Malaizia: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
Etiketi: Redaktita per smartfono Redaktita per informatikoprogramo "app"
aktualigo di ligilo a The World Factbook
Lineo 28:
| Nomo_himno = ''Negaraku''
| Pekunio = [[ringgit di Malaizia]]
| Religii = [[Islamo]] 47,7% Chiniala religii 24,1%, [[Kristanismo]] 8,3%, [[Hinduismo]] 7,3%, [[Budismo]] 6,7%
}}
'''Malaizia''' esas lando jacanta an sud-estal Azia. La lando havas terala frontieri kun [[Tailando]] norde, en la kontinento; kun [[Brunei]] nord-weste, an l'insulo [[Borneo]]; e kun [[Indonezia]] sude, ank en Borneo. Ol anke havas marala frontieri kun [[Singapur]] sude, e kun Indonezian arkipelago weste, sude ed este.
Linio 52 ⟶ 51:
La federala sistemo adportis tensi a la regiono, inkluzite [[Konflikto Malaizia-Indonezia|konflikto kun Indonezia]], la nedependo di [[Singapur]] en [[1965]], e rasala tensi inter Malaiziani de raso Malaya, e Malaya-Chiniani. Ta konflikti efektigis rasala tumulti ye la [[13ma di mayo]] [[1969]]. Pos ta konflikti, lora chefministro [[Tun Abdul Razak]] lansis kontroversal ekonomikala programo por distributar richeso.
 
Dum la [[yari 1980ma1980a]] dum l'administrado di la chefministro [[Mahathir Mohamad]] eventis epoko di rapida kresko [[ekonomiko|ekonomikala]] ed en la urbi. La bazo dil ekonomio chanjesis de agrokultivo ad industrio. Granda projeti, exemple la [[turmi Petronas]], la moderna Choseo Nordo-Sudo, o la nova administrala urbo, [[Putrajaya]], kompleteskis.<ref>{{cite web|authoer=Spaeth, Anthony|url=http://web.archive.org/web/20040208195939/http://www.time.com/time/asia/2003/mahathir/mahathir961209.html |date=9ma di decembro 1996 |title="Bound for Glory"|publisher= Time magazine }}</ref>.
 
== Politiko ==
Linio 78 ⟶ 77:
[[Arkivo:Percentage_distribution_of_Malaysian_population_by_ethnic_group,_2010.svg|thumb|350px|Procento di la habitantaro segun etnio (kontado di 2010).]]
[[Arkivo:Maulidur_Rasul_(8414773898).jpg|thumb|280px|left|[[Moskeo]] en [[Putrajaya]].]]
Segun la [[demografiala kontado]] di 2020, Malaizia havis {{formatnum:32652083}} habitanti.<ref name=CIA>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geoscountries/malaysia/my.html|title=East Asia/Southeast Asia::Malaysia - The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=17ma di septembro 2020|language={{en}}}}</ref> La maxim multa (62%) esas Bumiputera (qua inkluzas Malayi ed altra etnii, exemple Orang Asli, Dayak ed Anak Negeri). Chiniani esas 20,6%, Indiani esas 6,2%, altra etnii esas 0,9%, e 10,3% esas stranjeri.<ref name=CIA/>
 
L'oficala linguo di la lando esas [[Malaya linguo|Malaya]]. L'[[Angla linguo|Angla]] e la [[Chiniana linguo|Chiniana]] (e lua dialekti Kantonana, Mandarin, Hokkien, Hakka, Hainan, Foochow) e la lingui Tamil, Telugu, Malayalam, Panjabi e Thai anke parolesas.<ref name=CIA/>
 
La [[religio]] kun maximamaxim granda nombro di adepti esas Mohamedana (61,3% de la habitantaro), qua ank esas l'oficala religio di la lando. Buddhisti esas 19,8%, Kristani esas 9,2% e Hindui esas 6,3%. Konfuceismo, Taoismo ed altra tradicionala Chiniana religii praktikesas da 1,3% de la habitantaro, 0,4% praktikas altra religii, 0,8% praktikas nula religio, e 1% ne informis pri religio.<ref name=CIA/>
 
La maxim populoza urbo esas [[Kuala Lumpur]]. Altra importanta urbi esas [[Ipoh]] e [[Kelang]].
Linio 88 ⟶ 87:
== Kulturo ==
[[Arkivo:AbdullahbinAbdulKadir-HikayatAbdullah-1849.jpg|thumb|250px|Pagino de ''Hikayat Abdullah'', skribita da [[Munshi Abdullah]]]]
Forta orala tradiciono existis ante l'arivo di [[skripto]] en nuna Malaizia. Dum la fino dil [[15ma yarcento]], [[islamo]] ed [[araba alfabeto]] arivis en la regiono. En [[1971]], la guvernerio di Malaizia definis Malaiziana literaturo en diversa lingui e formi di skripto. [[Munshi Abdullah]] (1797 til 1854) judikesas kom la patro di la [[literaturo]] Malaya. Altra importanta nomi esas [[Ishak Haji Muhammad]] (konocata kom Pak Sako), Che Husna Azhari, [[Faisal Tehrani]] ed altri. De la komenco dil yari 1950ma1950a, la literaturo Malaiziana skribita per Chiniana expansas.
 
[[Arkivo:YanAriefSapeh.jpg|thumb|left|280px|Muzikisti del etnio Dayak pleas tradicionala kord-instrumento ''sapeh''.]]
La [[muziko]] e populala teatro tradicionala de Malaizia probable originis en la regiono Kelantan-Pattani. La bazo di tradicionala muziko esas perkut-instrumenti, di qui la maxim importanta esas la tamburo ''gendang''. Existas adminime 14 tipi de tamburi tradicionala.<ref name="Asiapac">{{Cite book| last = Asiapac Editorial |title = Gateway to Malay Culture|publisher = Asiapac Books Ptd Ltd| year = 2003|location = Singapore| page = 110| url = https://books.google.com/?id=1qIhB0I3Pq0C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false| isbn = 981-229-326-4}}</ref> La muziko akompanas la naraco di tradiconala rakonti, celebras la cikli de la vivo, ed yarala eventi, exemple mesono ed altra rekolti. Altra populi havas sua propra muzikala stili ed instrumenti, exemple le Dayak, Chiniani-Malaiziani ed Indiani-Malaiziani. Pri klasika orkestrala muziko, l'Orkestro Filharmoniala di Malaizia (Angle ''Malaysian Philharmonic Orchestra'') fondesis en 1997 e ja exkursis a plu kam 20 landi. Lua sideyo esas la Filarmoniala Salono Petronas, che Turmi Petronas, en Kuala Lumpur.
 
La moderna [[pop-muziko]] di Malaizia komencis developesar dum la yari 1920ma1920a e 1930ma1930a. Grupi di amuzeri qui prizentis tradicionala opero-teatro ''Bangsawan'' komencis adaptar kelka elementi de tradicionala muziki e dansi Malaiziana a la muzikala instrumenti adportita dal Angli ed Usani. Un ek la maxim anciena kansoni enrejistrita kun elementi "pop" en la lando esis ''Tudung Periok'', da Momo Latif, en 1930. Dum la yari 1960ma1960a aparis la stilo ''Pop Yeh-yeh'', kun influi de [[The Beatles]] ed altra ''[[rock]]''-bandi Britaniana. Altra stili di ''rock'', exemple ''[[punk rock]]'', ''[[heavy metal]]'' ed altri, ank influis lokala muziko dum recenta yari, ed anke ''ska'', ''[[reggae]]'' e ''[[funk]]''. Dum la yari 1980ma1980a, pro l'influo di cinematografuri ''Breakin''' (1984), ''Breakin' II: Electric Boogaloo'' (1984) e ''Beatstreet'' (1984) aparis l'unesma [[hip-hop]]-kansoni kantata en Malaya. Nun, la muziki de Malaizia, Indonezia e Singapur reciproke influas l'una l'altra, nam Malaya linguo parolesas en la tri landi.
 
[[Arkivo:2012_Olympics_IMG_2569.jpg|thumb|280px|[[Koo Kien Keat]] e [[Tan Boon Heong]] ludanta ''badminton'' dum l'Olimpiala Ludi di 2012.]]