20ma yarcento: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
mNula rezumo di redakto
+texto
Lineo 1:
{{20ma yarcento}}
[[Arkivo:WW2Montage.PNG|thumb|left|250px|La [[duesma mondomilito]] esis la maxim mortigiva konflikto de la historio.]]
La '''20ma yarcento''' komencis ye la [[1ma di januaro]] [[1901]] e finis ye la [[31ma di decembro]] [[2000]]. Dum ta yarcento eventis la falio di [[Otoman imperio|Otomana]], [[GermanianGermana imperio|Germana]] e [[Austria-Hungaria|Austriana-Hungariana]] imperii, ed anke l'[[Unesma mondomilito|Unesma]] e la [[Duesma mondomilito|Duesma]] [[mondomilito|mondomiliti]].
 
De la fino didil duesma mondomilito til [[1991]] restis du superpovi en la mondo: [[Usa]] e [[Sovietia]]. La tensi inter la du kreskis, ed originis [[kolda milito]]. Du importanta militi esis konsequaji de ta tensi: [[milito di Korea]] e [[milito en Vietnam]]. En [[1991]] [[krulo di Sovietia|Sovietia krulis]], ed Usa divenis l'unika superpovo del mondo.
Gradope pos la duesma mondomilito komencis la deskoloniigo di [[Afrika]] ed [[Azia]]. [[Indiana subkontinento]] dividesis en du nedependanta stati en [[1947]]: [[India]] e [[Pakistan]]. En [[Azia]] la deskoloniigo-proceso en [[Indochinia]] rezultis enefektigis l'[[Unesma milito en Indochinia]], qua duris de [[1946]] til [[1954]]. En [[Afrika]] deskoloniigo-procesoprocedo di [[Aljeria]] rezultis enefektigis la [[milito di Aljeria]], qua duris de [[1954]] til [[1962]].
 
DumMalgre ke dum la 20maduesma yardeko aparis la nomizita [[Hispana influenzo]] (1918-1920) qua mortigis de 50 til 100 milion personi en tota mondo, dum la yarcento facesiseventis granda progreso enpri [[medicino]], kun uzo di nova [[teknologio|teknologii]] e medicino[[medikamento|medikamenti]]. Yen kelka exempli: l'uzo di [[X-radiaco]], deskovrita da [[Wilhelm Conrad Röntgen]], qua permisis kuracar frakturi, lokizar stranja objekti en la korpi ante kirurgii, e detektar kelka morbi plu precize; la [[kordiala transplantaco]]; la deskovro di la [[penicilino]] ed altra [[antibiotiko|antibiotiki]]; la deskovro ed uzo di [[sulfonamido]]; l'invento di [[tomografio]]; la deskovro dil [[DNA]]; e l'invento di medikamenti kontre [[gravidesko]]. La habitantaro di la [[Tero]] kreskis tretro rapiderapida, e superiris 6 miliardi ante la fino dil yarcento. Granda [[epidemio|epidemii]] kontrolesis per [[vacino|vacini]] e nova medikamenti, exemple l'extirpo di la [[antibiotiko|antibiotikivariolo]], e per nova medikamenti e tekniki. Tamen, dum la [[yari 1980ma]] l'epidemio di [[AIDS]] aparis ed expansis.
 
Eventis revoluciono en la [[telekomuniko]] ed expanso di la konoco tra la developo di [[komputero|komputeri]]* ed [[interreto]]. [[Transporto]] anke subisis revoluciono, kun l'expanso dil uzo di vehili kun motori di interna kombusto ([[automobilo|automobili]], [[kamiono|kamioni]], [[aviono|avioni]]...). L'aviono, inventita dum la komenco dil yarcento, evolucionis til permisar trans-kontinentala voyaji en poka hori. Ol anke evolucionis kom armo por militi, ed esis intense uzata dum la duesma mondomilito.
 
[[Arkivo:Sputnik_asm.jpg|thumb|180px|[[Sputnik 1]], l'unesma [[artificala satelito]].]]
La developo di [[fuzeo|fuzei]] dum e pos la duesma mondomilito permisis lansar l'unesma [[artificala satelito]] en [[1957]] e sendar l'unesma homo a la [[Luno]] en [[1969]], ed anke sendar [[kosmoprobilo|kosmoprobili]] ad altra [[planeto|planeti]]. L'artificala sateliti permisis expansar la komuniki de l'un kontinento ada altral'altru, expansar la [[vetera predico]] e trovar minerala richesi en la [[subtero]].
 
Multa socii diferesis e diversa politikala idei vinkis e falis kun stati.