[[Arkivo:OLV-01.jpg|eta|330x330ra|Maastricht]]
'''Maastricht''' ([[Limburgana linguo|Limburgana]]: ''Mestreech'') esas urbo e municipo en sudestasudestala [[Nederlando]].
Ol esas la chefurbo e max maxim granda urbo dil provinco [[Limburg]], ultre la max maxim granda urbo en la historiala [[Dukio di Limburg]], qua hodie jacusapartenas ena e Nederlando e [[Belgia]].
Maastricht situesas an amba rivi di la [[fluvio]] [[Meuse]] ([[Nederlandana linguo|nederlandana]]: ''Maas''), ye la loko ube la rivero [[Jeker]] ([[Franciana linguo|franca]]: ''Geer'') enfluas ol.
Maastricht developesis de [[Romana Imperio|Romana]] habiteyo a [[Mezepoko|mezepoka]] religiala centro, garnizon-urbo e frua industriala urbo. Hodie, Maastricht bone egardesas kom richa kulturala centro. Maastricht havas 1677 nacionala heredajo-situi (''[[Rijksmonument|Rijksmonumenten]]''), dop nur [[Amsterdam]]. Ol konocesas, pro la [[Pakto di Maastricht]], kom naskeyo dil [[Europana Uniono]], europana civitaneso, e la europana unika pekunio, la [[euro]].
La urbo esas populara che [[Turismo|turisti]] pro [[Butiko|butiki]] ed amuzi, e havas granda internaciona studento-populo. Maastricht esas membro di la [[Reto de Maxim Anciena Europana Urbi]], e parto dil [[Euroregiono Meuse-Rheno]] , qua inkluzas proxima urbi [[Aachen]], [[Eupen]], [[Hasselt]], [[Liège]] e [[Tongeren]]. Ica Euroregiono esas metropolo kun habitantaro c. 3.900.000 e diversa internaciona universitati.
=== '''Nomo''' ===
La nomo Maastricht devenas de [[Latina linguo|Latina]] ''Traiectum ad Mosam'' (o ''Traiectum Mosae''), 'transireyo ye la Meuse', e referas la ponto konstruktita da la Romani. La Latina nomo unesme aparas en mezepokamezepokala dokumenti ed on ne savas ka to esis la oficala nomo di Maastricht dum Romana tempo. Rezidanto di Maastricht referesas kom ''Maastrichtenaar, ''od en la lokala dialekto ''Mestreechteneer'' o ''Sjeng'' (de la olim populara franca nomo ''Jean'').
=== '''Historio''' ===
On debatas ka Maastricht esas la max anciena urbo en Nederlando. Uli egardas [[Nijmegen]] kom la max anciena.[[Arkivo:Maas Maastricht.jpg|eta|260x260ra|La Meuse (''Maas'') en Maastricht]][[Kelto|Kelti]] habitis hike c. 500 aK, ye loko ube la Meuse esis neprofunda e do facile transirebla.
On ne savas kande la Romani arivis en Maastricht, o ka li fondis ol. Li konstruktis ponto sur la Meuse en la 1ma yarcento, dum la regno di [[Augustus|Augustus Caesar]]. La ponto esis importanta ligo en la strado inter [[Bavay]] e [[Köln]]. Romana Maastricht esis probable relative mikra. Restaji di la Romana strado, la ponto, religiala templo, Romana balneyo, graneyo, domi e la 4ma-yarcenta muri e pordegi exkavesis. Fragmenti di provincal Romana skulturi, ultre moneto, juvelaji, [[vitro]], ceramikaji ed altra objekti de Romana Maastricht expozesas che la [[biblioteko]] dil urbo (''Centre Céramique'').
En la frua mezepoko Maastricht esis parto di la [[Karolingian imperio]] kun Aachen e Liège. La urbo esis importanta centro por komerco e fabriko. [[Merovingian]] moneto de Maastricht trovesis en multa loki en Europa. En la 10ma yarcento Maastricht kurtatempe esis la chefurbo di la dukio di [[Basa Lotaringia]].
Dum la 12ma yarcento la urbo florifis kulturale. La [[Prevosto (religio)|prevosti]] dil eklezio di Santa Servatius havis importanta ofici en la [[Santa Romana Imperio]] dum ta epoko. La du precipua kirki rikonstruktesis. Piktisti di Maastricht laudesis da [[Wolfram von Eschenbach]] en sua [[Parzival]]. Cirkum la sama tempo, la poeto [[Henric van Veldeke]] skribis legendo di Santa Servatius, frua verko di nederlandana literaturo.
Kurte pos 1200 la urbo recevis dual autoritato, la princo-episkopi di Liège e la duki di [[Brabant]] havis kunsuvereneso dil urbo. En 1275, la
anciena Romana ponto krulis sub la pezo di procesionoprocediono, 400 homi mortis; remplasanto, la ''[[Sint Servaasbrug]]'', konstruktesis norde de 1280 til 1298.
Tra la mezepoko, la urbo esis centro di komcerco e fabriko di [[lano]] e [[ledro]], ma gradope ekonomiale dekadis. Pos kurta periodo de ekonomiala prospero en la 15ma yarcento, la ekonomio sufris dum la [[religio-militi]] di la 16ma e 17ma yarcenti, e risaneskis erste la [[industriala revoluciono]] en la frua 19ma yarcento.
La importanta strategiala loko di Maastricht rezultis en konstrukto di fortifikuri cirkum la urbo. La [[Hispania|hispana]] e nederlandana garnizoni esis importanta ekonomiale. En 1579 la urbo spoliesis da la hispana armeo sub generalo [[Alexander Farnese]], Duko di [[Parma]] ([[Siejo di Maastricht]], 1579). Dum plu kam kinadek yari la hispana monarkio supleis la duki di Brabant en kunsuvereneso di Maastricht. En 1632 la urbo konquestesis da [[Princo Frederik Henrik di Orange]] e la nederlandana ''[[Staten-Generaal der Nederlanden|Staten-Generaal]]'' remplasis la hispana monarkio en kunguvernokunguvernerio di Maastricht.
[[Arkivo:Maastricht Markt.JPG|eta|260x260ra|Merkato en Maastricht]]
Plusa [[Siejo di Maastricht (1673)]] eventis dum la [[Franca-Nederlandana Milito]]. En junio 1673, [[Louis la 14ma di Francia|Louis XIV]] asiejis la urbo pro ke franca provizo-linei minacesis. Dum la siejo, [[Vauban]], la famoza franca militala injenioro, developis nova strategio por ruptar la fortifkuri cirkum Maastricht. Ye 25ma junio 1673, dum preparar asaltar la urbo, kapitano-lietnanto [[Charles de Batz de Castelmore]], ocidesis da pafo exter [[Tongerse Poort]]. Ica evento naracesis en la romano di [[Alexandre Dumas]] ''[[Le Vicomte de Bragelonne]]''. Franca soldati okupis Maastricht de 1673 til 1678.
Pos la [[Napoléon la 1ma|Napoleonala]] epoko, Maastricht divenis parto dil [[Unionita Rejio di Nederlando]] en 1815. Ol divenis la chefurbo di la nova Provinco di Limburg (1815–18391815-1839). Kande la sudala provinci dil nova rejio separis su en 1830, la nederlandana garnizono en Maastricht restis fidela a la nederlandana rejo, [[Willem la 1ma di Nederlando|Willem I]], mem kande la maxim multa habitanti dil urbo e la cirkuma areo suportis la belga revolucionisti. En 1831, arbitro da la Granda Povi atribuis la urbo a Nederlando. Tamen, nek Nederlandano nek Belgia konsentis e l'aranjuro realigesis erste la [[Pakto di London]] en 1839. Dum ca periodo di izoleso Maastricht developesis aden frua industriala urbo.
=== '''Geografio''' ===
Maastricht jacas en suda Nederlando. Ol jacas ye la bazo di [[Sint-Pietersberg]], inter [[Plateau van Margraten]], [[Plateau van Caestert]] e la [[Haspengouw]], ube la rivero Jeker enfluas la Meuse. La centro dil urbo esas 50 metri super maro-nivelo. La preurbi esas plu alta. La maxim basa parto dil urbo esas la Meuse en [[Itteren]]; la max alta loko esas Sint-Pietersberg (109 m).
=== '''Vicineyi''' ===
La municipo Maastricht oficale konsistas ek kin distrikti, qui dividesas en 44 vicineyi:
# Maastricht-Centrum: Binnenstad, Jekerkwartier, Kommelkwartier, Statenkwartier, Boschstraatkwartier, Sint Maartenspoort, Wyck-Céramique;
# Zuid-West: Villapark, Jekerdal, Biesland, Campagne, Wolder, Sint Pieter;
# Noord-West: Brusselsepoort, Mariaberg, Belfort, Pottenberg, Malpertuis, Caberg, Oud-Caberg, Malberg, Dousberg-Hazendans, Daalhof, Boschpoort, Bosscherveld, Frontenkwartier, Belvédère, Lanakerveld;
# Noord-Oost: Beatrixhaven, Borgharen, Itteren, Meerssenhoven, Wyckerpoort, Wittevrouwenveld, Nazareth, Limmel, Amby;
# Zuid-Oost: Randwyck, Heugem, Heugemerveld, Scharn, Heer, De Heeg, Vroendaal.
=== '''Lingui''' ===
Maastricht esas urbo di [[Linguo|linguala]] diverseso, parte rezulte de lua loko ye krucvoyo di multa linguo-arei, e la internaciona studento-populo.
* [[Nederlandana linguo|Nederlandana]] esas la nacionala linguo e linguo di eduko ed administro. Nederlandana en Maastricht ofte parolesas kun distinta Limburgana achento, ne konfundenda kun la [[Limburgana linguo]].
* [[Limburgana linguo|Limburgana]] referas la dialekti parolata en la nederlandana e belga provinci di Limburg. La Maastrichtana dialekto (''Mestreechs'') esas un ek multa varianti di Limburgana.
* [[FrancianaFranca linguo|Franca]] esis olim la linguo di eduko en Maastricht. En la 18ma yarcento ol esis judicial e kulturala linguo. Inter 1851 e 1892 francalingua jurnalo (''[[Le Courrier de la Meuse]]'') editesis en Maastricht. Multa nomi e strado-nomi esas franca.
* [[GermanianaGermana linguo|Germana]] ofte docesas en skoli en Maastricht. Pro la proximeso a [[Germania]] e multa germana studenti, la germana ofte parolesas.
* [[AnglianaAngla linguo|Angla]] divenis importanta linguo en eduko. Che la [[Universitato di Maastricht]] e ''[[Hogeschool Zuyd]]'' ol esas la doco-linguo por multa kursi. On ofte uzas angla kom [[Lingua franca|''lingua franca'']].
Maastricht esas dankecentro la prezenteso di regionala signifiko pro l'existo di plura [[Arto|art]]- institutiinstitucuri kulturala centro di regionala signifiko. Pro manko dedi pekunio, kelka organizuri kombinesis (''[[Limburgs Symfonie Orkest]]''), plumikreskis (''[[Opera Zuid]], [[Intro in situ]]'' e ''[[Jan van Eyck Academie]]'') o tote desaparis ('' [[Huis van Bourgondië ]]''). ▼
▲Maastricht esas danke la prezenteso di plura [[Arto|art]]-instituti kulturala centro di regionala signifiko. Pro manko de pekunio, kelka organizuri kombinesis (''[[Limburgs Symfonie Orkest]]''), plumikreskis (''[[Opera Zuid]], [[Intro in situ]]'' e ''[[Jan van Eyck Academie]]'') o tote desaparis (''[[Huis van Bourgondië]]'').
[[Kategorio:Urbi en Nederlando]]
|