Wikipedio

Historio di Egiptia: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versiono
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
mNula rezumo di redakto
+texto
 
Lineo 1:
[[Arkivo:Predynastic_collage.png|thumb|150px|Predinastiala restaji trovita en Egiptia.]]
[[Egiptia]] havas tre longa [[historio]] e judikesas]] kom un ek la "bersili" di homala kulturo. Restaji pri homala agadi de [[Paleolitiko]] (cirkume 35.500 til 30.000 yari ante nun) trovesis en lua teritorio. Dum [[mezolitiko]], tale nomizita Halfan-kulturo prosperis en la valo dildi [[Nilo]] de 18l000{{formatnum:18000}} til 15,000{{formatnum:15000}} yari aK. En la regiono di Der Tasa, Alta Egiptia, on trovistrovesis restaji de tale nomizita Tasiana-kulturo, qua existis cirkume 4.500 yari aK. Multa altra kulturi prosperis dum yarcenti en Alta e Basa Egiptia.
 
Cirkume 3.900 yari ante Kristo, [[Sahara]] divenis plu arida, e multa populi enmigris vers la valo dildi Nilo. Cirkume la yaro 3.150[[4ma yarmilo aK|3150 aK]], [[faraono]] (rejulo) Menes fondis l'unesma dinastio. Ne esasrestas klara se Menes esas la sama faraono konocitakonocata kom Narmer, qua anke judikesas kom un ek la faraoni qui unigis Egiptia.
 
Egiptiana kulturo - [[religio]], [[arto]], [[linguo]], kustumi - prosperis dum la tri sequanta yarmili. L'unesma quar dinastii konstruktis multa [[piramido|piramidi]], inkluzite la [[piramido di Djoser]] (de la triesma dinastio) e la [[piramidi di Giza]] (de la quaresma dinastio). La periodo historiale konocata kom Anciena Dinastio od Anciena Imperio duris de cirkume 2.700 til cirkume 2.200 aK. Dum ca epoko konstruktesis la [[piramido|piramidi]] di Djoser e de Giza.
 
L'unesma periodo nomizita "Meza Egiptia" irasiris de cirkume 2155 aK til 2040 aK. La granda inundadi del fluvio [[Nilo]] e la stabila administrado adportis richeso a l'imperio, nome dum la regno dil [[faraono]] Amenemhat la 3ma. Dum la nomizita "duesma Meza Egiptia" (2040 aK til 1650 aK), l'imperio invadesis dal populo Hykso, de raso Semita, qua fondis nova chef-urbo en Avaris, proxim la komenco dil delto di Nilo. Le Hykso ekpulsesis de la regiono da Ahmose la 1ma, qua fondis l'Okesma dinastio cirkume 1549 aK.
 
LaTale nomizita nomizita "Nova Rejio" komencis c. 1550 aK ed iris til c. 1070 aK. Dum ca epoko, Egiptian imperio expansis su a [[Nubia]] ed al Oriento (nuna [[Palestina]], [[Israel]], [[Siria]], [[Libano]]). Importanta faraoni, exemple [[Hatshepsut]], Tutmosis la 3ma ed [[Akhenaton]] regnis dum ca epoko.
 
Segun tradiciono, la batalio di Megido eventis ye la [[9ma di mayo]] [[15ma yarcento aK|1457 aK]]; ol esis la maxim frua batalio qua esis fidinde registrata. Rebeleso kontre Egiptia, de vasala stati Kanaan, Mitanni, Megido e Kadesh, sequis la komenco di la regno di faraono ThutmoseThutmosis la 3ma. L'Egiptian armeo, komandita dal faraono ThutmosesThutmosis, militis kontre la rebela stati, komandita dal rejulo di Kadesh. L'Egiptian armeo esis vinkoza, e la rebela armeo esis dispersata. Pos ca evento, ThutmoseThutmosis establisis sua dominacado e l'Egiptian imperio divenis plu granda.▼
Kronologiala periodi di Egiptia:
* Triesma Meza periodo, 21ma—24ma dinastii: 1080 aK—712 aK.
* Pos-Egiptiana periodo, 25ma—31ma dinastii: 712 aK—332 aK.
* Helena periodo: 332 aK—c. 300 pK.
* Kopta periodo: c. 300—641.▼
* Araba periodo: 641—.
 
Tale nomizita "triesma Meza periodo" komencis pos la morto di [[faraono]] [[Ramses la 9ma]] en 1070 aK, epoko qua finis la tale nomizita "nova rejio]]. To esis epoko di dekado e nestabileso politikala, e multa teritorii konquestesis da altra populi. La sequanta periodo, nomizita "tarda epoko di Anciena Egiptia", komencis en 664 aK e duris til 332 aK. Dum ca epoko, Egiptia konquestesis da [[Persiana imperio]].
==Nova imperio==
 
▲Segun tradiciono, la batalio di Megido eventis ye la [[9ma di mayo]] [[15ma yarcento aK|1457 aK]]; ol esis la maxim frua batalio qua esis fidinde registrata. Rebeleso kontre Egiptia, de vasala stati Kanaan, Mitanni, Megido e Kadesh, sequis la komenco di la regno di faraono Thutmose la 3ma. L'Egiptian armeo, komandita dal faraono Thutmoses, militis kontre la rebela stati, komandita dal rejulo di Kadesh. L'Egiptian armeo esis vinkoza, e la rebela armeo esis dispersata. Pos ca evento, Thutmose establisis sua dominacado e l'Egiptian imperio divenis plu granda.
La "tarda periodo" finis kande [[Alexandros la Magna]] konquestis Persia e fondis [[Alexandria]]. To esis komenco di tale nomizita "Greka periodo, kande la [[dinastio|dinastii]] Argeádai e Ptolemaios guvernis la lando ante ke [[Romana imperio]] konquestis la regiono e transformis ol en [[Romana Egiptia|Romana provinco]]. Egiptia esis provinco di [[Romana imperio]] e pose di [[Bizancana imperio]] til la yaro [[641]], kande [[Arabia|Arabi]] konquestis la regiono.
 
▲* KoptaAraba periodo: c. 300—641641—.
 
==20ma yarcento==
[[Arkivo:Flag of Egypt.svg|200px|right|thumb|FlagoStandardo diadpoptita modernada Egiptia pos la nedependo.]]
Moderna Egiptia divenis nedependanta de [[Unionita Rejio]] ye la [[28ma di februaro]] [[1922]], kom [[monarkio]]. Pos la [[18ma di junio]] [[1953]] ol divenis [[republiko]]. En junio [[1956]], nacionalista generalo [[Gamal Abdel Nasser]] asumis la povo.
 
{{PA|Revoluciono Egiptiana di 2011}}
 
{{Historio di Afrika}}
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Historio_di_Egiptia"