Wikipedio

Kristanismo: Diferi inter la revizi

Deskripto interagiva pri la kronologio dil artiklo
← Plu anciena versionoPlu recenta versiono →
Kontenajo efacita Kontenajo adjuntita
VidalaWikitexto
kelka korektigi/modifiki. Se vu konocas bone la temo, vua helpo esos bonvenonta.
Nula rezumo di redakto
Lineo 1:
[[Arkivo:Koroinen_cross_Turku.jpg|250px|right|thumb|La [[kruco]], simbolo dil Kristanismo.]]
'''Kristanismo''' esas [[monoteismo|monoteista]] kredo qua predikas ke [[Iesu]] esas la [[mesio]]. La vorto enkorpigas la religiala sistemi, dogmati e praktiki de la Kristani. Kristani kredas ke Iesu, Juda voyajanta predikero konsiderata la Mesio (to esas, la redemtero), esas la filiulo di [[Deo]] sendita a la [[Tero]] por salvar la homaro de la [[peko]]. Kristanismo kreskis dum l'unesma yarcento ek la [[Judaismo]]. Kristani konsideras la [[Biblo]], inkluzante l'Anciena Testamento e la [[Nova Testamento]], kom sua sanktasanta texto. Importanta rituali esas [[bapto]] ed [[eukaristio]], ma anke esas altra ritui, kun diferi inter la Kristana subdividuri.
 
{{specala revizo}}
Quale [[Islamismo]] e [[Judaismo]], Kristanismo esas klasifikata kom "Abrahamana religio". La 3 religii konsideras [[Abraham]] l'unesma [[profeto]]. Existas inter altri diferi inter la kredi pri la rolo di Iesu e la naturo di Deo. Kristanismo esas kredo universalista, qua aceptas kredanti de omna [[populo|populi]], [[kulturo|kulturi]] e [[sexuo|sexui]] ed aktive konvertas homi a sua kredaji. Ol anke emfazas kredaji ed opinioni plu multe kam altra religii ed observado di religiala regli esas relative min importanta. Do ol ofte konsideresas ortodoxa religio. Teologio relative importantesas inter Kristani.
 
Dum la komenco dil [[21ma yarcento]] Kristanismo havis cirkumede 1,5 til 2,1 miliardimiliard di adherantiadepti<ref>"between 1,250 and 1,750 million adherents, depending on the criteria employed" (McGrath, ''Christianity: An Introduction'', page xvl.)</ref><ref>"1.5 thousand million Christians" (Hinnells, ''The Routledge Companion to the Study of Religionreligi'', p. 441.)</ref>, qui reprezentas de 1/4 til 1/3 de mondala habitantaro. Ca numero inkluzas "nominala" kredanti. Kun ica numero, Kristanismo esas la religio qua havas la maxim granda numero di adherenti. Ol anke esas l'oficala religio di multa landi. La adherantaro deskreskis en diversa landi de la 19ma yarcento.
 
La subdividuro kun la maxim granda numero di kredanti es laesas [[katolikismo|Romkatolikismo]], e la Katolik Eklezio esas anke la maxim granda eklezio. [[Protestantismo]], qua esas tre diversa, esas la duesma maxim granda subdividuro ed orientaOrientala ortodoxismo esas la triesma. Anke existas ancien ortodoxa tradicioni, qui ne apartenas al orientOrientala ortodoxismo.
 
Delonge esasexistas Kristana komunitati en [[Azia]], Nord [[Afrika]] ed [[Europa]], ma hodie oninune Kristanismo konsideraskonsideresas precipue religio dildel WestaWestala mondo.
 
== Historio ==
Lineo 18:
La nova kredo iniciale esis precipue Juda, ma anke aceptis ne-Judi. Prozelitigado da la dek e un dicipuli, nun la dek e du apostoli kun nova apostolo, ed altra apostoli aparis balde Kristani komunitati en plura granda urbi dil Roman Imperio ed anke ad Esto, exter l'imperio. Importanta personi en la nova komunitato, nomata eklezio, esis Simon Petro, del dek e du apostoli, e Paulo, antea persekutanto dil eklezio. Anke mulieri esis apostoli, pruvata per kelk epistoli di Paulo. Multa Kristani ankore observis la Tora, ma balde ne omna ne-Juda Kristani observis lu. La ligili kun Judaismo febleskis pos la falo di Ierusalemo, kande la Romani destruktis la Templo di Ierusalem. Kristanismo divenis precipue ne-Juda religio dum la 2ma yarcento, ma longetempe esis mikra Juda Kristana grupi.
 
Ja dum l'unesma yarcento onu skribis pri Iesu. La quar evangelii (di Marko, Mateo, Lukas e Iohannes) esis skribitaskribesis dum ica periodo ed anke la vera epistoli di Paulo ed ula altra texti dil [[Nova Testamento]]. La tre frua Kristani nur vidis lastudiis l'[[Anciena Testamento]] komde sanktala Biblo, ma kanono dil [[Nova Testamento]] lente formacis su del duesma yarcento. La radikala, kontre-Juda alternativa kanono di Markion, qua esis gnostika dil 2ma yarcento, impelis la eklezio definar sua propra kanono.
 
Kristanismo esis nova, [[monoteismo|monoteista religio]], qua refuzis partoprenar en [[paganismo]], e konseque recevis agresiva respondo del Roman autoritato. La Romani konserveme kredis ke nur lo antiqua esas vera ed opinionis ke la nova religio mustis esar subversiva. On do diskriminis kontre Kristani e lokale guvernieri persekutis Kristan adheranti, esforcante konvertar li a paganismo per violento ed ofte ocidante ti qui refuzis konvertar. La Juda rejulo Agripa e la Roman imperiestri Nero e forsan Domitiano ja persekutis Kristani lokale dum l'unesma yarcento. Imperiestro Traiano explikis en letro a Plinio (la minora) ke. Dum la triesma e quaresma yarcenti anke eventis imperiala persekutado. La idea difuzita, ke Kristanismo dum tri yarcenti konstante persekutesis e do kreskis pro la martiri, tamen ne es vera, quankam martiri forsan ya impresis plura pagana Romani.
 
Kande la ne-Juda Kristanaro kreskis, la influo di klasika Greka e Romana pensado augmentesis. Komencante kun Justino la Martiro, elita Kristani kun radiki en la klasika kulturo esforcis krear racionala sistemo por traktar e defendar lia nova religionoreligio. Li kombatis l'akuzajo, ke Kristanismo esas novacha supersticiono, per argumentar ke ol ne vere esas nova religionoreligio, ma la predicajo di anciena profeturi. La apologisti pluse emfazis la sociala moral efekto. Ica Kristani ofte tamen kritikis la antiqua filozofio pro lua spekulemeso e diverseso, ma li anke uzis la argumenti dil skeptiki kontre la skoli filozofiala tradicional ed apelis a vertui stoika. Pose la [[neo-Platonismo]] divenis grandega influo sur la religio, speciale dum e pos la 3ma yarcento. Anke naskis debato pri la statuso dil dei di l'anciena paganismo Greko-Romana. Ula Kristani kredis, ke la dei pagana existas ma esas demoni, altri opinionis ke ita dei ne existas. Ulamaniere on povas partale konsiderar la klasikatra Kristanismo kom popularigita formo dil klasika filozofio a la min elita strati di antiqua socio.
 
Dum la [[2ma yarcento]] [[gnostismo]] konkursis tre serioze kun l'ekleziala Kristanismo pro ta Greko-Roman influo. Ica tendenco komencis ye la fino di la 1ma o la komenco di la 2ma yarcento, e ne nur existis en Kristanismo. Gnostika Kristanismo kredis ke la deo dil Anciena Testamento e ta dil Nova Testamento esis diferanta dei. Kelki, quale Markion, dicis ke la deo dil Anciena Testamento esis la diablo. Ica stilo di pensar venis del Grekian opiniono ke lo eterna, anmala esas plu bona kam lo perisebla, karnala.
Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Kristanismo"