Sankt-Peterburg: Diferi inter la revizi

Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
+texto, imaji, referi
+texto, imaji, referi
Lineo 8:
| TextodilImajo= Kelk imaji pri Sankt Peterburg.
| Regiono= Nord-westala Federala Distrikto
| Urbestro= GeorgyAlexander PoltavchenkoBeglov (UR) <small>(guberniestro)
| Latitudo= 59°57′N
| Longitudo= 30°18′
| Altitudo=
| Surfaco= {{formatnum:1434}}
| Habitanti = {{formatnum:50280005323300}}
| Yaro= 20102017
| Denseso di habitantaro = {{formatnum:3390.94}}
| Horala_zono= +3
| Chefurbo = Moskva
Lineo 22:
}}
[[Arkivo:Fontanka_River_Perspective_01.jpg|thumb|left|250px|La fluvio Fontanka, estala brancho dil [[fluvio Neva]].]]
'''Sankt Peterburg''' ([[Rusa linguo|Ruse]] Санкт-Петербу́рг) esas la duesma maxim populozapopulizita urbo di [[Rusia]] e granda portuo apud la delto dil [[fluvio Neva]], ube ol extensas su sur multa insuli an la [[Gulfo di Finlando]], este de [[Baltiko]]. Segun statistiki de 20102017, ol havis {{formatnum:50280005323300}} habitanti.
 
L'urbo fondesis ye la [[27ma di mayo]] ([[Juliala kalendario]]: 16ma di mayo) [[1703]] dal caro [[Pyotr la 1ma di Rusia]]. Ye la 1ma di septembro [[1914]] lua nomo chanjesis a '''Petrograd''' ed ye la [[26ma di januaro]] [[1924]] ol ribaptesis '''Leningrad'''. Ye la 7ma di septembro 1991 lua nomo itere chanjesis a Sankt Peterburg. De [[1713]] til [[1728]] ed itere de [[1732]] til [[1918]] ol esis la chef-urbo di [[Rusa imperio]].
Lineo 42:
 
[[Arkivo:SPB Admiralty 1890-1900.jpg|thumb|left|250px|Sankt Peterburg (1890-1900).]]
[[Arkivo:2nd Moscow Women Death Corp Defending Winter Palace. St.Petersburg November 1917.jpg|thumb|250px|Mulieri avan la [[Vintrala Palaco]], 1917..]]
Pos l'aboliso di la serfeso en 1861 e la komenco dil Industriala Revoluciono en Rusia, l'influxo di antea rurani a la chef-urbo gradope augmentis. Povra quarteri aparis en lua suburbi. Sankt Peterburg divenis un ek la maxim industriizita urbo di Europa dum da fino dil yarcento, e balde komencis aparar radikala movadi di laboristi. La [[Revoluciono Rusa di 1905]] komencis en Sankt Peterburg e rapide atingis altra regioni. Konseque la caro [[Nikolai la 2ma di Rusia|Nikolai la 2ma]] permisis la kreado di la ''Duma'' (l'unesma parlamento Rusa).
 
Dum l'[[unesma mondomilito]] decidesis ke Sankt Peterburg esis nomo "tre Germana" por la urbo. Konseque, ye la 31ma di agosto [[1914]] ol rinomizesis Petrograd. En marto di [[1917]] la Rusa Revoluciono komencis en la urbo. La caro [[Nikolai la 2ma di Rusia|Nikolai la 2ma]] abdikis, ed instalesis [[guvernerio provizora di Rusia|provizora guvernerio]] kun [[Alexandr Kerenski]] kom chefministro. La duesma fazo di la revoluciono eventis en novembro (oktobro, segun la Juliala kalendario) kande la provizora guvernerio revokesis ed instalesis la guvernerio dil "sovieti" (konsilistaro di laboristi). [[Vladimir Lenin]] decidis transferar la guvernoguvernerio Rusa a [[Moskva]] pro esar plu distanta de la kombato-linei e de la grupi di kontre-revolucioneri. Moskva divenis la chef-urbo di [[Sovietia]] e pose de Rusia til nun. Pos ke Lenin mortis en [[1924]] Petrograd ribaptesis Leningrad, nomo qua uzis de [[1924]] til [[1991]]. Lua habitantaro diminutesis per 1/3 pos ke la chef-urbo transferesis a Moskva.
 
[[Arkivo:RIAN_archive_2153_After_bombing.jpg|thumb|left|250px|Civili dum la siejo di Leningrad.]]
[[Arkivo:RIAN_archive_5634_Antiaircrafters_guarding_the_sky_of_Leningrad.jpg|thumb|250px|Kontre-avionala artilrio avan la Katedralo di Santa Isaak.]]
Dum la [[duesma mondomilito]] Leningrad subisis [[batalio di Leningrad|violentoza siejo e batalio]] qua duris de la [[8ma di septembro]] [[1941]] til la [[27ma di januaro]] [[1944]], entote 29 monati.<ref>[http://www.eyewitnesstohistory.com/leningrad.htm{{cite web|title= The Siege of Leningrad, 1941 – 1944]|url= http://www.eyewitnesstohistory.com/leningrad.htm}}</ref><ref>{{Cite book|url = http://books.google.com/books?id=kZnx7WVJbeUC&pg=PA160|author = Walzer, Michael|title = Just and Unjust Wars|pages= 160|year= 1977|isbn = 978-0465037070}}</ref> Sub impero da [[Adolf Hitler]] l'urbo siejesis e bombardesis konstante.<ref name=hambre>[https://web.archive.org/web/20070822144737/http://www.worldwar2database.com/html/leningrad.htm The Siege of Leningrad 1941 - 1944]</ref> Segun kalkuli, to produktis cirkume 1,5 milion morti, sive pro la kombati, sive pro hungro, di qui 1 milion esis de civili.<ref>Museo Diffuso Torino, [http://www.museodiffusotorino.it/focus_evento.aspx?id=383 El asedio de Leningrado]</ref> Ye la 1ma di mayo 1945 (oficale ye la 8ma di mayo 1965) Leningrad recevis la titulo "heroala urbo".<ref name=hambre/>
 
En oktobro 1946, kelka teritorii an la norda rivo dil [[gulfo di Finlando]] qui okupesis da Sovietia en 1940 transferesis a Leningrad. L'urbo e multa ek lua suburbi rikonstruktesis, partale segun planigi antea a la milito. De 1949 til 1952 eventis la nomizita "afero Leningrad", politikala lukto inter [[Yosif Stalin]] ed altra chefi dil Partiso Komunista. La chefeso dil partiso en Leningrad destruktesis komplete: entote 23 politikisti kondamnesis a mortopuniso, 181 enkarcerigesis od exilesis, e cirkume 2.000 membri de la partiso ekpulsesis.
Lineo 58:
[[Arkivo:Saint_Petersburg_30.36553E_59.94613N.jpg|250px|thumb|Satelital imajo pri Sankt Peterburg.]]
[[Arkivo:Big_Obukhovsky_Bridge-2.jpg|thumb|left|250px|Aeral imajo pri Sankt Peterburg.]]
Sankt Peterburg propre mezuras 605,8 km², jacante apud la bayo di Neva, enYe la [[gulfo di Finlando]]. La [[reliefo]] dil urbo esas partale basa e plana, e kelka arei freque subisas inundadi, exemple la regiono weste del avenuo ''Liteyny Prospekt'', note kande la venti formacas granda ondi super la bayo di Neva. La maxim alta punto dil urbo, la kolino ''Orekhovaya'', jacas 175,9 metri super la [[marala nivelo]]. De la 18ma yarcento til nun, l'areo dil urbo augmentesis artificale, per modifiki en la hidrologio, la drenado di arei inter insuli, por unionar li a la kontinento.
 
La precipua [[fluvio]] dil urbo esas [[fluvio Neva|Neva]]. Altra riveri importanta esas Sestrá, Ojta e Izhora. La maxim granda lago del urbo esas Sestroretski Razliv, norde del urbo.
Lineo 64:
La klimato di Sankt Peterburg esas humida kontinentala (''Dfb'' segun la [[klimatala klasifikuro di Köppen]]). La mezavalora [[temperaturo]] en julio ([[somero]]) esas 18,8°C, dum ke la mezavalora temperaturo en februaro ([[vintro]]) esas -5,8°C. L'influo di [[Baltiko]] produktas milda, humida e kurta someri, e vintri longa e kolda. La maxima temperaturo enrejistrita che la urbo esis 37°C, en 2010. La minima enrejistrita dum la historio esis −35,9°C, en 1883.
 
La mezavalora yarala [[pluvozesopluvo-quanto]] esas 661 mm, e la maxim pluvoza monato esas agosto, kun mezavalore 83 mm.
 
{{panoramo|HermitageAcrossNeva-2.jpg|1000px|La komplexo di muzei ''Hermitage'', vidita de la fluvio Neva.}}
 
== Transporto ==
{{Panoramo|Панорама_новая.jpg|1000px|<center>L'aeroportuo internaciona ''Pulkovo''.</center>}}
Sankt Peterburg esas importanta ligilo-punto por multa sistemi di transporto. L'unesma [[ferovoyo]] Rusa konstruktesis ibe en 1837 e pose expansesis por akompanar la kresko dil urbi. Nune la moderna [[treno di granda rapideso]] ''Allegro'' ligas l'urbo a [[Helsinki]], ed en 2009 inauguresis la lineo di treno di granda rapideso Sankt Peterburg-[[Moskva]], longa de 651 km.
[[Arkivo:Сапсан_в_Санкт-Петербург.jpg|thumb|250px|La [[treno di granda rapideso]] ''Sapsan''.]]
[[Arkivo:A stitched Port of Saint Petersburg 2009 d.jpg|thumb|250px|left|La portuo di Sankt Peterburg.]]
Sankt Peterburg esas importanta ligilo-punto por multa sistemi di transporto. L'internaciona [[aeroportuo]] ''Pulkovo'' recevis {{formatnum:16125250}} pasajeri en 2017 e nun esas la 4ma maxim okupata aeroportuo Rusa. L'aeroportuo ''Lappeenranta'', jacanta en [[Finlando]] ma poke distanta de Sankt Peterburg, ank uzesas da Rusa pasajeri por vizitar o departar del urbo.
 
Sankt Peterburg esas importanta ligilo-punto por multa sistemi di transporto. L'unesma [[ferovoyo]] Rusa konstruktesis ibe en 1837 e pose expansesis por akompanar la kresko dil urbi. Nune la moderna [[treno di granda rapideso]] ''Allegro'' ligas l'urbo a [[Helsinki]], ed en 2009 inauguresis la lineo di treno di granda rapideso Sankt Peterburg-[[Moskva]]''Sapsan'', longa de 651 km, liganta Sankt Peterburg a [[Moskva]].
 
Multa federala chosei konektas Sankt Peterburg ad altra regioni de Rusia, exemple l'Europala choseo E18, qua ligas ol a [[Helsinki]], e la choseo E20, qua ligas ol a [[Tallinn]]. La trafikala problemi esas frequa, note dum la vintro, kande eventas nivegi. Dum la yari 2010ma konstruktesis 142 km-a autochoseo qua cirkondas l'urbo e helpis diminutar la konflikti di trafiko. Por pasajeri, existas linei di [[autobuso|autobusi]] qui ligas Sankt Peterburg a la Baltika Stati ed anke a Helsinki.
 
La portuo di Sankt Peterburg recevas multa turismala navi qui trairas [[Baltiko]]. Sistemo di [[paromo|paromi]] ligas l'urbo a [[Helsinki]].
 
[[Arkivo:Avtovo metro station (20959341979).jpg|thumb|250px|thumb|Staciono ''Avtovo'' dil [[metroo]] di Sankt Peterburg.]]
[[Arkivo:Nevsky District, St Petersburg, Russia - panoramio (64).jpg|left|thumb|250px|[[Tramveturo]] che la quartero ''Nevski''.]]
Pri [[publika transporto]], lua [[metroo]] inauguresis en 1955, e nune havas 5 linei kun entote 118,6 km e 69 stacioni. Existas projeto pri krear altra 9 linei e 126 plusa stacioni.
 
Dum la fino dil yari 1980ma, Sankt Peterburg havis 340 km di reli di [[tramveturo|tramveturi]], ma multa ek li dismuntesis dum la yari 2000ma. Nune restas nur 205,5 km di reli e 41 linei. La municipala kompanio ''Gorelektrotrans'' administras la sistemo di tramveturi ed anke di [[troleobuso|troleobusi]] del urbo.
 
Ante la krulo di Sovietia 1990, la sistemo di [[taxio|taxii]] di Sankt Peterburg havis 4500 vehili.<ref>{{cite web|url=http://www.saint-petersburg.com/transport/taxi/|title=Taxi in St. Petersburg|accessdate=25ma di decembro 2018}}</ref> Nun existas multa privata taxii ed anke taxio-kompanii, ma nula esas l'"oficala taxio-kompanio" dil urbo.<ref name="Taxio"/> Por turisti on rekomendas vokar taxii per SMS-sistemo ed indikar ube li deziras irar, pro multa taxiisti ne parolar altra linguo ultre la Rusa.<ref name="Taxio">{{cite web|url=https://guidetopetersburg.com/taxi-in-st-petersburg/|title=Taxi in St.Petersburg Russia|publisher= Guide to St. Petersburg|accessdate=25ma di decembro 2018|language={{en}}}}</ref> Ank existas vehili lokacebla per la sistemo UBER en Sankt Peterburg.<ref>{{cite web|url=https://www.uber.com/pt-BR/cities/saint-petersburg/ |title=Dirija ou viaje com a Uber em São Petersburgo|publisher=Uber.com|accessdate=25ma di decembro 2018|language={{pt}}}}</ref>
 
== Turismo ==