesma mondomilito|westala federiti]] bombardis l'urbo 71 foyi dum 5 yari. Pos ke Usa okupis la regiono en 1945, l'urbo rikonstruktesis komplete, e prezervesis la strukturo di stradi existanta ante la milito. En 1957, lua habitantaro superiris 1 milion personi.
L'urbo gastigis l'[[Olimpiala Ludi en München, 1972|Olimpiala Ludi]] di 1972, kande 11 Israelan atleti kidnapesis e pose mortigesis da Palestinana teroristi, en epizodo konocata kom "Masakro di München". Konseque de la masakro, Germania kreis policala grupo di elito nomizita ''Grenzschutzgruppe 9'', abreviuro GSG 9, kapabla por konfrontar terorist ataki.
En 1974, du yari pose l'Olimpiala Ludi, l'urbo gastigis la finala partio di la [[Mondala Kupo di Futbalo]].
== Geografio ==
Linio 47 ⟶ 54:
La [[klimato]] dil urbo esas oceanala (''Cfb'' segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen-Geiger]]), kun kelka elementi de la klimato kontinentala humida (''Dfb''), nome varma someri e kolda vintri, ma sen [[nivo]]. La maxim kolda monato esas januaro, kun temperaturo mezavalora di 0,3°C. La maxim varma monato esas julio, kun mezavalora temperaturo di 19,4°C. La mezavalora yarala [[temperaturo]] esas 9,7°C.
La mezavalora yarala [[pluvo-quanto]] esas
==Transporto==
Linio 58 ⟶ 65:
== Kulturo ==
[[Arkivo:Oktoberfest1.jpg|thumb|
München esas famoza pro la "Festo di Oktobro" (''Oktoberfest''), qua eventas omnayare en septembro. L'''Oktoberfest'' esas un ek la maxim konocita atraktivi dil urbo. Dum du semani, milioni di turisti de altra parti di Germania e de altra landi vizitas lua tendi di [[biro]] e ferio-loki.
| |||