Nijer: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Minorax (diskutez | kontributadi)
fix lint error
kelka korektigi + texto, imaji, referi
Lineo 1:
{{Landi
| Nomo = Nijer
| Lokala_nomo = République du Niger
| Flago = Flag of Niger.svg
| Blazono =Coat_of_arms_of_Niger.svg
| Imajo_mapo = LocationNiger.svg
| Chefurbo = [[Niamey]]
| Habitanti_chefurbo = 774.235 <small>(kontado 2006)
| Precipua_urbo = [[Niamey]]
| Oficala_lingui = [[Franca linguo|Franca]]
| Guvernerio = Uniono di militisti
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Nijer
| Titulo_chefo_stato = Chefo di stato
| Chefo_di_stato = [[Mahamadou Issoufou]]
| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefa ministri di Nijer
| Titulo_chefo_guverno = Chefa ministro = Chefministro
| chefo_guverno = [[Brigi Rafini]]
| Surfaco = 1.267.000{{formatnum:1267000}}
| Rango_surfaco = 22
| Surfaco_aquo = 0,02
| Habitanti = {{formatnum:2067298722772361}}<ref name=CIA/>
| Rango_habitanti = 63
| Yaro = 20162020
| Denseso di habitantaro = 1217,198
| Reto_kodexo = .ne
| Nomo_himno = ''La Nigérienne''
| Pekunio = [[Franko CFA di Westal Afrika]]
| Religii = [[islamo]], 90%
}}
'''Nijer''', oficale la '''Republiko di Nijer''', esas lando senlitora jacanta en westal [[Afrika]]. LuOl havas kom vicini [[Libia]] nord-este, [[Chad]] este, [[Nigeria]] sude, [[Benin]] sud-weste, [[Burkina Faso]] e [[Mali]] weste, ed [[Aljeria]] nord-weste.
 
== Historio ==
{{PA|Historio di Nijer}}
[[Arkivo:1997_278-10_Sahara_glyph.jpg|thumb|left|300px|Anciena graburo montras [[jirafo|jirafi]], [[antilopo|antilopi]] ed altra animali en la sudo di [[Sahara]], proxim Tiguidit.]]
De 10.000 aK til cirkume 3.000 aK parto de nuna Nijer, nune kovrata per ladal [[dezerto]] [[Sahara]], kovresis perda fertila herbala agri. CirkumeLa [[klimato]] komencis divenar sika cirkume 2000 yari ante nun, e granda parto de la teritorio kovresisgradope perdivenis [[dezerto]].
 
Un ek la precipua anciena imperii di la regiono esis l'[[imperio Songhai]] (c. [[1340]]-[[1591]]) kun chefurbo en [[Gao]], nune parto de [[Mali]].
 
Dum la [[19ma yarcento]], l'unesma [[Europa]]na exploreri, [[Britania]]na [[Mungo Park]] e [[Germana imperio|Germana]] [[Heinrich Barth]], exploris la regiono di [[fluvio Nijer]]. [[Francia]] komencis okupar la regiono en [[1900]] ed, en [[1922]], ol divenis Franca kolonio.
 
Nijer divenis nedependanta de [[Francia]] ye la [[3ma di agosto]] [[1960]]. Dum la sequanta 14 yari Pospos la nedependantesko, lua unika prezidanto esis [[Hamani Diori]] esis la prezidanto, e la lando havis singla politikalapartisala partisosistemo. En [[1974]], iluDiore revokesis per [[stato-stroko]], e lora kolonelo [[Seyni Kountché]] asumis povo til lua morto en [[1987]]. Lua sucedantosucedinto, kolonelo [[Ali Saibou]], liberigis politikala karcerani, promulgis nova konstituco e kreis la Duesma Republiko kun singla partiso. Quankam la liberala reformi, studenti duris presi por plusa demokratio, qua permisus multa partisi.
 
Nova partisi permisesis en [[1991]], e la Triesma Republiko komencis en [[1993]].
 
== Politiko ==
[[Arkivo:UN Security Council meets with the President of Niger (32962059850).jpg|thumb|left|280px|Prezidanto [[Mahamadou Issoufou]] che prezidantala palaco.]]
Til februaro [[2010]], Nijer esis [[parlamento|parlamentala]] [[republiko]], kun [[Tandja Mamadou]] kom prezidanto. Ye la [[18ma di februaro]] ilu revokesis per [[stato-stroko]] e [[Salou Djibo]] asumis povo kom "prezidanto di supra konsilistaro por la restauro di la demokratio" ([[Franca linguo|France]] ''Conseil suprême pour la Restauration de la Démocratie'' - CSRD) e divenis [[chefo di stato]] ''de facto''. Ye la [[25ma di februaro]] [[2010]] [[Mahamadou Danda]] divenis [[chefa ministro]].
 
Pos prezidantal elekto en januaro (1ma foyo) e [[marto]] (2ma foyo), ye la [[7ma di aprilo]] [[2011]] [[Mahamadou Issoufou]] asumis kom prezidanto. La nuna [[konstituco]] di Nijer aprobesis en julio [[1999]]. Segun ol, la prezidanto e la [[chefministro]] dividas la povo.
 
La [[parlamento]] havas unika chambro, la Nacional AsemblajoAsemblo ''(Assemblée Nationale)'', kun 171 membri, elektita en 2016 por 5-yara mandato. Til 2003, ol konsistis ek 113 membri. NunaLa Nacional Asemblo kunvenas en [[konstitucoNiamey]], aprobesisordinare du foyi en juliola [[1999]]yaro. Por mantenar reprezenteri en l'Asemblo, singla partiso mustas recevar adminime 5% ed la valida voti.
 
La nuna [[judiciala povo|judiciala sistemo]] kreesis dum la nomizita "quaresma republiko", en 1999
 
== Geografio ==
Linio 63 ⟶ 66:
[[Arkivo:1997_275-15_young_Wodaabe_women.jpg|thumb|250px|Mulieri de etnio Fulani.]]
[[Arkivo:Niger_primary_school_MCC3500.jpg|thumb|250px|left|Pueri en skolo di Nijer.]]
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por 2018, Nijer havis {{formatnum:19866231}} habitanti. La maxim multa (53,1%) esas de etnio Hausa; le Zarma/Songhai esas 21,2%, le Tuaregi esas 11%, le Fulani (Peul) esas 6,5%, le Kanuri esas 5,9%, le Gurma esas 0,8%, l'Arabi esas 0,4%, le Tubu esas 0,4%, e pri 0,9% esasne konocesas nekonocital'etnio, segun statistiki de 2006,.<ref name=CIA/>
 
L'oficala linguo di la lando esas [[Franca linguo|la Franca]]. La lingui Hausa e Djerma ank esas multe parolata.<ref name=CIA/>
 
La [[religio]] kun maxima nombro di adepti esas Islamo, por: 99,3% de la habitantaro. Kristani esas 0,3%, animisti esas 0,2%, e 0,1% havas nula religio.<ref name=CIA>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ng.html|title=Africa::Niger - The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=13ma28ma di januaroaprilo 20192020}}</ref>
 
La maxim granda urbo esas la chefurbo, [[Niamey]]. Altra importanta urbi esas Zinder e Maradi.
 
== Kulturo ==
La kulturo di Nijer esas diversa, rezulto de la multa diferanta populi unionita dal Franci por formacar unika kolonio, pose naciono. Ante l'arivo dal Franci, le Zarma o Djarma, de religio Mohamedana, habitis la valo di Nijer, sudweste; le Hausa habitis norde, le Kanuri le Toubou habitis este, kontre ke Tuaregi habitis dezerta monti en la vasta nordo.
{{nekompleta}}
 
Un ek la tradicionala festivali del populo Fula esas ''Guérewol'', qua eventas en septembro. Dum ca festivalo, viri kolorizas lia korpi, uzas koloroza vesti, dansas e kantas por atraktar l'atento de celiba mulieri.
 
== Referi ==
{{reflist}}