Peru: Diferi inter la revizi
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
Nula rezumo di redakto |
kelka korektigi ed aktualigi |
||
Lineo 5:
| Blazono = Escudo_nacional_del_Perú.svg
| Imajo_mapo = LocationPeru.svg
| Chefurbo = [[Lima]]
|
| Precipua_urbo = [[Lima]]
| Oficala_lingui = [[
| Guvernerio = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo
| Titulo_chefo_stato = Prezidanto
| Chefo_di_stato = [[Martín Vizcarra]] <br><small>(2018-2021)</small>
Lineo 19:
| Rango_surfaco = 20
| Surfaco_aquo = 8,8
| Lojanti = {{formatnum:
| Rango_lojanti = 40
| Yaro
| Denseso di habitantaro = 25,02
|
| Nomo_himno = ''Somos libres, seámoslo siempre''
| Pekunio = [[Nuevo Sol]]
| Religii = [[kristanismo]] 97,2% ([[katolikismo]]: 95,7%)
}}
'''Peru''' esas lando
[[File:Panorama Machu picchu 2.jpg|270px|right| Panorama Machu Picchu]]▼
▲'''Peru''' esas lando jacant an la westala rivo di [[Sud-Amerika]]. Lua vicina landi esas [[Chili]] ye la sudo, [[Bolivia]] ye la sud-esto, [[Brazilia]] ye l'esto, [[Kolumbia]] ye nord-esto, ed [[Equador]] ye la nordo. En la westo jacas oceano [[Pacifiko]].
'''Bazala fakti pri Peru'''
Linio 36 ⟶ 35:
La unesma atesto pri homala habiteso di Peru evas de 11000 aK. Plura kulturi ([[Chavín kulturo|Chavín]], Paracas, [[Mochica kulturo|Mochica]], Nazca, Wari e Chimu) prosperis en la regiono. Dum la [[14ma yarcento]] l' [[Inkao|Inkai]] aparis kom povoza stato e formacis la maxim vasta imperio di [[Amerika]] ante l'arivo da [[Cristoforo Colombo]].
[[Hispania|Hispani]] komandita da [[Francisco Pizarro]] konquestis Peru en [[1532]] pos vinkir la lasta [[Inkao]]-chefo, [[Atahualpa]]. En [[1542]] la Hispani formacis la [[Vice-Rejio di Peru]], e [[minado]] divenis lua maxim importanta ekonomiala agado. La vice-reji havis la misiono defensar la litoro de [[Francia|Franca]] kontrabando e de [[Anglia|Angla]] e [[Nederlando|Nederlandana]] [[pirato|pirati]]. Li konstruktis fortresi en la portui
Dum la periodo dil vice-rejio, revolti ofte eventis.
[[José de San Martín]] proklamis Peru nedependanta de [[Hispania]]
Pos la milito kontre Chili, Peru facis extraordinara esforco por rikonstruktar su. En [[1894]] [[Nicolás de Piérola]] organizis [[militeto]],
Pos la [[ekonomiala krizo en 1929]] Peru experiencis periodi di [[demokratio]] e di autoritala rejimi. En [[1968]] generalo [[Juan Velasco Alvarado]]
Dum la [[
=== Politiko ===
[[Arkivo:Peru Lima Congreso Detail centre.jpg|thumb|
Segun la nuna [[konstituco]], adoptita
La [[judiciala povo]] konsistas ek korti di unesma instanco, korti di paco, supera judiciala korti e, super omni altra, la Supera Korto di la Republiko, konsistanta ek 3 sektori: civila sektoro, kriminala sektoro e konstitucala e sociala sektoro.
Peru esas fondera membro di la [[
=== Geografio ===
[[Arkivo:Map of Peru Demis.png|thumb|right|
La [[Andi]]-montaro trairas la lando de nordo til sudo paralele al litoro e dividas Peru en 3 regioni. La ''costa'' (rivo) en la westo esas vasta ed arida planajo, precipue en la sudo ([[Arequipa]], [[Tacna]]). En la ''sierra'' (montaro) stacas la maxim alta monto di la lando: [[Huascarán]], kun [[altitudo]]de {{formatnum:6768}} metri. En la esto jacas la 3ma regiono: ''selva'' ([[Amazoniana junglo]]), qua kovras preske 60% dil teritorio.
Lua maxim importanta [[fluvio|fluvii]] esas [[
Quankam ol jacas proxim [[Equatoro]], Peru ne havas klimato nur [[equatorala klimato|equatorala]], pro l'influi da [[Andi]] e [[Humbolt-aquofluo]], qui multe variigas la [[klimato]]. La litoro havas moderema [[temperaturo|temperaturi]], poka [[pluvo|pluvi]] e granda humideso. En la Andina regiono, la pluvo esas intensa dum somero, e la temperaturi e humideso diminutas ye granda altitudi. En la regiono di junglo la pluvi esas intensa e la temperaturi esas alta, ecepte en la sudo, qua havas kolda vintri<ref>Instituto de Estudios Histórico-Marítimos del Perú, ''El Perú y sus recursos: Atlas geográfico y económico'', pp. 26-27.</ref>.
Lineo 73:
La Peruan [[ekonomio]] kreskis mezvalore 6.4 omnayare depos [[2002]] e mantenas preske stabila [[kurso di kambio]] e basa [[inflaciono]]<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pe.html CIA - The World Factbook] Peru</ref>. Tamen, segun informo de [[2010]] cirkume 31.3% di lua habitantaro esas povra, inkluzite 9.8% extreme povra.
Servadi justifikas 53% de [[
=== Demografio ===
Lineo 79:
Kun 29.5 milion habitanti, Peru havas la 4ma maxim granda habitantaro di [[Sud-Amerika]]. Granda parto di lua habitantaro koncentras su en la [[provinco di Lima]] ed en [[Callao]]. Cirkume 32% esas [[indijeno|indijeni]], 47% esas mestici, 18.5% esas blanka (precipue de [[Hispania|Hispana]] origino), 2% esas nigra e 0.5% decendas de Est-Aziani<ref>[http://internacional.universia.net/latinoamerica/datos-paises/peru/poblacion.htm POBLACION-DE-PERU] http://internacional.universia.net</ref>.
Segun la [[konstituco]] adoptita en [[1993]], l'oficala lingui di Peru esas la [[
Segun [[demografiala kontado]] en [[2007]] 81.3% dil adulta habitantaro (evanta plu kam 12 yari) deklaris su kom [[katolikismo|katoliki]], 12.5% esis evangeliala, 3.3% esis de altra religii, e 2.9% deklaris ne havar religio<ref>Instituto Nacional de Estadística e Informática, ''Perfil sociodemográfico del Perú'', p. 132</ref>.
Lineo 100:
=== Extera ligili ===
{{commonscat|Peru}}
* (es) [http://www.peru.gob.pw Gobierno del Perú.]
* (es) [http://www.larepublica.com.pe Diario La República] Jurnalo di Peru.
|