Armenia: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto
Etiketi: Redaktita per smartfono Redaktita per informatikoprogramo "app"
+texto, imaji, referi
Lineo 19:
| Rango_surfaco = 142
| Surfaco_aquo = 4,71
| Habitanti = {{formatnum:2924816}}<ref name="UN_WPP">{{cite web |url=https://esa.un.org/unpd/wpp/DataQuery/ |title=World Population Prospects: The 2017 Revision|publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division |accessdate=10ma di septembro 2017}}</ref>
|type=custom data acquired via website |publisher=United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division |accessdate=10ma di septembro 2017}}</ref>
| Rango_habitanti = 134
| Yaro = 2016
Linio 27 ⟶ 26:
| Nomo_himno = ''Mer Hayrenik''
| Pekunio = [[Dram]]
| Religii = [[kristanismo]]
}}
'''Armenia''' esas lando jacanta an [[Azia]], inter [[Iran]], [[Turkia]], [[Azerbaijan]] e [[Gruzia]].
Linio 34 ⟶ 32:
 
== Historio ==
Cirkume [[600 aK]] la [[Rejio di Armenia]] o [[Granda Armenia]] establisesis, e duris komesar nedependanta rejio til [[387]]. La regiono subisis l'invadoinvadi didal [[Asiria]]ni, [[Anciena Grekia|Greki]], [[Roman imperio|Romani]], [[Bizanco|Bizancani]], [[Arabia|Arabi]], [[Mongolia|Mongoli]], [[Persia]]ni, [[Otoman imperio|Otomani]] e [[Rusa imperio|Rusi]].
 
[[Kristanismo]] arivis en la regiono cirkumcirkume la yaro [[40]]. Rejulo [[Tiridates la 3ma di Armenia|Tiridates la 3ma]] transformis ol en l'oficala [[religio]] di la rejio.
 
[[Arkivo:Vardan_Mamikonyan_medal.jpg|thumb|200px|left|[[Vardan Mamikonian]]]]
Linio 43 ⟶ 41:
Dum la [[16ma yarcento]], l'[[Otoman imperio]] e la [[dinastio Safavid]] de [[Persia]] dividis la regiono. Pose, dum la [[19ma yarcento]], [[Rusa imperio]] anexis l'esto di Armenia.
 
[[Arkivo:Flag of Armenia (1918–1922).svg|thumb|left|250px|FlagoStandardo dil [[Unesma Republiko di Armenia]]]]
Dum l'[[Unesma mondomilito]], [[Rusa imperio]] okupis la Turka Armenia, en 1915. L'okupeso Rusa duris til 1918, kande Rusia cedis itere la regiono ad Otoman imperio pos signatir la [[Kontrato di Brest-Litovsk]].
 
Linio 76 ⟶ 74:
L'oficala linguo di la lando esas [[Armeniana linguo|Armeniana]]. La stranjera lingui maxim parolata esas la Rusa e l'Angla: segun inquesto de 2013, 95% ek la habitanti savis parolar kelka Rusa, e 40% savis parolar kelka Angla.
 
La [[religio]] kun maximamaxim granda nombro di adepti esas [[Kristanismo]]. De la habitantaro, 93% apartenas al Eklezio Apostolala Armeniana. Existas mikra grupi di Batisti, membri del Evangelial Eklezio Armeniana, Katoliki, e Mohamedani. Judi esis nur 750 personi.
 
== Kulturo ==
[[Arkivo:Garni_Armenien_msu-2018-3149.jpg|thumb|280px|La templo di Garni.]]
{{nekompleta}}
Armeniani havas sua propra linguo ed [[alfabeto]]. L'alfabeto Armeniana inventesis en 405 da Mesrop Mashtots, e konsistas ek 39 literi. [[Armeniana linguo]] parolesas da 95% ek la habitantaro kom matrala linguo, e 75,8% del habitanti anke parolas la Rusa kom duesma linguo. L'[[Angla linguo]] gradope populareskas kom duesma o triesma linguo.
== Referi ==
{{reflist}}
 
En Armenia esas posibla trovar elementi del [[arkitekturo]] Greka-Romana en la templo di Garni, del 1ma yarcento pos Kristo, l'unika templo qua ne destruktesis o transformesis en kristana kirko pos l'adopto di [[kristanismo]]. Ol dedikesis a tri Greka-Romana deaji: Jupiter, Juno e Minerva.
== Extera ligili ==
 
[[Arkivo:Abovian.jpg|thumb|200px|left|[[Khachatur Abovian]]]]
La [[literaturo]] di Armenia komencis cirkume la yaro [[401]]. La maxim multa exempleri pri literaturo de la [[5ma yarcento]] skribesis da [[Movses Khorenatsi]]. Il unesmafoye skribis la historio di la lando, ed anke kompozis poemi e himni. Ilua verki kontenas elementi de Armeniana orala tradicioni de ante la konverto dil habitantaro a [[kristanismo]]. Dum [[Mezepoko]], multa religiala libri trakukesis al Armeniana. Dum la 19ma e la 20ma yarcento, Armeniana literaturo rinaskis, ed aparis importanta skriptisti e poeti, exemple [[Hagop Baronian]], [[Vahan Tekeyan]], [[Siamanto]], Hovhannes Hovhannisyan, [[Levon Shant]], [[Krikor Zohrab]], [[Rupen Zartarian]], [[Avetis Aharonyan]], [[Garegin Nzhdeh]], [[Atrpet]], [[Gostan Zarian]], [[Hrand Nazariantz]] e [[Nigol Aghpalian]]. [[Khachatur Abovian]] judikesas kom la fondinto di moderna Armeniana literaturo.
 
La [[muziko]] di Armenia prezervis multa tradicionala elementi, ma anke recevis moderna e nuntepala influi. Dum la 19ma yarcento, [[Komitas Vardapet]] asemblis e transskribis multa exempli pri folklorala muziki. Pri klasika muziko, la Filarmoniala Orkestro di Armenia fondesis en 1925 en [[Yerevan]], ed enrejistris plu kam 30 [[CD]] kun importanta artisti e maestri.
 
En 1936 fondesis l'unesma [[jazo]]-bando di Armenia. Sovietiana jazo developesis dum la 20ma yarcento e, plu recente, [[Tigran Hamasyan]] kunfuzis elementi de folklorala muziko kun jazo. Pri [[pop-muziko]], kantistino [[Sirusho]] e kantistulo André divenis internacione konocata pos reprezentar Armenia en l'[[Euroviziono-Konkurso di Kansono]]. [[Rock]] e [[hip hop]] anke populareskis dum recenta yari. En 2010, Armenian-Usana kantisto [[Super Sako]] obtenis internaciona suceso per la kansono ''Mi Gna'', qua rimixesis da multa disk-jokei en tota mondo.
 
== Referi ed extera ligilo ==
{{Commons|Kategorio:Armenia|Armenia}}
{{reflist}}
* [http://www.armenica.org Armenica.org]