Peru: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
kelka korektiguri/modifikuri |
kelka korektigi/modifiki ed aktualigi |
||
Lineo 1:
{{Landi
| Nomo = Peru
| Lokala_nomo = República del Perú
| Flago = Flag of Peru.svg
| Blazono = Escudo_nacional_del_Perú.svg
| Imajo_mapo = LocationPeru.svg
| Chefurbo = [[Lima]]
| Habitanti_chefurbo = {{formatnum:7605742}}<ref>Instituto Nacional de Estadística e Informática - [http://www.inei.gob.pe/Anexos/libro.pdf Perfil Sociodemográfico del Perú]</ref> (
| Precipua_urbo = [[Lima]]
| Oficala_lingui
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato
| Titulo_chefo_stato
| Chefo_di_stato
| Nomo_listo_chefo_guverno
| Titulo_chefo_guverno
| chefo_guverno
| Surfaco = {{formatnum:1285220}}
| Rango_surfaco = 20
| Surfaco_aquo = 8,8
|
|
| Yaro = 2018
| Denseso di habitantaro = 25,02
| Reto_kodexo = .pe
| Nomo_himno = ''Somos libres, seámoslo siempre''
| Pekunio = [[Nuevo Sol]]
| Religii = [[kristanismo]] 97,2% ([[katolikismo]]: 95,7%)
}}
'''Peru''' esas lando jacanta an la westala rivo di [[Sud-Amerika]]. Lu havas kom vicini [[Chili]] sude, [[Bolivia]] sud-este, [[Brazilia]] este, [[Kolumbia]] nord-este, ed [[Equador]] norde. Weste jacas l'oceano [[Pacifiko]].
'''Bazala fakti pri Peru'''
Linio 37 ⟶ 38:
[[Hispania|Hispani]] komandita da [[Francisco Pizarro]] konquestis Peru en [[1532]] pos vinkir la lasta [[Inkao]]-chefo, [[Atahualpa]]. En [[1542]] la Hispani formacis la [[Vice-Rejio di Peru]], e [[minado]] divenis lua maxim importanta ekonomiala agado. La vice-reji havis la misiono defensar la litoro de [[Francia|Franca]] kontrabando e de [[Anglia|Angla]] e [[Nederlando|Nederlandana]] [[pirato|pirati]]. Li konstruktis fortresi en la portui Valdivia, [[Valparaíso]], [[Arica]] e [[Callao]]. Tamen, la Britaniana korsar-navo [[Henry Morgan]] spoliis [[Panama-Urbo]] en 1670.
Dum la periodo dil vice-rejio,
[[José de San Martín]] proklamis Peru nedependanta de [[Hispania]] ye la [[28ma di julio]], [[1821]] e fondis [[republiko]]. Dum la frua yari Pos la deklaro pri nedependo, intensa disputi inter militestri pri dominaco efektigis politikala nestabileso. De [[1879]] til [[1883]] Peru partoprenis la [[Milito di Pacifiko
Pos la milito kontre Chili, Peru facis extraordinara esforco por rikonstruktar su. En [[1894]] [[Nicolás de Piérola]] organizis [[militeto]], revokis [[Andrés Avelino Cáceres]] e riasumis la povo en [[1895]]. Il finis sua duesma guvernisteso en [[1899]] e komencis fiskala, armeala, religiala e civila reformi. Dum la guvernisteso di [[Augusto B. Leguía]] [[Usa]]na kapitalo recevis facilesi, e borgezi favoresis.
Pos la [[ekonomiala krizo en 1929]] Peru experiencis periodi di [[demokratio]] e di
Dum la [[yari 1980ma]] Peru subisis desquieteso pro alta [[extera debo]], alta [[inflaciono]], kresko di komerco di drogi, e kresko di la violento.<ref>Klarén, Peter. ''Peru: society and nationhood in the Andes.'' New York: Oxford University Press, 2000.</ref> Dum l'administrado di [[Alberto Fujimori]], Peru komencis rekuperar sua antea stando, ma akuzi pri [[korupto]], autokratismo e violaco di [[homala yuri]] koaktis Fujimori renuncar en [[2000]]. Pos la fino dil rejimo di Fujimori, Peru esforcis kombatar [[korupto]] e mantenar ekonomiala kresko<ref>The Economist [http://www.economist.com/research/backgrounders/displayBackgrounder.cfm?bg=709221 ''Peru'']. Rekuperita ye 18ma di julio 2007</ref>.
=== Politiko ===
[[Arkivo:
[[Arkivo:Lima Peru city - Congress Building.jpg|left|thumb|250px|Legifala palaco di Peru.]]
De sua
Segun la nuna [[konstituco]]
La [[judiciala povo]] konsistas ek korti di unesma instanco, korti di paco, supera judiciala korti e, super omni altra, la Supera Korto di la Republiko, konsistanta ek 3 sektori: civila sektoro, kriminala sektoro e konstitucala e sociala sektoro.
Peru esas
=== Geografio ===
[[Arkivo:
[[Arkivo:Panorama Machu picchu 2.jpg|
[[Arkivo:Peru Ica Oasis bluesky.png|thumb|left|250px|[[Oaziso]] en Ica.]]
La montaro [[Andi]]
Lua maxim importanta [[fluvio|fluvii]] esas [[fluvio Ucayali|Ucayali]], Marañón, [[fluvio Putumayo|Putumayo]], Yavarí, Huallaga, Urubamba, Mantaro ed [[Amazon]]. Peru dividas [[Lago Titicaca]] kun [[Bolivia]].
Quankam ol jacas proxim [[Equatoro]], Peru ne havas klimato nur [[equatorala klimato|equatorala]], pro l'influi da [[Andi]] e [[Humbolt-aquofluo]], qui multe variigas la [[klimato]]. La litoro havas moderema [[temperaturo|temperaturi]], poka [[pluvo|pluvi]] e granda humideso. En la Andina regiono, la pluvo esas intensa dum somero, e la temperaturi e humideso diminutas ye granda altitudi. En la regiono di junglo la pluvi esas intensa e la temperaturi esas alta, ecepte en la sudo, qua havas kolda vintri<ref>Instituto de Estudios Histórico-Marítimos del Perú, ''El Perú y sus recursos: Atlas geográfico y económico'', pp. 26-27.</ref>. La mezavalora yarala [[pluvo-quanto]] varias de 200 mm en la norda litoro, 150 mm en la suda litoro, min kam 500 mm en la zono ''yungas'', 700 mm en la kolda zono (altitudi de 3.000 til 4.000 metri), til 2.000 mm omnayare en la [[foresto]] [[Amazon]]ana.
La chef-urbo e maxim granda urbo di la lando esas [[Lima]]. Altra importanta urbi esas [[Arequipa]], Trujillo e [[Callao]].
=== Ekonomio ===
[[Arkivo:Callao.jpg|
[[Arkivo:OperacionesYanacocha.jpg|thumb|250px|left|Mineyo di [[oro]] en Yanacocha.]]
{{PA|Ekonomio di Peru}}
Servadi
=== Demografio ===
[[Arkivo:Peru - Population by region or department (2007).svg|thumb|
[[Arkivo:Weaving girls in Peru.jpg|thumb|320px|left|Indijenini en Peru.]]
Kun 29.5 milion habitanti, Peru havas la 4ma maxim granda habitantaro di [[Sud-Amerika]]. Granda parto di lua habitantaro koncentras su en la [[provinco di Lima]] ed en [[Callao]]. Cirkume 32% esas [[indijeno|indijeni]], 47% esas mestici, 18.5% esas blanka (precipue de [[Hispania|Hispana]] origino), 2% esas nigra e 0.5% decendas de Est-Aziani<ref>[http://internacional.universia.net/latinoamerica/datos-paises/peru/poblacion.htm POBLACION-DE-PERU] http://internacional.universia.net</ref>.
Linio 93 ⟶ 98:
Lua [[muziko]] havas Andina, Afrikana ed Hispan influi. [[Folkloro|Folklorala]] dansi inkluzas ''marinera'', ''tondero'' e ''huayno''.
La maxim
=== Referi ===
|