Socialismo: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto
+texto, referi
Lineo 5:
Moderna socialismo originis del idei di multa filozofi, exemple [[Henri de Saint-Simon]], [[Charles Fourier]], [[Pierre Leroux]] e [[Marie Roch Louis Reybaud]], e de la movadi de la [[proletariaro]] dum la fino di la [[18ma yarcento]]. Omni kritikis l'efekti di industrialigo e [[privata proprieto]] en la socio. Utopiala socialisti, exemple Robert Owen, probis fondar propra-sustenanta komunitati, kun skopo separar su de [[kapitalismo|kapitalista]] socio. [[Henri de Saint-Simon]] kreis la vorto "socialismo" e favoris [[teknokratio]] ed industriala projeto.<ref>[http://www.fsmitha.com/h3/h44-ph.html "Adam Smith"] Fsmitha.com.</ref> Saint-Simon, [[Friedrich Engels]] e [[Karl Marx]] favoris la kreo di socio qua posibligis, per l'uzo di moderna teknologio, racionaligar ekonomial agado ed eliminar l'[[anarkio]] de la produktado [[kapitalismo|kapitalista]], qua efektigas periodala krizi di ecesiva produktado.<ref>{{cite web|title=Socialism: Utopian and Scientific |url=http://www.marxists.org/archive/marx/works/1880/soc-utop/ch03.htm|accessdate=11ma di aprilo 2020|language={{en}}}}</ref>
 
En [[1864]], fondesis en [[London]] l'[[Unesma internacionalo]], ube partoprenis diversa revolucionala grupi, inkluzite sequinti de [[Pierre-Joseph Proudhon]], sequinti de [[Louis Auguste Blanqui]] (o "Blanquisti"), [[social-demokratio|social-demokrati]] e [[sindikato|sindikatani]]. Pro la granda vario di filozofiala idei, balde komencis konflikti inter lua membri. L'adepti di [[Mihail Bakunin]] deziris igar kolektiva la kontrolo di produktado-moyeni, e samatempe konservar la formo di pago proporcionale la laboroprodukturo deda singla individuo. Kontraste, tale nomizita "anarko-komunisti" deziris ke ambe la kontrolo di produktado-moyeni e la posedajo de la produkturo esus kolektiva.
 
En [[Francia]] aparis tale-nomizita "sindikatismo", inspirita da Proudhom, e pose da Pelloutier e [[Georges Sorel]]. Ca ideo aparis dum la fino di la [[19ma yarcento]] en Franca [[sindikato|sindikati]], e divenis importanta movado en [[Italia]] e [[Hispania]] til ke ol represesis da [[fashismo|fashisti]] Italiana e da Frankoismo.
 
Samatempe kam l'idei da Marx ed Engels ganis aprobo, nome en central Europa, socialisti probis unionar su per internaciona organizuro. En 1889, cent yari pos [[Franca revoluciono]], fondesis tale nomizita [[duesma internacionalo]], kun la partopreno di 384 delegiti de 20 landi, qui reprezentis cirkume 300 organizuri socialista e laborala.<ref>[http://www.marxisthistory.org/subject/usa/eam/secondinternational.html ''The Second (Socialist) International 1889–1923'']</ref>
 
== Politikala movadi ==
{{Wikivortaro}}
* [[social-demokratio]]
* [[komunismo]]
Linio 16 ⟶ 17:
 
== Referi ==
{{Wikivortaro}}
{{reflist}}