Dominikana Republiko: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
kelka korektigi, aktualigi e plugrandigo dil texto |
Nula rezumo di redakto |
||
Lineo 25:
| Religii = [[kristanismo]] (88,6%)
}}
'''Dominikana Republiko''' (anke '''Dominga Republiko''') esas lando jacanta an l'insulo [[Hispaniola]] en [[Karibia]].
'''Bazala fakti pri Dominikana Republiko.'''
{{PA|Historio di Dominikana Republiko}}
L'insulo [[Hispaniola]] deskovresis da [[Cristoforo Colombo]] ye la [[5ma di decembro]] [[1492]]. Ol nedependanteskis de [[Hispania]] ye la [[30ma di novembro]] [[1821]]. Tamen, [[Haiti]]ana trupi, komandita dal militestro e lora prezidanto [[Jean-Pierre Boyer]] invadis la lando en februaro [[1822]].
[[Arkivo:PedroSantana.jpg|thumb|left|250px|[[Pedro Santana y Familias]]]]
Lineo 44:
Ye la [[15ma di mayo]] [[1916]] [[Usa]]na trupi okupis [[Santo Domingo]] por exekutar blokuzo e forsar la ministro dil armeo Desiderio Arias renuncar. En [[1924]], pos ke [[Horacio Vásquez]] vinkis prezidantal elekto, finis l'unesma Usana interveno. En [[1930]], kande Vázquez probis prorogar lua mandato, eventis [[stato-stroko]] komandita da generalo [[Rafael Leónidas Trujillo]] e dal civilo [[Rafael Estrella Ureña]], qua divenis prezidanto. Ureña guvernis til la [[21ma di aprilo]] [[1930]], kande Leónidas Trujillo asumis la povo. Trujillo formale guvernis til [[1938]], quankam il duris influar super Dominikana politiko til [[1961]].
Dum la guvernisteso di Trujillo, quankam l'[[ekonomio]] kreskis multe, eventis granda politikala represo. Il imperis masakro kontre Haitiani qui vivis en la lando. On kalkulas ke {{formatnum:17000}} til {{formatnum:35000}} Haitiani mortigesis dum 5 dii, de la [[2ma di oktobro]] til la [[6ma di oktobro]] [[1937]]. En [[1960]] tri ek la quar "fratulini Mirabal" - Patria Mercedes, Argentina Minerva e Antonia María Teresa Mirabal - qui opozsis lua rejimo, ocidesis. L'asasineri esis membri de la sekreta polico, e konfesis la kriminego pos la morto di Trujillo. Usa e Dominikana elito komence suportis la rejimo di Trujillo, ma Usa fine ruptis kun Trujillo kande ilu probis mortigar [[Venezuela]]na prezidanto [[Rómulo Betancourt]], forta kritikisto di lua rejimo. Trujilo asasinesis en [[1961]].
En [[1963]] [[Juan Bosch]] vinkis l'unesma libera elekti pos la morto di Trujillo, ma nur 7 monati pose, ye la [[25ma di septembro]] sam yaro, ilu revokesis per [[stato-stroko]] e remplasesis per uniono di militisti. La desplezuro di la populo kreskis, ed en 1965 eventis militala revolto komandita da [[Francisco Alberto Caamaño]] qua demandis la riveno di Bosch a povo. Usa ed altra membri del [[Organizuro di Amerikana Stati]] intervenis por sufokar la revolto.
Lineo 50:
De [[1966]] til [[1978]] [[Joaquín Balaguer]] okupis povo per elektala fraudi e terorismo di stato. En 1978 [[Antonio Guzmán Fernández]] del partiso ''Partido Revolucionario Dominicano'' ganis l'elekti.
[[Arkivo:Santo_Domingo_National_Palace.jpg|thumb|250px|Nacionala palaco, en [[Santo Domingo]].]]
Dominikana Republiko esas [[demokratio|demokratiala]] stato. La prezidanto esas [[chefo di stato]], [[chefo di guvernerio]] di la lando e komandero dil armei. Lu elektesas dal populo por 4-yara periodo, ma povas rielektesar por la sequanta periodo. La nuna prezidanto esas [Danilo Medina Sánchez]], qua elektesis en mayo [[2012]] ed asumis la povo ye la [[16ma di agosto]] sam yaro.
Lineo 58:
La maxim alta korto di la lando esas la Supra Judicikorto, kun 16 membri qui elektesas dal “kongreso di judiciisti”, ento kreita en la konstitucala reformo di 1994, por garantiar la nedependo di [[judiciala povo]].
[[Arkivo:Dr-map.gif|thumb|
[[Arkivo:Puente Hermanos Petiño, critical water level 239.jpg|thumb|left|
Dominikana Republiko okupas la centro e l'esto dil insulo [[Hispaniola]]. Ol jacas inter [[latitudo|latitudi]] 17°N e 20°N e [[longitudo|longitudi]] 68°W e 72°W. Multa insuli ed insuleti apartenas a Dominikana teritorio.
Lineo 67:
La precipua [[fluvio]] di Dominikana Republiko exkluziva de lua teritorio esas Yaque del Norte, longa de 298 km. Altra importanta fluvii esas Yuna (longa de 185 km), Yaque del Sur (longa de 183 km) ed Artibonito (la maxim longa de Hispaniola, longa de 320 km, qua fluas vers Haiti).
{{PA|Ekonomio di Dominikana Republiko}}
[[Arkivo:Dominican Rep demography.png|250px|thumb|Demografio di Dominikana Republiko, 1961-2003]]
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por julio 2018, Dominikana Republiko havis {{formatnum:10298756}} habitanti. Segun etnio, esis mestici (70,4% segun statistiki de 2014, di qui 58% esis mestici di indijeni, e 12,4% esas mestici di negri e blanki). Negri esis 15,8%, blanki esis 13,5%, e 0,3% esis de altra etnii.<ref name=CIA>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/dr.html |title=Central America::Dominican Republic - The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=25/06/2019 19:59:56}}</ref>
Lineo 78:
La procento di habitantaro segun [[religio]] esas: [[Katolikismo]] (95%). Altra religii esas 5%.<ref name=CIA/>
[[Arkivo:Juan Luis Guerra 2012.jpg|thumb|200px|[[Juan Luis Guerra]]]]
La maxim konocata muzikala ritmo de Dominikana Republiko esas ''[[merengue]]''. Du ek lua maxim konocata muzikisti e kantisti esas [[Juan Luis Guerra]] e [[Wilfrido Vargas]].
Lineo 88:
[[Basbalo]], [[boxo]] e [[basketbalo]] esas la tri maxim populara [[sporto|sporti]] en Dominikana Republiko.
{{Commonscat|Dominican Republic}}
{{reflist}}
| |||