Botswana: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
m →‎Historio: upgrade
aktualigo dil ligilo a The World Factbook
Lineo 1:
{{Landi
| Nomo = Botswana
| Lokala_nomo = Republic of Botswana<br />Lefatshe la Botswana
| Flago = Flag of Botswana.svg
| Blazono = Coat_of_Arms_of_Botswana.svg
| Imajo_mapo = LocationBotswana.svg
| Chefurbo = [[Gaborone]]
| Habitanti_chefurbo = {{formatnum:191776}} (2006)
| Precipua_urbo = [[Gaborone]]
| Oficala_lingui = = [[Setswana linguo|Setswana]], [[Angla linguo|angla]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Botswana
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Mokgweetsi Masisi]]
| Surfaco = {{formatnum:581730}}<ref name="WFB"/>
| Rango_surfaco = 47
| Surfaco_aquo = 2,6
| Habitanti = {{formatnum:2214858}}<ref name="WFB">{{Cite web|url= https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geoscountries/botswana/bc.html |title="Botswana" - The World Factbook|author=CIA|accessdate=12ma di oktobro 2018|language={{en}}}}</ref>
| Rango_habitanti = 144
| Yaro = 2018
| Denseso di habitantaro = 3,8
| Reto_kodexo = .bw
| Nomo_himno = ''Fatshe leno la rona''
| Pekunio = [[pula]]
| Religii = [[Kristanismo]] 59,9%, tradicionala religii 38,8%
}}
'''Botswana''' esas lando jacanta enan sudal [[Afrika]]. LuOl havas kom vicini [[Namibia]] norde e weste, [[Sudafrika]] sude, e [[Zimbabwe]] este.
 
'''Bazala fakti pri Botswana.'''
=== Historio ===
[[Arkivo:BushmenSan.jpg|thumb|left|250px|[[Bushmano|bushmani]] (populo San) en Botswana.]]
{{PA|Historio di Botswana}}
Linio 37 ⟶ 36:
Kande l'[[Uniono di Sudafrika]] formacesis en [[1910]], Bechuanalando, Basutolando (nune [[Lesotho]]) e Swazilando (nune [[Eswatini]]) ne inkluzesis en lua teritorio. Kande la Nacionala Partiso ganis povo en Sudafrika en [[1948]] e adoptis segregaco, l'ideo pri unionar la teritorii desaparis.
 
En junio [[1964]] Unionita Rejio aceptis l'ideo pri propra guvernerio [[demokratio|demokratiale elektita]] por Botswana, qua nedependeskisnedependanteskis ye la [[30ma di septembro]] [[1966]]. [[Seretse Khama]] esis lua unesma prezidanto, e rielektesis du foyi. En [[1984]] eventis elekto e la viceprezidanto [[Quett Joni Masire]] vinkis. Ilu anke rielektesis du foyi, en [[1989]] ed en [[1994]].
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:BotswanaParliament.jpg|thumb|250px|left|Sideyo dil Parlamento en [[Gaborone]].]]
Botswana esas prezidantala [[republiko]]. La [[prezidanto]] esas [[chefo di stato]] ed anke [[chefo di guvernerio]], ed elektesas dal parlamento (''National Assembly'') por 5-yara periodo. La nuna prezidanto esas [[Mokgweetsi Masisi]].
Linio 47 ⟶ 46:
La Supra Korto esas la maxim alta korto dil [[judiciala povo]] di Botswana. Ol povas judiciar tota kriminala e civil aferi. La prezidanto indikas la membri di la Supra Korto.
 
=== Geografio ===
[[Arkivo:Botswana map.png|thumb|250px|Mapo di Botswana.]]
[[Arkivo:Okavango11.jpg|thumb|left|250px|Aeral imajo pri la [[delto dil fluvio Okavango]].]]
Linio 56 ⟶ 55:
Botswana esas miarida lando, pro lua kurta pluvoza sezono. L'[[altitudo]] modifikas la [[klimato]] e transformas ol en subtropikala. La sika sezono duras de aprilo til oktobro sude de la lando, e de aprilo til novembro sude. Tamen la [[pluvo-quanto]] norde esas plu granda kam sude. Sude, la mezavalora temperaturi dum la vintro esas 14ºC. Dum la somero, la mezavalora temperaturo di la lando esas 26ºC.
 
=== Ekonomio ===
{{PA|Ekonomio di Botswana}}
Botswana esas la 3ma maxim granda mondala produktanto di [[diamanto]]. La [[TNP]] po persono kreskis plu rapide dum recenta yari: segun l'[[Internaciona Monetarala Fonduro]] la lando kresis mezavalore 9% omnayare, de 1966 til 1999. L'extraktado di [[diamanto]] esas importanta fonto di extera revenui.
 
=== Demografio ===
[[Arkivo:Hosanas in front of a thatched traditional house at Domboshaba cultural festival 3.jpg|thumb|250px|Mulieri de etnio ''Kalanga'' avan rurala skolo.]]
[[Arkivo:Bosquimanos-Grassland Bushmen Lodge, Botswana 09.jpg|thumb|250px|left|[[Bushmano|Bushmani]] de Botswana.]]
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por 2017, Botswana havis {{formatnum:2214858}} habitanti.<ref name="WFB"/> En 2011, la maxim multa habitanti (79%) esas Setswana. Le Kalanga esas 11%, le Basarwa esas 3%. Altra grupi, inkluzite le Kgalagadi e le blanki esis 7%.<ref name="WFB"/> Botswana severe afektesis dal epidemio di [[AIDS]]: en 2006, on kalkulis ke la viv-expektajo pos nasko diminutabis de 65 yari til 35 yari.<ref>{{Cite journal |journal= J Intern Med |year= 2008 |volume=263 |issue=3 |pages= 218–43218-43 |title=The first postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS |author=LO Kallings}}</ref> Tamen, pos la [[demografiala kontado]] di 2011, la viv-expektajo kalkulesas en 54,06 yari.<ref name="WFB"/>
 
L'oficala linguo di la lando esas [[Angla linguo|Angla]], tamen ol esas la matrala linguo nur por 2,8% de la habitantaro. Setswana (77,3%), Sekalanga (7,4)%, Shekgalagadi (3,4%) esas la precipua lingui parolata.<ref name="WFB"/>
 
La [[religio]] kun maximamaxim granda nombro di adepti - 79% de la habitantaro, segun statistiki de 2011 - esas Kristanismo. Cirkume 4% praktikas la tradicionala religio ''Badimo'', 15% praktikas nula religio, 1,4% praktikis altra religii (Baha'i, Hindui, Mohamedani, Rastafariani) , e 0,3% ne informis la religio.<ref name="WFB"/>
 
La guvernoguvernerio kolokis multe en eduko pos la nedependantesko en 1966. Lore, la lando havis poka diplomizita adulti, e poka studenti kompletigis la sekundara skolo. En 2008, cirkume 83% del adulti savis lektar e skribar. Existas 7 teknologiala fakultati e quar universitati en la lando: l'Universitato di Botswana, l'universitato Botho, l'universitato Limkokwing pri Kreiva Teknologio, e l'universitato Ba Isago. L'universitato di Botswana kreesis en 1982 tra akto de la Parlamento.
 
La maxim populizitapopuloza urbo esas [[Gaborone]]. Altra importanta urbi esas [[Francistown]] e [[Molepolole]].
 
=== Kulturo ===
[[Arkivo:Unity_Dow_-_PopTech_2011_-_Camden_Maine_USA_(cropped).jpg|thumb|200px250px|[[Unity Dow]]]]
La tradicionala [[muziko]] di Botswana esas precipue kantata, kelkafoye akompanata per perkut-instrumenti e/o korda instrumenti. Dum recenta yari, la [[gitaro]] divenabas populara muzikal instrumento por la muziki Tswanana. La muzikala stili ''[[hip hop]]'', ''[[folk]]'', ''afro-pop'', ''kwasa kwasa'' (Afrikana versiono di la ''[[rumba]]''), ''kwaito'' e ''[[rock]]'' esas populara, nome por la yunaro.
 
Kelka skriptisti uzis Botswana kom ceneyo por lua noveli, exemple Britaniana-Zimbabweana skriptisto [[Alexander McCall Smith]]. La judiciistino ed aktivistino pri homala yuri [[Unity Dow]] skribis tri noveli pri sociala temi ed esas importanta nomo di nuntempa Botswanana [[literaturo]], kune Moteane Melamu e la poeto Barolong Seboni.
Linio 81 ⟶ 80:
[[Futbalo]] esas la maxim populara [[sporto]] de la lando. Altra populara sporti esas softbalo*, [[kriketo]], [[teniso]], [[rugbio]], badminton, [[golfo]] ed [[atletismo]]. La lando ganis lua unesma Olimpiala medalio kande l'atleto [[Nijel Amos]] ganis l'arjenta medalio por 800-metra kurado en 2012.
 
=== Referi ===
{{reflist}}
{{Commons|Botswana}}