Kamerun: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, referi
kelka korektigi/modifiki ed aktualigi
Lineo 5:
| Blazono = Coat of arms of Cameroon.svg
| Imajo_mapo = LocationCameroon.svg
| Chefurbo = [[Yaounde]]
| Lojanti_chefurboHabitanti_chefurbo = {{formatnum:1420000}} ([[2001]])
| Precipua_urbo = [[YaoundeDouala]]
| Oficala_lingui = [[Angla linguo|Angla]], [[Franca linguo|Franca]]
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo dipri prezidanti di Kamerun
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Paul Biya]]
| Nomo_listo_chefo_guverno Nomo_listo_chefo_guvernerio = Listo dipri chefministri di Kamerun
| Titulo_chefo_guverno Titulo_chefo_guvernerio = chefministroChefministro
| chefo_guverno chefo_guvernerio = [[PhilémonJoseph YangNgute]]
| Surfaco = {{formatnum:475440}}
| Rango_surfaco = 53
| Surfaco_aquo = 1,3
| Habitanti = {{formatnum:2253453223439189}}<ref name=CIA/>
| Rango_habitanti = 56
| Yaro = 20132016
| Denseso di habitantaro = 39,7
| Reto_kodoReto_kodexo = .cm
| Nomo_himno = ''Chant de Ralliement''
| Pekunio = [[Franko CFA di Central Afrika]]
| Religii = [[kristanismo]] (54,2%)
}}
'''Kamerun''' esas lando quajacanta jacas enan westal [[Afrika]]. LuaLu vicinahavas landikom esasvicini [[Nigeria]] weste, [[Chad]] nord-este, [[Centrafrika]] este, [[Demokratial Republiko Kongo]] sud-este, e [[Gabon]] e [[Equatorala Guinea]] sude. Sud-weste jacas [[Oceano Atlantiko]].
 
La lando nomizesis segun la [[Portugalana linguo|Portugalana]] vorto ''camarões'', quo signifikassignifikante 'kreveti', nam [[Portugal]]ana exploreri trovis granda quanti di kreveti an la regiono.
 
'''Bazala fakti pri Kamerum.'''
Lineo 37:
Homi ja habitis la regiono di nuna Kamerun dum [[Neolitiko]]. La maxim longe vivanta populo en la regiono esas la [[Pigmeo|pigmei]] Baka<ref name=Lancey>DeLancey, Mark W. and DeLancey, Mark Dike (2000). ''Historical Dictionary of the Republic of Cameroon (3rd ed.)''. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press.</ref> [[Bantuo-populo|Bantua populi]] enmigris la regiono cirkum 2.000 yari ante nun. La civilizuro Sao naskis apud [[Lago Chad]] cirkum la yaro 500 pos Kristo, ed originis l'[[imperio Kanem]] ([[700]] til [[1387]]) ed olua sucedanto, l'[[imperio Bornu]] (de [[1380]] til [[1893]]).
 
L'unesma [[Europa]]ni qui arivis en la regiono esis la [[Portugal]]ani, en [[1472]]. Li trovis granda quanto di [[kreveto|kreveti]] en [[Wouri fluvio]], e nomezisnomesis ol ''Rio dos Camarões'' (kreveti fluvio). Dum la sequant yarcenti, Europani establisis komerco kun rivala populi. Dum la komenco di la [[19ma yarcento]] [[Modibo Adama]] komandis ''jihad'' kontre ne-Mohamedana habitanti qui vivis norde de la regiono, ed establisis l'emirio Adamawa.
 
[[Arkivo:Bundesarchiv Bild 137-003056, Kamerun, Deutscher Landvermesser.jpg|thumb|250px|left|Germana inspektisto en Kamerun, 1884.]]
Kamerun divenis [[Germania|Germana]] kolonio ye la [[14ma di julio]] [[1884]]. Pos [[Unesma mondomilito]] lua teritorio dividesis inter [[Unionita Rejio]] e [[Francia]] en Franca Kamerun e Angla Kamerun. Britaniani administris la teritorio di vicina [[Nigeria]].
 
Franca Kamerun divenis nedependanta ye la [[1ma di januaro]] [[1960]]. Angla-Kamerun divenis nedependanta de [[Unionita Rejio]] ye la [[1ma di oktobro]] [[1961]] ed unionesis kun vicina Franca Kamerun per [[federuro]]. L'unesma nomo dil unionita lando esis Federala Republiko di Kamerun. La chefo di nedependo-procesoprocedo esis [[Ahmadou Ahidjo]], qua esis l'unesma prezidanto di la lando. Ahidjo gradope koncentris povo en sua manui, e duris koncentrar povo pos finir la milito kontre la partiso ''Union des Populations du Cameroun''. La partiso di Ahidjo, ''Cameroon National Union'' (CNU) divenis l'unika legala partiso di la lando ye la [[1ma di septembro]] [[1966]], ed en [[1972]] la federuro abolisesis por centrala guvernoguvernerio, nomizita Unionita Republiko di Kamerun, kun sideyo en [[Yaounde]]<ref>DeLancey and DeLancey 19.</ref>.
 
=== Politiko ===
[[Arkivo:YaoundeUnityPalace.png|thumb|250px|Palaco di la prezidanteso di Kamerun.]]
[[Arkivo:Paul_Biya_2014.png|thumb|150px|left|Prezidanto [[Paul Biya]]]]
Kamerun formale esas prezidantala [[republiko]], ma fakte esas autoritatoza rejimo. La [[chefo di stato]] e [[chefo di guvernerio]] esas la prezidanto, qua elektesas dal populo por 7-yara periodo. Nune esas [[Paul Biya]]. La [[chefa ministro]] nur esas la chefo dil ministraro. Nune esas [[PhilémonJoseph YangNgute]].
 
La [[parlamento]] (''Assemblée Nationale'' havas unika chambro kun 180 membri, qui elektesas dal populo por 5 yari. Legi aprobesas per voti de la majoritato di la deputati.
Lineo 57:
Kun {{formatnum:475442}} km² Kamerun esas la 53ma maxim granda lando dil mondo<ref name="Demographic Yearbook">{{cite web|url= http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2003/Table03.pdf |title ="Demographic Yearbook 2004|author=United Nations Statistic Division}}</ref>. Lando havas diversa peizaji e [[klimato|klimati]] en lua teritorio: [[dezerto]], [[savano]], [[foresto|foresti]], litora e montara vejetantaro.
 
On povas dividar Kamerun en 5 geografiala regioni. La rivala planajo havas de 15 til 150 km di extenso, de la [[Gulfo di Guinea]], e lua mezvalora [[altitudo]] esas 90 metri. La sudala platajo iras adsupere 90 metri til 650 metri, e kovresas per [[equatorala foresto]]. Neplana extenseso iras de [[Monto Kamerun]] - kun 4.095 metri di [[altitudo]], la maxim alta monto di la lando - til [[Lago Chad]] en la nordonorde. Norde jacas Adamawa platajo, kun mezavalora altitudo di 1.000 metri. Fine, proxim la Lago Chad, jacas basa zono kovrata per [[savano]] kun altitudi de 300 til 350 metri.
 
La maxim granda urbo di Kamerum esas [[Douala]]. La chef-urbo, [[Yaounde]] esas la 2ma en totalo di habitanti.
Lineo 67:
 
=== Demografio ===
Segun statistiki de ''The World Factbook'' por julio 2018, Kamerun havis {{formatnum:25640965}} habitanti.<ref name=CIA/> La maxim multa (31%) esas Kamerunani de alta regioni. Equatorala bantui esas 19%, Kirdi esas 11%, Fulani esas 10%, Nordwestala bantui esas 8%, estala Negriti esas 7%, altra Afrikani esas 13%, e ne-Afrikani esas min kam 1%.<ref name=CIA/>
La habitantaro di Kamerun esis {{formatnum:22534532}} habitanti en 2013.<ref name=CIA>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cm.html|title=Cameroon|publisher=CIA|work=World Factbook|accessdate=2ma di novembro 2016}}</ref> La mezavalora viv-expekto esas 57,3 yari, esante 55,9 yari por la viri e 58,6 yari por la mulieri.<ref name=CIA/>
 
L'oficala linguo di la lando esas [[Angla linguo|Angla]] e [[Franca linguo|Franca]]. Altra 24 lingui Afrikana parolesas.<ref name=CIA/>
 
La habitantaro[[religio]] kun maxima nombro di Kamerunadepti esisesas {{formatnum:22534532}}katolikismo habitanti(38,4% de la habitantaro). Protestanti esas 26,3%, altra kristani esas 4,5%, Mohamedani esas 20,9%, animisti esas 5,6%, altri esas 1%, e sen religio esis 3,2% en 20132005.<ref name=CIA>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cm.html|title=Africa::Cameroon - The World Factbook|publisher=CIA|work=World Factbook|accessdate=2ma14ma di novembromarto 20162019}}</ref> La mezavalora viv-expekto esas 5759,34 yari, esante 55,958 yari por la viri e 5860,69 yari por la mulieri en 2018.<ref name=CIA/>
 
La maxim populoza urbo esas [[Yaounde]]. Altra importanta urbi esas [[Douala]] e Bafousam.