Wikipedio

Aljeria: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
Replacing Seal_of_Algeria.svg with File:Emblem_of_Algeria.svg (by CommonsDelinker because: File renamed: Criterion 4 (harmonizing names of file set)).
kelka korektigi/modifiki
Lineo 30:
'''Aljeria''', oficale la '''Populala Demokratiala Republio di Aljeria''' esas lando jacanta en nordal [[Afrika]]. Lu havas kom vicini [[Tunizia]] e [[Libia]] este, [[Nijer]], [[Mali]] e [[Mauritania]] sude, e [[Maroko]] weste. Norde jacas [[Mediteraneo]].
 
Nune, Pos la nedependantesko di [[Sud-Sudan]], ol esas la 20ma maxim vasta lando del mondo segun la surfaco totala, e la maxim vasta lando de [[Afrika]].
 
'''Bazala fakti pri Aljeria'''
Lineo 36:
[[Arkivo:Tassili_-_whites_and_blacks_leaving_in_harmony%3F.jpg|thumb|250px|left|Prehistoriala pikturi en Tassili.]]
{{PA|Historio di Aljeria}}
Hominidi ja habitis la nuna Aljeria cirkume 2 milion yari ante nun. Cirkume {{formatnum:7000}} yari ante num existis vasta pastureyi en la regiono ''Tassili''. La populi quaqui habitis la regiono intermariajis e divenis pose konocita kom [[Populo Berbera|Berberi]].
 
La regiono esis konocitakonocesis kom [[Numidia]] dalda [[Roman imperio|Romani]]. La rejio di Numidia havis relati kun Romani, [[Kartago|Kartagani]] e [[Anciena Grekia|Greki]]. Pos [[1000 aK]] Kartagani establisis su en la litoro. Pos la [[Punika militi]] ([[264 aK]] til [[146 aK]]) Berberi decidis divenar nedependantanedependeskar de Kartago. En [[200 aK]] la regiono itere okupesis dal Romani. Kande [[Westala RomanRomana imperio]] krulis en [[476]], kelka regioni habitita dal Berberi itere divenis nedependantanedependanteskis, dum ke [[vandali]] okupis altra regioni. Berbera princii rezistis kontre l'unesma ataki dal kalifio Umiyad, de 670 til [[708]].
 
Dum la [[8ma yarcento]] [[Arabia|Arabi]] okupis la regiono, qua guvernesis da diversa Islamala dinastii. Dum la [[16ma yarcento]] [[Hispania|Hispani]] okupis kelka urbeti an lua litoro: Mers El Kebir ([[1505]]), [[Oran]] ([[1509]], [[Aljer]] e Bugia ([[1510]]). Hispani abandonis Aljer en [[1529]], Bugia en 1554, e Mers El Kebir ed Oran en [[1708]]. En [[1732]] li rikonquestis Oran e Mers El Kebir, ma en [[1792]] Hispana rejulo [[Carlos la 4ma di Hispania|Carlos la 4ma]] vendis la du urbi al ''bey'' ([[Otoman imperio|Otomana]] klanestro) di Aljer.
Lineo 47:
 
[[Arkivo:Benbella.jpg|thumb|200px|left|[[Ahmed Ben Bella]], unesma prezidanto di Aljeria.]]
Ye la [[5ma di julio]] [[1962]] pos paco-pakto kun Franca guvernerio, Aljeria divenis nedependantanedependanteskis. [[Abdur Rahman Farès]] esis lua unesma statestro, e [[Ahmed Ben Bella]], chefo di la Fronto por Nacionala Libereso - FLN - divenis lua unesma prezidanto. Ben Bella guvernis de [[1963]] til la [[19ma di junio]] [[1965]], kande ilu revokesis de la povo da lua ex-aliancito, kolonelo [[Houari Boumédiène]]. Boumédiène nacionaligis l'extraktado di [[petrolo]].
 
Boumédiènne mortis en [[1978]], e lua sucedinto [[Chadli Bendjedid]] esis plu liberala. Ilu diminutis l'interveno dil stato en l'[[ekonomio]]. En [[1991]] militisti intervenis en elekto por preventar vinko dil partiso ''Front Islamique du Salut'' ("[[islamo|IslamanaIslamala]] fronto porpri nacionala salveso"). To rezultisefektigis [[interna milito]]. Militisti koaktis Bendjedid renuncar ye la [[11ma di januaro]] [[1992]]. [[Mohamed Boudiaf]] remplasis Bendjedid, ma ye la [[29ma di junio]] sam yaro ilu asasinesis. On kalkulas ke de [[1992]] til [[2002]], cirkume {{formatnum:160000}} personi mortis pro ataki dal Armizita Islamala Grupo, e dal Islamala Armeo por Salveso.
 
En [[2002]] la precipua gerilera* grupi ja kapitulacabis o destruktabis. Granda parto de Aljeriana ekonomio rekuperesis pos l'interna milito.
 
En [[2008]] la [[konstituco]] di la lando modifikesis por establisar limito pri rielekto dildi la prezidanto. To permisis [[Abdelaziz Bouteflika]] (prezidanto pos [[1999]]) disputar la prezidanteso itere en [[2009]]. Bouteflika vinkis e promisis programo por nacionala rikoncilio, e la spenso di 150 miliardi dimiliard dolari por krear 3 milion nova laboraji, konstruktar 1 milion nova domi, e durar la modernigo di substrukturi e di la publika sektoro.<ref>{{cite web |title= "Country Profile:Algeria"|author=Foreign and Commonwealth Office|url= http://web.archive.org/web/20121231135048/http://www.fco.gov.uk/en/travel-and-living-abroad/travel-advice-by-country/country-profile/middle-east-north-africa/algeria?profile=all|date=31ma di decembro 2012}}</ref>
 
Ye la [[28ma di decembro]] [[2010]] komencis protesti kontre la guvernerio de Bouteflika, simila a protesti qui eventis en altra Nord-Afrikana e Mez-Orientala landi.
Lineo 83:
La stato kontrolas granda parto de Aljeriana [[ekonomio]]. [[Petrolo]] reprezentas preske 30% de lua [[Totala nacionala produkturo]], 60% de la budjetala revenui e 41% de l'exportacaji totala. La lando produktas omnadie cirkume 1,1 milion bareli di petrolo. [[Naturala gaso]] reprezentas 40% de l'exportacaji, dum ke la produkturi di petrolo reprezentas 16% de la TNP. [[Béjaïa]] esas la precipua portuo por exportacar petrolo, naturala gaso e la produkturi di petrolo. Aljeria esas membro de [[ONEP]] depos [[1969]].
 
Malgre ke Aljeria havas fertila suli qui uzabas de la [[Roman imperio|Roman-epoko]], nune nur 9.,4% de lua habitantaro laboras en l'[[agrokultivo]].
 
Aljeria povas recevar viziteri dum tota yaro. Dum la somero, [[turismo|turisti]] povas balnar su en la [[plajo|plaji]] di [[Mediteraneo]]. Dum la [[vintro]] la monti Djurjura kovresas perda [[nivo]], e turisti povas praktikar [[skio]]. La montaro [[Tassili n'Ajjer]], kun prehistoriala pikturi en lua roki, judikesas kom Kulturala Patrimonio dildi la Homaro depos [[1982]]. Altra kulturala patrimonii esas la ruini di Djemila, Tipaza e Timgad.
 
=== Demografio ===
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Aljeria"