Washington D.C.: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, refero/referi |
+texto, imaji |
||
Lineo 23:
|Mapo = DC locator map with state names w usmap.png
}}
'''Washington D.C.''' esas chef-urbo di [[Usa]] per lego de 1790 e fakte de 1801, su situante en la federala distrikto '''District of Columbia'''. Ol kreesis de tereni del stati [[Maryland]] e [[Virginia]], qua ja enhavis l'urbi Georgetown ed Alexandria. Granda parti di Alexandria pose retrodonesis a Virginia. La [[Blanka Domo]] (''White House''), oficala domo dil predizanto di Usa, e l'edifico dil [[parlamento]] (''United States Capitol''), jacas ambe in Washington D.C. Segun statistiki dil yaro 2017, l'urbo havis {{formatnum:693972}} habitanti<ref name=quickfacts>{{
Franca arkitekto [[Pierre Charles L'Enfant]] projetis la urbo en [[1791]]. Ol nomizesis pro [[George Washington]] ([[1732]] til [[1799]]), l'unesma [[Listo di prezidanti di Usa|prezidanto di Usa]]. Onu neformale ofte nomas la chef-urbo nur '''Washington''' o '''D.C.''' (quale ''di-si'' [di.si]).
Lineo 35:
Ye la [[9ma di julio]] [[1790]] aprobesis lego nomizita ''Residence Act'', qua aprobis la kreado di la nacionala chef-urbo apud la [[fluvio Potomac]]. L'exakta loko selektesus dal prezidanto [[George Washington]], qua signatis la lego ye la 16ma di julio. Formacita per tereni donita dal stati [[Maryland]] e [[Virginia]], ye la 9ma di septembro 1791 komencis la konstrukto di la nova chef-urbo, sub inspekto da tri komisiti. La nomo ''Columbia'', homina formo por la nomo "Columbus", selektesis por la distrikto. L'unesma sesiono dil Usana Kongreso eventis en la urbo ye la [[17ma di novembro]] [[1800]].
En 1801 aprobesis l'"Organika Akto" qua oficale organizis la Distrikto e pozis ol sub exkluziva kontrolo dil centrala
De la 24ma til la 25ma di agosto 1814, l'urbo invadesis dal [[Unionita Rejio|Britaniani]], dum la [[Milito di 1812]]. La Kongreseyo, l'edifico dil Fisko e la [[Blanka Domo]], inter altra edifici, brulesis dal invaderi. La maxim multa edifici rikonstruktesis rapide, tamen l'edifico dil Kongreso ne esabis konstruktita komplete kande l'atako eventis. Lua konstrukto kompleteskis en lua nuna aspekto erste en 1868.
Dum la yari 1830a la distrikto Alexandria komencis dekadar, partale pro neglijo dal Kongreso. Alexandria esis importanta loko por la komerco di [[sklaveso|sklavi]], e la habitanti favorebla a sklaveso timis ke l'abolisismani che la Kongreso dekretus fino dil sklaveso en la distrikto, e to depresus pluse lua ekonomio. La civitani di Alexandria peticionis pri la retrodoneso dil distrikto a Virginia.<ref>{{
Kande komencis l'[[interna milito di Usa]] en 1861 la federala
Cirkume 1870 la habitantaro dil urbo kreskis 75% ante l'antea [[demografiala kontado]], til atingar preske 132 mil personi.<ref name="histpop">{{
En 1888 inauguresis l'unesma sistemo di [[tramveturo|tramveturi]] dil distrikto. Dum la komenco dil [[yari 1900a]] komencis urbala rinovigo, kun skopo plubeligar ol. Dum la [[yari 1930a]] konstruktesis altra publika edifici, memorigili e muzei, kom rezulto dil programo "[[New Deal]]".<ref>{{
En 1961 la Kongreso Usana ratifikesis la 23ma Emendo a la [[konstituco]], qua grantis a Washington D.C. 3 voti en l'elektala kolegio, por elektar la prezidanto e la viceprezidanto di la lando. En 1963 eventis la Granda Marcho vers Washington, qua demandis civila ed ekonomiala yuri por negri e la fino di [[rasismo]] en Usa. La quanto di partopreninti kalkulita varias de 200 mil til 300 mil personi.<ref name=WDL>{{
==Geografio==
[[Arkivo:WashingtonDC ISS013-E-13549.jpg|thumb|320px|Satelital imajo pri Washington D.C.]]
[[Arkivo:Washington_Monument,_Washington,_D.C._04037u_original.jpg|thumb|left|320px|Monumento homajanta (George) Washington, vidita de la parko apud marea baseno, kun floroza cerizieri.]]
Washington D.C. jacas inter la stati [[Virginia]] adweste, e [[Maryland]] adnorte, adeste ed adsude. Lua [[reliefo]] esas plana, kun kelka kolini. La maxim alta punto jacas 125 metri super la [[marala nivelo]]. La maxim basa punto jacas an la [[marala nivelo]], apud la fluvio [[Potomac]], qua formacas la naturala frontiero inter la urbo e la stato [[Virginia]].
La klimato di Washington D.C. esas [[subtropikala klimato|subtropikala]] humida (''Cfa'' segun la [[klimatala klasifikuro da Köppen]]) kun quar sezoni klare definita. La mezavalora [[temperaturo]] en julio ([[somero]]) esas 26,6°C, dum ke la mezavalora temperaturo en januaro ([[vintro]]) esas 2,2°C. Dum la somero la tempesti kun [[fulmino|fulmini]] e kelkafoye [[tornado|tornadi]] esas frequa. Dum la vintro, [[nivo|nivas]] mezavalore 381 mm omnayare. La [[printempo]]
La mezavalora yarala [[pluvo-quanto]] esas 1009,4 mm, e la maxim pluvoza monato esas mayo, kun mezavalore 101,3 mm.
==Transporto==
[[Arkivo:
[[Arkivo:Metro_7000-Series_railcar_debut_3.jpg|thumb|left|320px|Treno dil [[metroo]] di Washington D.C.]]
Washington havas plu kam 2.400 km di [[strado|stradi]] ed [[avenuo|avenui]]. Lua [[urbala ferovoyo]] inauguresis ye la [[27ma di marto]] [[1976]], e konsistas ek 86 stacioni kun 171,1 km di reli. ''Union Statio''n esas la precipua [[treno]]-staciono dil urbo, e recevas plu kam {{formatnum:70000}} personi omnadie.▼
Tri [[aeroportuo|aeroportui]] servas Washington D.C.: L'aeroportuo ''Ronald Reagan'', en [[Arlington, Virginia]] recevas domestika flugi. Altra esas l'aeroportuo internaciona ''Washington Dulles'' en la stato [[Virginia]], qua jacas jacas 42.3 km weste dil urbo inter la komtii Fairfax e Loudoun. Fine, l'aeroportuo Internaciona Baltimore-Washington ''Thurgood Marshall'' en [[Maryland]], 51 km nord-este de Washington D.C.
Lua [[ferovoyo|ferovoyala]] staciono ''Union Station'' esas la 2ma maxim uzata dal [[treno|treni]] de la kompanio ''Amtrak'', dop olta di New York. De ibe departa treni a [[Chicago]], [[New York]], [[Boston]], ed altra importanta urbi en Usa, ed anke [[Montréal]] e [[Toronto]] en [[Kanada]].
▲Washington havas plu kam 2.400
▲Tri [[aeroportuo|aeroportui]] servas Washington D.C.: L'aeroportuo ''Ronald Reagan'', en [[Arlington, Virginia]] recevas domestika flugi. Altra esas l'aeroportuo internaciona ''Washington Dulles'' en la stato [[Virginia]], qua jacas jacas 42.3 km weste dil urbo inter la komtii Fairfax e Loudoun. Fine, l'aeroportuo Internaciona Baltimore-Washington ''Thurgood Marshall'' en [[Maryland]], 51 km nord-este de Washington D.C.
==Referi==
[[Arkivo:WashMonument WhiteHouse.jpg|thumb|Monumento en Washington D.C.]]
{{reflist}}
[[Kategorio:Washington DC|*]]
|