Wikipedio

Nord-Korea: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Removing Dprk_pyongyang_cinema_studio_kim_sculpture_05.jpg, it has been deleted from Commons by Storkk because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Dprk pyongyang cinema
kelka korektigi/modifiki/aktualigi + texto
Lineo 5:
| Blazono = Coat of Arms of North Korea.svg
| Imajo_mapo = North Korea (orthographic projection).svg
| Chefurbo = [[Pyongyang]]
| Lojanti_chefurboHabitanti_chefurbo = {{formatnum:3255388}}<ref>[http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/2008_North_Korea_Census.pdf United Nations Statistics Division: Preliminary results of the 2008 Census in People's Republic of Korea]</ref> ([[2008]])
| Precipua_urbo = [[Pyongyang]]
| Oficala_lingui = [[Koreana linguo|Koreana]]
Lineo 19:
| Rango_surfaco = 98
| Surfaco_aquo = 4,87
| Habitanti = {{formatnum:25368620}}<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20100331091148/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/North_Korea/Final%20national%20census%20report.pdf |archive-date=31 March 2010 |page=14 |title=DPR Korea 2008 Population Census National Report |year=2009 |publisher=DPRK Central Bureau of Statistics |accessdate=19ma di februaro 2011|location=Pyongyang}}</ref>
| Habitanti = 24.051.218<ref>http://news.joins.com/article/686/4109686.html</ref>
| Rango_habitanti = 51
| Yaro = 20092008
| Denseso di habitantaro = 198,3= 212
| Reto_kodoReto_kodexo = .kp
| Nomo_himno = ''Aegukka''
| Pekunio = [[Nord-Koreana won]]
| Religii = [[Ateismo]] 55%. [[Budismo]], [[Kunfucianismo]], [[Kristanismo]] (minoritato). Lando esas ateista stato.
}}
'''Nord-Korea''' esas lando formacitakonsistanta perek nordala partonordo di la dividita [[Korea]]peninsulo Koreana. LuaLu vicinahavas landikom esasvicini [[Populala Republiko di Chinia]] norde, [[Rusia]] nord-este, e [[Sud-Korea]] sude. Este jacas la [[Maro di Japonia]] ed ene westoweste jacas [[Bayo di Korea]].
 
'''Bazala fakti pri Nord-Korea.'''
=== Historio ===
[[Arkivo:History_of_Korea-108_BC.png|thumb|200px|left|Gojoseon.]]
{{PA|Historio di Nord-Korea}}
Homi ja habitis la regiono di Nord-Korea dum [[paleolitiko]]. En 2333 aK, Gojoseonla rejio Gojoseon (Anciena Joseon) fondesis sur la rivo di Liaola fluvio Liao<ref>http://rki.kbs.co.kr/english/korea/aboutkorea/korea_abouthistory.htm</ref>. CirkumCirkume la yaro [[108]] aK ta rejio desaparis e krulis en mikra stati. Dum la sequanta yari, tretri rejii (Goguryeo, Silla, e Baekje) konquestis l'altra sucedanta stati ed expansis vers [[Mandjuria]].
 
La rejio di Silla desaparis e krulis en mikra stati dum la [[9ma yarcento]]. En [[918]] aparis la dinastio ''Goryeo'', qua guvernis tota Koreana peninsulo til [[1392]], kande esis sucedita da Joseon dinastio, suvereni di Korea til [[1897]].
 
En [[1897]] [[Gojong di Korea|Gojong]] kronigis su [[Imperio di Korea|imperiestro di Korea]]. Korea kom nedependanta imperio duris til [[1910]], ma en [[1905]] Japonia transformis lando en lua protektorato. En [[1910]] ol formale anexesis. En [[1919]] formacesis provizora guvernerio di Korea en exilo, qua duris til [[1948]].
Linio 41 ⟶ 42:
Ye la [[9ma di decembro]] [[1941]] dum la [[duesma mondomilito]], la provizora guvernerio di Korea deklaris milito kontre [[Japonia]]n okupeso. Dum ta epoko, multa ekonomiala rekursi di Korea uzesis da la Japoniani<ref>[http://hdr.undp.org/docs/publications/ocational_papers/oc24aa.htm "Economic growth and human production in North Korea (1945-1992)"] United Nations developing program</ref>. Pos la milito [[Usa]] prenis kontrolo di la sudala parto e [[Sovietia]] di la nordala parto di la peninsulo. En [[1948]] amba Korea proklamis su nedependanta.
 
[[Arkivo:Korean_War,_train_attack.jpg|thumb|left|250px|Usan avioni bombardas [[ferovoyo]] en Nord-Korea, 1950.]]
En [[1950]] komencis la [[Milito di Korea|milito]] en Koreana [[peninsulo]]. La sangoza milito duris til [[1953]], ma til nun la pacala pakto ne signatabis. Oficale la milito esas haltigita nur per armistico. [[Kim Il-sung]] divenis la chefo di Nord-Korea e gradope ilu kreis persono-kulto por su ipsa.
 
Kim Il-Sung mortis en [[1994]]. LuaIlu sucedantosucedesis esisda lua filiulo, [[Kim Jong-il]], qua guvernis til lua morto ye la [[17ma di decembro]] [[2011]]. Dum guvernerio di lasta, eventis [[famino]] en Nord-Korea qua duris de [[1995]] til [[1998]]. On kalkulas ke de {{formatnum:900000}} til 3.,5 milionimilion personi mortis pro famino dum ta periodo<ref>http://www.iie.com/publications/wp/99-2.pdf</ref>. EnYe [[99ma di oktobro]] [[2006]] Nord-Korea probis sucesozesucese lua unesma [[atomobombo]]. [[Sismologio|Sismologiala]] instituti en [[Usa]] e [[Japonia]] detektis [[ter-tremo]] kun forteso 4.,3 che la [[skalo di Richter]], qua kolacionis la posibleso di ta testo. Nord-Korea probis altra atomobombo, lua lasta, enye la [[2525ma di mayo]] [[2009]].
 
Ye la [[17ma di decembro]] [[2011]] Kim Jong-il mortis. Lua sucedanto esas lua filiulo, [[Kim Jong-un]].
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:Mansudae-Kongressalle.JPG|thumb|left|250px|Mansudae-domo, sideyo di la Supra Asemblitaro dil Populo.]]
L'[[ideologio]] dil stato nomesas [[Yuche-ideo]]. Ol repozas a"mixas" [[marxismo-leninismo]] e [[KonfucianismoKonfuceismo]]. L'ideo emfazas l'autarka ekonomio di la stato, omnalaterala nedependo, forca chefeso e diciplino.▼
 
Nord-Korea administresas diktatorale. La chefo di stato esas [[Kim Jong-un]], indikita da [[Kim Jong-il]] ante la sua morto. Dum lua regno Nord-Korea izoleskis plu force. Lua [[konstituco]] aprobesis en [[1972]] emendesis en [[1992]] ed en [[1998]]. Lua unesma artiklo deklaras ke Nord-Korea esas nedependanta [[socialismo|socialista]] stato, qua reprezentas "l'interesi di tota Koreana populo".▼
▲L'[[ideologio]] dil stato nomesas [[Yuche-ideo]]. Ol repozas a [[marxismo-leninismo]] e [[Konfucianismo]]. L'ideo emfazas l'autarka ekonomio di la stato, omnalaterala nedependo, forca chefeso e diciplino.
 
▲Nord-Korea administresas diktatorale. La chefo di stato esas [[Kim Jong-un]], indikita da [[Kim Jong-il]] ante la sua morto. Dum lua regno Nord-Korea izoleskis plu force. Lua [[konstituco]] aprobesis en [[1972]] emendesis en [[1992]] ed en [[1998]]. Lua unesma artiklo deklaras ke Nord-Korea esas nedependanta [[socialismo|socialista]] stato, qua reprezentas "l'interesi di tota Koreana populo".
 
La [[parlamento]] di Nord-Korea (Supra Asemblajo di la Populo) havas 687 membri, elektita por 5-yari. Ordinare, l'asemblajo riunigas dum poka dii, du foyi omnayare. L'asemblajo ordinare selektas, kompromisas sur o ratifikas politikala temi prizentita da tre oficala partisi: la Partiso di Laboristi di Korea (PLK, komunista), la Sociala Demokratiala Partiso di Korea, e la Chongu Partiso, malgre la precipua partiso esas la PLK.
 
== Geografio ==
[[Arkivo:North Korea 1996 CIA map.jpg|thumb|right|250px200px|Mapo di Nord-korea kun lua precipua urbi e stradi.]]
[[Arkivo:0409_-_Nordkorea_2015_-_Kumgang_Gebirge_(22961925095).jpg|thumb|left|320px|Monti Kumgang.]]
Nord-Korea havas 1416 km di frontieri kun la [[Populala Republiko di Chinia]] norde, 19 km kun [[Rusia]] nord-este, e 238 km kun [[Sud-Korea]] sude, alonge ne-militarigata zono.
 
La maxim alta regioni di la lando jacas proxim la frontiero kun la Populala Republiko di Chinia. La maxim alta monto esas Baekdu, kun 2744 metri di [[altitudo]] en ta regiono.
 
La [[klimato]] di la lando esas dolca. La [[pluvozesopluvo-quanto]] esas intensa dum la somero. La mezavalora [[temperaturo|temperaturi]] en Pyongyang varias de -3&nbsp;°C til -13&nbsp;°C en [[januaro]] (vintro), e de 20&nbsp;°C til 29&nbsp;°C en [[agosto]] ([[somero]]).
 
La maxim extensa fluvio di la lando esas Amok, longa de 790 km, di qui 678 km esas navigebla.
Linio 69 ⟶ 72:
La maxim importanta produkturi por exportacajo: minerali ([[magnezo]], [[fero]] e [[karbo]]), metala produkturi, armi, militala garnituri, stofi, pesko-produkturi.
 
=== Demografio ===
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por julio 2018, Nord-Korea havis {{formatnum:25381085}} habitanti. La maxim multa (preske 100%) esas Koreani. Existas mikra minoritati Chiniana e Japoniana.<ref name=CIA>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kn.html |title=East Asia/Southeast Asia::North Korea - The World Factbook|publisher=CIA|accessdate=20ma di junio 2019 |language={{en}}}}</ref>
L'expektita vivo-duro:
 
* di viri: 68 yari
L'oficala linguo di la lando esas [[Koreana linguo|Koreana]].<ref name=CIA/>
* di mulieri: 74 yari
 
{{nekompleta}}
La [[religio|religii]] kun maxima nombro di adepti esas [[Budismo]] e [[Konfuceismo]]. Existas kelka kristani ed adepti de la sinkretismala religio ''Chondogyo''. Religial agado esas preske nula.<ref name=CIA/>
=== Kulturo ===▼
Nord-Korea dividas lua tradicionala kulturo kun [[Sud-Korea]], ma nun-tempala kulturo pos [[1945]] en la du landi esas diferanta. La guverno di Nord-Korea kontrolas lua [[literaturo]] ed arto.▼
 
▲=== Kulturo ===
En [[2004]] [[Unionita Nacioni]] deklaris la komplexo di tombi en Goguryeo kulturala patrimonio di la homaro.▼
▲Nord-Korea dividas lua tradicionala kulturo kun [[Sud-Korea]], ma nun-tempala kulturo pos [[1945]] en la du landi esas diferanta. La guvernoguvernerio di Nord-Korea kontrolas lua [[literaturo]] ed arto.
 
▲En [[2004]], [[Unionita NacioniUNESKO]] deklaris "Kulturala Patrimonio di la homaro" la komplexo di tombi en Goguryeo kulturala patrimonio di la homaro.
Nord-Korea oficale esas [[ateismo|ateista]] stato, tamen la habitantaro praktikas [[budismo]], [[Konfucianismo]], e [[Kristanismo]].
 
=== Referi ===
{{reflist}}
{{Commons|Kategorio:North_Korea|Nord-Korea}}
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Nord-Korea"