Rumania: Diferi inter la revizi

| Guvernerio = [[Republiko]]

| Nomo_listo_chefo_stato = Listo dipri prezidanti di Rumania

| Titulo_chefo_stato = Prezidanto

| Chefo_di_stato = [[Klaus Iohannis]]

| Nomo_listo_chefo_guverno = Listo pri chefministri di Rumania

| Titulo_chefo_guverno = Chefministro

| chefo_guverno = [[Viorica Dăncilă]]

| Surfaco = {{formatnum:238391}}

| Rango_surfaco = 82

| Surfaco_aquo = 3

| Yaro = 20112017

| Denseso di habitantaro = 84.4

| Reto_kodoReto_kodexo = .ro

| Pekunio = [[RumanianaLeu leudi Rumania]]

'''Rumania''' esas lando quajacanta jacas enan sud-estal [[Europa]]. LuaLu vicinahavas landikom esasvicini [[Ukraina]] norde e nord-este, [[Moldova]] nord-este, [[Bulgaria]] sude, e [[Serbia]] e [[Hungaria]] weste. Este jacas [[Nigra maro]].

KunHavanta cirkume 19.9 milion habitanti en 2014 e totalatota surfaco {{formatnum:238391}} km², ol havas la 7ma maxim granda habitantaro e la 8ma maxim granda surfaco de [[Europa]]. [[Bucarest]] esas la 6ma maxim grandapopuloza urbo dil [[Europana Uniono]].

=== Historio ===

[[Arkivo:Roman_Empire_-_Dacia_(125_AD).svg|thumb|200px250px|left|Romana provinco Dacia, en 125.]]

Homi ja habitis la regiono di nuna Rumania de la [[petr-epoko]]. [[Romana imperio|Romani]] konquestis Rumana teritorio dum la [[2ma yarcento]]. Ol divenis Romana provinco ''[[Dacia Felix]]'', e Roman okupeso duris til la yaro [[271]]. Dacia divenis l'unesma provinco abandonita dal Romani.<ref name=Eutropius>{{cite web|title= "Eutropius, Abridgment of Roman History" |url= http://www.ccel.org/p/pearse/morefathers/eutropius_breviarium_2_text.htm |title= "Eutropius, Abridgment of Roman History"|language={{en}}}}</ref>

En [[1541]] la regiono okupesis dal [[Otoman imperio]]. Pos kelka feroca batalii, Rumaniana princi decidis paktar kun Otomani pri paco. Turki aceptis, e [[Valakia]] e [[Moldavia]] divenis Otomana protektorati, e mustis pagar [[imposto|imposti]] adpor Otoman imperio omnayare.<ref name="Visit">''Let's Visit Romania''. skriptisto: Julian Popescu. Publikigita da Burke Books, 1969. {{en}}</ref>

Dum Otoman okupeso,okupo [[rurano|rurani]] en Valakia e Moldavia divenis serfi, e ne povis abandonar lia vilaji. Li mustis verkar por konstruktar ponti e por reparar chosei.<ref name="Visit"/>. En [[1699]] [[Transilvania]] divenis parto di [[Habsburga imperio]]. Habsburgi expansis su ed en [[1718]] li okupis [[Oltenia]], lorelor parto di Valakia. En [[1812]] [[Rusa imperio]] okupis l'esto di Moldavia.

Dum tal'epoko okupesidi okupi, Rumani sive ne konsideresisjudikesis kom civitani, odsive judikesis admaximekom "civitani de klaso inferiora". En [[1821]] ed itere en [[1848]] eventis rebelesirevolti en Valakia; en 1848 ankeank en Moldavia. En [[1859]] Moldavi e Valaki elektis [[Alexandru Ioan Cuza]] kom lia princo. Rumania divenis monarkio komplete nedependanta del Otomani en [[1877]].

Dum la [[duesma mondomilito]], Rumania probis restar neutra, ma ye la [[28ma di junio]] [[1940]] ol recevis ultimato de [[Sovietia]], e cedis [[Besarabia]] e [[Bukovina]]. Ta faktori forciskoaktis l'uniono kun [[nacional-socialista Germania]]. RejuloLora rejulo [[Carol la 2ma di Rumania|Carol la 2ma]] abdikis en [[1940]], e generalo [[Ion Antonescu]] asumis la povo. Pos l'invado di Sovietia da Germania, Rumania, komandita dal marshalo Antonescu, rekuperis Besarabia (nunenun ol esas la nedependanta [[Moldova]]) e Bukovina, sub la komando di marshalo Antonescu. Antonescu anke permisis la masakro di [[judo|judi]] e [[cigano|cigani]] en Rumaniana teritorio: on kalkulas 280.000 til 380.000 judi e 11.000 [[cigano|cigani]] perisis dum Rumana [[holokausto]].

NunaLa nuna [[konstituco]] adoptesis ye la [[21ma di novembro]] [[1991]] e determinas ke Rumania esas [[parlamentala republiko]]. La [[chefo di stato]] esas la [[prezidanto]], qua elektesas dal populo por 5 yari (til [[2004]] por 4 yari) e povas rielektesar unfoye por la sequanta periodo. La [[chefo di guvernerio]] esas la [[chefministro]], qua selektesas dal prezidanto inter la membri de la partiso o koalisuro qua havas la majoritato en la parlamento. NuneNun esas [[SorinViorica GrindeanuDăncilă]]. TotaOmna Rumaniana civitani evante 18 yari o pluse povasdarfas votar.

La [[Parlamento]] (''Parlamentul României'') havas du chambri. Depos 2004 la Senato (''Senat'') havas 137 membri, dumkontre ke la Chambro di Deputati (''Camera Deputaţilor''), havas 332 membri. La membri de la du chambri elektesas dal populo por 4 yari.

La [[judiciala povo]] esas nedependanta dedel l'altra povi. La maxim alta kortokorti esas la Supra Judicikorto e Korto dila Kasaco-korto. Anke existas apelo-korti, regionala korti e lokala korti.

=== Geografio ===

Rumania jacas sud-este de [[Europa]]. Lua vicina landi esas [[Bulgaria]], [[Serbia]], [[Hungaria]], [[Ukraina]] e [[Moldova]]. Rumania havas anke rivo che [[Nigra maro]]. Cirkume 47% de luaRumana teritorio kovresas perda naturala o minaturala peizaji. Lua protektita foresti kovras 27% de lua totalatota surfaco.

La [[klimato]] di Rumania esas [[temperema klimato|temperema]] e kontinentala, kun quar klara sezoni. La mezavalora yarala [[temperaturo]] esas 11°C en la sudo ed 8°C en la nordo. Dum [[somero]] la temperaturo en [[Bucarest]] povas atingar 28° C. Dum [[vintro]] la mezvalora temperaturo falas infre 2ºC. La mezavalora [[pluvozesopluvo-quanto]] yarala esas 750 mm an la westo di la lando, e 600 mm en Bucarest.

=== Ekonomio ===

[[Arkivo:2015-03-03 Geneva Motor Show 5864.JPG|left|thumb|250px|Automobilo Dacia ''Duster''. Dacia esas Rumaniana automobilo-fabrikerio.]]

LaEn 2017, la [[KLPTNP]] dedi Rumania esis US$ 386483,4 miliardi en [[2013]], e la KLPTNP per persono esis US$. 19.397{{formatnum:24600}}.<ref name="auto1"CIA>{{cite web|urltitle= httpEurope::Rumania - The World Factbook|url=https://www.imfcia.orggov/externallibrary/pubspublications/ftthe-world-factbook/weogeos/2014/02/weodata/weoreptro.aspx?sy=2010&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=48&pr1.y=13&c=968&s=PPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=] html|titlepublisher=IMF - World Economic Outlook DatabaseCIA|dateaccessdate=14ma Oktobrodi 2014aprilo 2019|language={{en}}}}</ref> Pos la falio di [[komunismo]], la lando adoptis l'[[ekonomio di merkato]]. Ol divenise membrolua dilobsoleta [[Europana Unionoindustrio]] yesubisis forta dekado. Tamen, pos 2000 l'ekonomio gradope komencis rekuperar su, ed en 2013 lua industriala produktado kreskis 6,5%, lor la [[1mamaxim digranda januaro]]kresko [[2007]]inter la 27 landi de Europana Uniono.

=== Kulturo ===

==== Literaturo ====

La maxim anciena dokumento konocita en Rumaniana linguo esas letro skriptita en [[1521]] da Neacșu Lupu en [[kirila alfabeto]]. Ilu skribis a la rejulo di Hungaria pri la minancinta atako dil [[Otoman imperio|Otomani]] en [[Transilvania]]. L'unesma libro imprimita en Rumania esis Slavoniana religiala libro en 1508, e l'unesma libro imprimita en Rumana linguo esis un [[katekismo]] de 1559. La [[literaturo]] e tota laomna kulturo di Rumania influesis da Ortodoxa kristanismo.

Dum la [[19ma yarcento]] diversa Rumaniana skriptisti ganis eminenteso, exemple [[George Coșbuc]], [[Ioan Slavici]], [[Mihail Kogălniceanu]], [[Vasile Alecsandri]], [[Nicolae Bălcescu]], [[Ion Luca Caragiale]], [[Ion Creangă]] e, precipue, [[Mihai Eminescu]]. Eminescu posible esas la maxim influinta poeto di Rumania, note por la poemo ''Luceafărul''. Dum la [[20ma yarcento]] altra Rumaniana artisti ganis internaciona aklamo, quale [[Tristan Tzara]], [[Marcel Janco]],<ref>Tom Sandqvist, ''DADA EAST: The Romanians of Cabaret Voltaire'', London MIT Press, 2006.</ref> [[Mircea Eliade]], [[Nicolae Grigorescu]], [[Marin Preda]], [[Liviu Rebreanu]],<ref>{{Cite book|last=Ștefănescu|first=Alex.|title=Nichita Stănescu, The Angel with a Book in His Hands|language=Rumaniana|publisher=Mașina de scris|year=1999|page=8|isbn=978-973-99297-4-5}}</ref> [[Eugène Ionesco]], [[Emil Cioran]], e la skultisto [[Constantin Brâncuși]]. Brâncuși kreis granda ensemblo di skulturi en l'urbo Târgu Jiu, en homajo amemoriganta Rumaniana heroi dum l'[[unesma mondomilito]]. Inter l'importanta nuntempalanuntempa skriptisti esas [[Gabriela Adameșteanu]], [[Mircea Cărtărescu]], [[Nicolae Breban]], [[Dumitru Țepeneag]] e [[Herta Müller]], qua recevis la Nobel-premio pri [[Literaturo]] en [[2009]].

==== Muziko ====

==== Sporto ====

[[Futbalo]] esas la maxim populara [[sporto]] en Rumania. ''Steaua Bucarest'' esas la maxim konocitakonocata futbalo-esquado de Rumania, e ganis la Ligo dil Championi di [[UEFA]] en [[1986]]. [[Teniso]] esas la duesma maxim populara sporto, kun cirkum 15,000 praktikanti enrejistrita. Tenisisto [[Ilie Năstase]] esis l'unesma Rumaniano rangizita unesme en l'internaciona Asociuro di Profesionala Tenisisti (ATP). Nune [[Simona Halep]] esas un diek la maxim bona tenisistini dil mondo, rangizita duesme en l'Asociuro di Teniso por Mulieri (WTA).

Altra populara sporti esas ''[[rugbyrugbio]]'', [[handbalo]]* e [[gimnastiko]]. Dum l'[[Olimpiala Ludi en Montréal, 1976]], [[Nadia Comăneci]], lor evante 14 yari, divenis l'unesma atletino en la historio qua ganis ora medalio enpri [[gimnastiko]] pos recevar perfekta 10 de omna judiciisti dil konkurso.

=== Referi ===