Kataluniana linguo: Diferi inter la revizi

Ol povas skribesar per du normi: la normo establisita dal ''Institut d'Estudis Catalans'' (od ordinara normo) apogata sur l'[[ortografio]] establisita da Pompeu Fabra; e la normo establisita dal ''Acadèmia Valenciana de la Llengua'', normo restriktita apogata sur la normo di la dialekto Valenciana, e qua prenas kom bazo la Normi di Castellón, to esas, l'ortografio da Pompeu Fabra ma plu adaptita al pronunco di Ocidentala Kataluniana e al traiti qua karakterigas las Valenciana varianti. La Kataluniana havas plura dialekti dividita en du precipua bloki: Ocidentala ed Orientala. Ta dialekti prizentas divergi dil norma Katalunian a nivelo di gramatiko, fonetiko e lexiko. Dum yarcenti, la majoritatomaxim dilmulta dialekti dil Kataluniana ricevis influoinfluesis dal HispanianaHispana o dañdal FrancianaFranca en Nord-Katalunia, qua lasis traco en nova vortaro e nova expresioni, ed anke foncionisfuncionis en inversa senco.

L'ordinara strukturo di la frazi esas SVO, quankam ol povas chanjar en certa tipi di frazi, exemple questioni. Morfologio dil Kataluniana esas simila a ta dil Latinida lingui, to esas, poka flexioni, du generi, nula kazo (ecepte en perzonala pronomi, ube ankore trovesas traci dil Latina deklino), e distinciono inter singularo e pluralo. Adjektivi ordinare esas dop la nomo qua modifikas, ed anke flexionas en genero e numero. Prozodio prizentas prozod acento que povas esar markitaindikesar per tildo. La linguo ahavas meza vokalika varieso, kun ok diferanta vokali. La Katalunian anke esas notable pro perifrastika perfekta preterito, verbala tempo diferanta pro formo di konstruktado.

Quale en tota Latinida lingui, la chanjo del Vulgara Latina al Kataluniana eventis pokope, e ne esas posibla determinar kande komencis lua historio. Segun Coromines, la maxim radikala chanji produktesiseventis inter la 7ma e 8ma yarcenti, ma esas nefacila savar juste, nam la texti skribesis nur en artificala Latina, diferanta de la linguo uzita dal populo. Ja en la 9ma yarcento e precipue endum la 10ma e 11ma yarcenti, aparis vorti ed mem entrakompleta frazi interpozitaskribita en ulo ke ja povas nomesar Kataluniana, e brevakelka dokumenti, komexemple la feudala juro di 1028 o la Greuges de Caboet di 1080-1090, totaletote en la Kataluniana.

Quale altra latinida lingui en [[Iberia]], Kataluniana notesas pro lua uniformeso e la dialektala varianti ne esas tro diverganta nek kompromisas reciproka kompreno. La dialektala divido uzata nune esas ta propozita da Manuel Milá y Fontanals en 1861: l'orientala dialektala bloko (qua unkluzas la centrala, insulala e FrancianaFranca dialekti) e l'ocidentala dialektala bloko (qua inkluzas la Valenciana e la nord-ocidentala). Ma mem inter ta granda grupi la diferenci esas mikra, e la diferenci aperas en fonetiko qua ne reflektas en la skribajo ed en mikra morfologiala e lexikala diferenci.

# Nun-tempala literaturo (kande la Kataluniana e la HispanianaHispana kunexistas kam lingui di kulturo, prencipue en Katalunia, Valencia e Baleari, e la Kataluniana e la Franca kunexistas en Nord-Katalunia).

[[Kategorio:Kataluniana linguo| ]]