Kanada: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, refero/referi
aktualigo di ligilo a The World Factbook
Lineo 36:
[[Arkivo:Langs_N.Amer.png|thumb|left|280px|Linguala regioni en Nordal Amerika ante l'arivo dil Europani.]]
{{PA|Historio di Kanada}}
[[Arkeologio|Arkeologiala]] e [[genetiko|genetikala]] studii indikas ke homi ja habitis [[Yukon]] cirkume {{formatnum:26500}} yari ante nun, e sude de [[Ontario]] cirkume {{formatnum:9500}} yari ante nun<ref>http://www.ucl.ac.uk/tcga/tcgapdf/Bortolini-AJHG-03-YAmer.pdf</ref>. On kalkulas ke existis 200 mil til 2 milioni indijeni en Kanada dum la [[15ma yarcento]]. L'unesma [[Europa]]ni qui arivis en la nuna Kanada esis [[vikingo|vikingi]]. Li establisis su en la regiono [[Newfoundland e Labrador|Newfoundland]] dum la [[yari 1000ma1000a]]<ref>[http://books.google.com/?id=m-4rb_GhQ5EC&lpg=PP1&dq=The%20Vinland%20sagas%3A%20the%20Norse%20discovery%20of%20America&pg=PA28#v=onepage&q Pálsson, Hermann (1965) (Digitized online by Google books). The Vinland sagas: the Norse discovery of America. Penguin Classics. p. 28. ISBN 0-14-044154-9]</ref> e, pos ke lia koloniigo faliis, li ne pluse probesis koloniigar la regiono. Erste en [[1497]], [[Italia]]n explorero [[Giovanni Caboto]] exploris la litoro por [[Anglia]].
 
[[Jacques Cartier]] exploris l'[[Atlantiko|Atlantika]] litoro di Kanada en [[1534]]. [[Samuel de Champlain]] arivis en [[1603]] e fondis [[Quebec]] en [[1608]]. En [[1610]] [[Unionita Rejio|Britaniani]] fondis lua unesma kolonii en la regiono, en Cupids e Ferryland<ref>{{cite web|url=http://books.google.com/books?id=_5AHjGRigpYC&pg=PA55|title = ''The Atlantic region to Confederation: a History''|author=Phillip Alfred Buckner; John G. Reid (1994)|publisher=University of Toronto Press. pp. 55-56}}</ref>. La [[Dek e tri kolonii]] fondesis poka yari pose. [[Nova-Skotia]] divenis Britaniana teritorio en [[1713]] per la [[kontrato di Utrecht]].
Lineo 73:
Norde, la klimato esas [[Polala klimato|Polala]] e subpolala. En [[Vancouver]], sude de la lando ed apud la litoro la klimato esas oceanala. Centre de la lando ol esas kontinentala. En [[Montréal]], la mezavalora [[temperaturo]] en [[julio]] ([[somero]]) esas 22,3°C, ed en [[januaro]] ([[vintro]]) esas -8,9°C.
 
La peizaji di Kanada varias de [[boreala foresto|boreala foresti]] sude til [[tundro]] e [[glaciero|glacieri]] an la nordo. Weste existas l'alta monti di la [[Rokoza montaro]]. Sud-weste, plana tereni (Kanadana plano) permisasposibligas kultivi. La regiono proxim la [[Granda Lagi]] koncentras granda parto di la habitantaro.
 
La maxim longa [[fluvio]] di Kanada esas [[fluvio Mackenzie|Mackenzie]], longa de 1738 kilometri, qua naskas en la [[Granda Lago Sklavo]]. Kande altra riveri qui debushas an la Granda Lago Sklavo inkluzesas, la tota extenso di Mackenzie amontas 4241 kilometri, e lua baseno amontas {{formatnum:1805200}} km².<ref>{{cite web|title=What is Canada's longest river?|url=https://smartwatermagazine.com/q-a/what-canadas-longest-river|accessdate=17ma di novembro 2020}}</ref>
Lineo 84:
[[Arkivo:Graph Evolution Population Canada.png|thumb|320px|Demografiala evoluciono di Kanada, 1867 til 2007.]]
[[Arkivo:Canadiens Francais Montage.jpg|thumb|left|220px|Kanadani kun Franca acendenti.]]
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por julio 2020, Kanada havis {{formatnum:37694085}} habitanti.<ref name=CIA>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geoscountries/canada/ca.html |title=North America::Canada|publisher=The World Factbook|accessdate=29ma di agosto 2020}}</ref> La maxim multa (32,3%) esas Kanadani. Angli esas 18,3%, Skoti esas 13,9%, Franci esas 13,6%, Irlandani esas 13,4%, Germani esas 9,6%, Chiniani esas 5,1%, Italiani esas 4,6%, indijeni Nord-Amerikana esas 4,4%, estal Indiani esas 4,1%, e 56,1% apartenas ad altra etnii. La quanto superiras 100%, nam multa personi mencionis plu kam 1 rasala origino.<ref name=CIA/> La maxim multa habitanti rezidas proxim la frontiero kun [[USA]]. Kanada recevis granda quanto di enmigranti, precipue de [[Europa]]na landi (cirkume 23%), Chinia (3,5%) ed altri.
 
L'oficala lingui de la lando esas [[Angla linguo|Angla]], parolata da 58,7%, e [[Franca linguo|Franca]], parolata da 22%. Punjabi parolesas da 1,4%, Italiana da 1,3%, Hispana da 1,3%, Germana da 1,3%, Kantonana da 1,2%, Tagalog da 1,2%, Araba da 1,1%, e 10,5% parolas altra lingui.<ref name=CIA/>
 
La [[religio]] kun maximamaxim granda nombro di adepti esas Katolikismo, por 39%. Protestanti esas 20,3%, Ortodoxa kristani esas 1,6%, altra kristani esas 6,3%, Mohamedani esas 3,2%, Hindui esas 1,5%, Sikh esas 1,4%, Buddhisti esas 1,1%, Judaisti 1%, e 0,6% praktikas altra religii. Sen religio esas 23,9%, segun dati de 2011.
 
La maxim populoza urbo esas [[Toronto]], kun plu kam 5 milioni habitanti. Altra importanta urbi esas [[Montreal]] (plu kam 1,6 milion habitanti en 2006), [[Calgary]] (plu kam 900 mil habitanti) [[Ottawa]] (plu kam 800 mil habitanti), [[Edmonton]] (plu kam 700 mil habitanti), [[Vancouver]] (plu kam 570 mil habitanti) e [[Quebec-urbo]] (plu kam 400 mil habitanti).
Lineo 97:
Pri [[literaturo]] en l'Angla, importanta nomi esas [[Robertson Davies]], [[Michael Ondaatje]], [[Stephen Leacock]], Carol Shields, [[Alistair MacLeod]] e [[Margaret Atwood]]. En Franca linguo esas [[Philippe-Ignace-Francois Aubert de Gaspé]], [[Louis-Honoré Fréchette]], [[Gabrielle Roy]], [[Anne Hébert]], [[Antonine Maillet]], Nicole Brossard e [[Roch Carrier]].
 
Pos la [[17ma yarcento]] Kanada developis bona muzikala substrukturo, kun konservatorii, akademii, radio-stacioni, edc. Kompozisto [[Joseph Quesnel]] skribis unesma Kanadan [[opero]] en fino di la 18ma yarcento. [[Alexander Muir]] kompozis ''The Maple Leaf Forever'' en [[1867]] por celebrar Kanadana kunfederuro. Pri [[jazo]], importanta nomi esis [[Oscar Peterson]], [[Guy Lombardo]], e l'unesma Kanadana [[rock]]-idolo, [[Paul Anka]]. Inter l'artisti de la [[yari 1960ma1960a]], kantisto e kompozisto [[Neil Young]] eniris ''Rock And Roll Hall of Fame'' du foyi.
 
En pop-kulturo, kelka notora nomi esas [[Céline Dion]], [[Nelly Furtado]], [[Avril Lavigne]] ed [[Alanis Morissette]].
Lineo 106:
=== Sporti ===
[[Arkivo:Canada2010WinterOlympicsOTcelebration.jpg|thumb|320px|Kanadana esquado pri [[hokeo sur glacio|hokeo* sur glacio]] celebras sua vinko dum la [[Vintrala Olimpiala Ludi]] di 2010.]]
Kanada komencis praktikar organizita [[sporto|sporti]] dum la yari 1770ma1770a. Nun, la precipua profesionala sporti praktikata en la lando esas [[hokeo sur glacio|hokeo* sur glacio]], ''lacrosse'', [[basketbalo]], [[basbalo]] e diversa formi di pedbalono-sporti, nome [[Usana futbalo]] e [[futbalo]]. La nacionala sporti di Kanada esas hokeo* sur glacio e ''lacrosse''. [[Golfo]], [[futbalo]], [[basbalo]], [[teniso]], [[skio]], ''[[badminton]]'', [[volebalo]], [[biciklado]], [[natado]], [[kugloludo]], [[rugbio|rugbio*-uniono]], pirogo-remado, kavalk-arto, ''squash'' e lukti ank esas prizata ed ordinare praktikata da yuni ed amatori.
 
La lando partoprenabas en preske omna [[Olimpiala ludi]] depos 1900. En 1976, ol gastigis l'[[Olimpiala Ludi en Montréal, 1976|la 21ma Somerala Olimpiala Ludi]], e kelkafoye anke la [[Vintrala Olimpiala Ludi]]. En 2026, kelka partii de la [[Mondala Kupo di Futbalo]] ank eventos en Kanada.